Belediye Başkanı

22 Ağustos 1925’te Kartepe’ye bağlı Maşukiye’de doğan Leyla Atakan’ın babası, ailesi Kırım Harbi’nden sonra Maşukiye’ye gelip yerleşen milli mücadele dönemi komutanlarından Orgeneral Hasan Atakan, annesi Akyazı’nın Kuzuluk köyünden Behice Emel Hanım’dır. Babasının görevi sebebiyle eğitimini farklı illerde alan Leyla Atakan, 1943’te Trabzon Lisesi’nden mezun olmuş, olgunluk imtihanını İstanbul Kız Lisesi’nde vermiştir. Babasının emekli olması üzerine ailesiyle 1952’de Maşukiye’ye yerleşen Leyla Atakan, 1955’e kadar toplumsal sorumluluk hissiyle biçki-dikiş ve okuma-yazma kursları açmıştır. Biçki-dikiş öğretmenliği de yapan Atakan, çocukların aşılanması konusunda da bizzat çalışmış, kadınlara konserve yapımını öğretmiştir. Leyla Atakan, 1955’te CHP’nin Maşukiye Ocak Başkanlığı’na gelerek siyasete atılmıştır. Siyasi hayatında da sosyal hizmetlerini devam ettiren Atakan, Maşukiye Köyü Güzelleştirme ve İlkokul Yaptırma Derneği’nin kurucusu ve başkanı olup Maşukiye’nin elektriğe kavuşması için de çok çaba sarf etmiştir. Hayatının sonuna kadar Kocaeli Verem Savaş Derneği’nin başkanlığını yürüten Atakan, Türk Kadınlar Birliği’nin ve Yardımsevenler Derneği’nin başkanlığını yapmıştır. 1950’li yılların sonunda CHP Kocaeli İl Teşkilatı Kadınlar Kolu üyesi olan Leyla Atakan, 1963’te Kocaeli İl Genel Meclisi üyeliğine seçilmiştir. CHP Kocaeli İl Başkanlığı da yapan Atakan şehrin ilk kadın siyasi parti başkanıdır. 1951’den beri CHP’nin başarılı olamadığı ilde 1968 Belediye Seçimlerine kimse aday olmak istemezken Leyla Atakan’ın adaylığını koyması da tepkiyle karşılanmıştır. Kendi partisi de dahil herkes bir kadının seçilemeyeceğini söylerken seçim neticesinde CHP’nin Marmara Bölgesi’nde kazandığı tek yer Kocaeli olmuş, belediye başkanlığına 42 yaşındaki Leyla Atakan seçilmiştir. Türkiye’de 2 Haziran 1968’de yapılan belediye seçimleri için bir ilden aday gösterilen tek kadın olan Leyla Atakan, sonuçlara göre de döneminin tek kadın il belediye başkanı da olmuştur. Seçim sürecinde halka, özellikle de kadınlara oylarını nasıl ve hangi sandıkta kullanacaklarını anlatan mektuplar gönderen Atakan, halkın doğrudan seçtiği ilk il kadın belediye başkanıdır. Bu başarısı dolayısıyla Türk Kadınlar Birliği Leyla Atakan’ı yılın kadını seçmiştir. Vefatına değin yaklaşık üç sene boyunca devam eden belediye başkanlığı sürecinde kadrolaşmaya gitmeyen ve parti ayırmaksızın tüm şehrin başkanı olan Leyla Atakan, seçim vaatleri arasında yer alan su sıkıntısını gidermek adına yoğun bir çalışma sergilemiş, göreve gelmesinden dört ay sonra şehrin içme ve kullanma suyuna kavuşmasını sağlamıştır. Su şebekesinin uzunluğu 33 km’den 106 km’ye çıkarılmış; şehrin musluklarına günde iki üç saat su verilirken Atakan’ın çalışmalarıyla 24 saat su verilir hale gelmiştir. Açılan artezyen kuyularındaki su Yukarı Pazar’daki su deposuna verilmiş ve buradan da şehre dağıtılmıştır. Bu kuyulara su pompalanması nedeniyle oluşan elektrik sarfiyatı için Karakayalar Suyu şehre getirilmiştir. Çenesuyu’ndan faydalanılabilmesi için eski Tren Garı, Orduevi, Fevziye Camii, Belediye Binası, Çocuk Parkı, İkizliçeşme, Baç, Santral, Doğu Kışla, Bekirdere, Çınarlıkahve, Kadıköy ve Mehmet Ali Paşa Mahallesi gibi çeşitli bölgelerde su dağıtım istasyonları Atakan’ın başkanlığı döneminde oluşturulmuştur. Bunların bir kısmının yapımında Kocaeli Bankası, Harun Ormancı, Baki Efe ve Fuat Özçelebi de destek vermiştir. Yol yapımına da