Sofist Pagan Yazar ve Hitabet (Retorik) Hocası

MS 314 yılında Roma imparatorluk soyundan gelen varlıklı bir ailenin oğlu olarak Antakya’da (Antioch) dünyaya gelen Libanius, eğitimini 336-340 yılları arasında Atina’da tamamlamıştır. Sonrasında uzun yıllar Konstantinapolis ve Nikomedia’da retorik hocalığı yapan yazar, 354 yılında memleketi Antakya’ya retorik kürsüsünün başı olarak geri dönmüştür. Yetiştirdiği öğrenciler arasında John Chrysostom ve Mopsuestialı Theodore gibi birçok seçkin pagan ve Hristiyan vardır. Daha sonraki yıllarda, hayranı olduğu ve ölümü ile yıkıldığı pagan imparator Julian da dahil olmak üzere birçok önde gelen entelektüel ile mektuplaşan edebi bir ünlü olan Libanius, 393 yılında Antakya’da ölmüştür.

Libanius’un, Antakya’nın ve Roma İmparatorluğu’nun özellikle doğu kesiminin siyasi, sosyal ve ekonomik yaşamı hakkında önemli bir bilgi kaynağı olan konuşmaları ve mektuplarının birçoğu günümüze ulaşmıştır. Bu eserler arasında 61’den fazla söylev, özellikle okullarda (progymnasmata) kullanılmak üzere tasarlanmış 51 adet bildiri ve zamanın önemli kişilerine yazdığı tarihe ışık tutan, 1.600’den fazla mektup vardır. Söylevlerin birçoğu, imparatorlara veya yüksek hükümet yetkililerine hitap etmektedir. Aralarında Julian hakkındaki cenaze konuşması (Or. 17), Antakya’ya yönelik övgüsü (Or. 11) ve 374’te hazırladığı (Or. 1) otobiyografisi ve 358 yılındaki büyük depremle yıkılan çok sevdiği Nikomedia kenti için yaktığı ağıt (Or. 61) oldukça önemlidir. Nikomedia’yı imparatorluğun en güzel dört kentinden biri olarak anlattığı bu ağıtta Libanius, akropolden limana kadar uzanan tepeleri kaplayan evleri, sütunlu sokakları, tiyatrosu, sarayları, hamamları ve tapınakları ile kentin

4. yüzyıldaki peyzajı ve zenginliğiyle deprem sonrası yaşanan büyük yıkım hakkında da bilgiler sunar. Günümüze ulaşan 1.600’den fazla mektubun çoğu öğrencileri için tavsiyeler veya iyilik talepleri içerir. Yazarın görünüşte putperestliğinden pek etkilenmeyen genel şöhreti, Hristiyan İmparator Theodosius tarafından kendisine verilen ve Roma imparatorluk sisteminde imparatordan sonra en yüksek rütbelerinden biri olan Praefectus praetorio fahri unvanı ile ödüllendirilmiştir.

KAYNAKÇA

Raffaella Cribiore. The School of Libanius in Late Antique Antioch, Princeton 2009; Libanius ve Albert Francis Norman. Selected Works, Cambridge, Loeb 1969-1977.

Tuna Şare AĞTÜRK