önem veren Leyla Atakan, başta yolu olmayan Bulvar Bölgesi ve Mehmet Ali Paşa Mahallesi olmak üzere 1969’da toplamda 3.229 metrelik asfalt yol ve 16.021 metrelik parke yol yapılmasını sağlamıştır. Ayrıca 17.140 metre kanal ile kanalizasyon çalışması gerçekleştirilmiştir. Atakan’ın belediye başkanlığı döneminde otogar büyük bir alana taşınmış, minibüs durakları şehrin trafiğini aksatmayacak biçimde düzenlenmiş, fırıncıların ekmek fiyatlarını yükseltme talepleri gramajın da yükseltilmesiyle çözülmüş, elektrik fiyatları düşürülmüştür. İskelenin doğu tarafındaki Milli Savunma Bakanlığı’na ait arazi satın alınarak halk gazinosu ve nikah salonu projesinin yapımı Atakan’ın başkanlığında başlatılmış, kadınların bir araya gelebileceği bu yapı Atakan’ın vefatından kısa süre sonra faaliyete geçmiştir. Şehrin önemli problemlerinden biri olan gecekondulaşmaya yönelik çalışmalar kapsamında Kocaeli’nin ilk imar planı çizilmiştir. Gecekondulaşma karşısında yapılan faaliyetler kapsamında Şirintepe’deki arazilerin bir kısmı kamulaştırılmış ve “Gecekondu Önleme Bölgesi” oluşturulmuştur. Verem konusunda çalışmalarını belediye başkanı olmadan çok önce başlatan Atakan, 31 Ağustos 1969 tarihinde on beş günlüğüne Uluslararası Verem Savaş Derneği çağrısıyla ABD’ye gitmiştir. Leyla Atakan, İzmit Körfezi kenarındaki 160 dönümlük bataklık alanda fuar yapma faaliyetini belediye başkanı olduktan 26 gün sonra gündeme getirmiş, 2 Nisan 1969 tarihinde çalışmalar başlamış ve Kocaeli Ticaret ve Sanayi Odası’nın verdiği destekle bir yılda bataklık alan kurutularak 1969 yılı içinde 3. Kocaeli Sanayi Sergisi’nin açılışına hazır hale getirilmiştir. Türkiye’deki ilk sanayi fuarı olan Kocaeli Sanayi Sergisi’nin kurulduğu alanın genişletilerek uluslararası bir fuar haline getirilebilmesi adına çalışmaları başlatan Atakan’nın belediye başkanlığı döneminde, 1971’de fuar alanı 160 bin metrekareye çıkartılmıştır. Belediye faaliyetlerini yakından takip etmeyi seven Leyla Atakan bu özelliğini fuar alanı çalışmasında da göstermiştir. Ancak Kocaeli Sanayi Fuarı alanına yönelik çalışmalarla ilgili Değirmendere’de 10 Şubat 1971’de gerçekleşen toplantı dönüşünde Leyla Atakan, yanında bulunan başkan yardımcısı İsmail Kolaylı ile belediye encümen üyeleri Abdurrahman Yüksel ve Feridun Özbay’la Gölcük-İzmit arasında D-130 Karayolu Başiskele Seymen mevkiinde trafik kazası geçirmiştir. Atakan’ın içinde bulunduğu otomobilin Bekirdere Mühimmat Depo Komutanlığı’na ait treylere arkadan vurmasıyla gerçekleşen kaza sonucunda Atakan ve beraberindekiler hayatını yitirmişlerdir. Bağçeşme Mezarlığı’na defnedilen Leyla Atakan, halktan kopuk olmayan ve Kocaelilerle birlikte hareket eden bir yapıya sahip olmasıyla ve disiplinli, çalışkan, otoriter karakteriyle tanınmıştır. Atlara ve silahlara meraklı olan, araba kullanmayı seven ve Kocaelispor taraftarı olan Leyla Atakan, 1970’te Kocaelispor’un koruyucu başkanlığına da getirilmiştir.

KAYNAKÇA

Ahmet Özer, “İlk Kadın Belediye Başkanı Leyla Atakan”, Cumhuriyet, 12 Mart 2021; Hikmet Özdemir, Leyla Atakan 1925-1971, Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Ankara 2002; Selma Göktürk Çetinkaya, “Halkın Seçtiği İlk Kadın İl Belediye Başkanı: Leyla Atakan”, Milli Mücadelede Servetiye Cephesi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu-VI, Cilt. 3, s. 1217-1233; Pirelli, “İzmit’te Cumhurbaşkanı ve Eşi Onuruna Verilen Kabul Resmi”, Sayı: 78, Mart 1971.

Selma GÖKTÜRK ÇETİNKAYA