Hristiyan Yazar ve Hitabet (Retorik) Hocası, Nikomedia’daki (İzmit) Retorik Kürsüsü Başkanı

Tüm ismi Lucius Caelius Firmianus Lactantius olan Latin yazar MS 3. yüzyıl ortasında Kuzey Afrika’da doğmuştur. Sicca Veneria’da hitabet ustası Arnobius ile çalıştıktan sonra kendisi de bir hitabet hocası olmuştur. İmparator Diokletianus’un daveti üzerine muhtemelen 290 yılında, o zamanın imparatorluk başkentlerinden biri olan Nikomedia’ya (İzmit) gelmiştir. Burada sarayda retorik hocası olarak çalışırken Hristiyanlığı seçen Lactantius, Diokletianus’un 303 yılında başlayan ‘Hristiyan zulmüne’ maruz kalmış ve yaklaşık 305 yılında görevinden istifa ederek Nikomedia’dan ayrılmıştır. 320 yılında, günümüzde Almanya’nın Trier şehri olarak bilinen Augusta Treverorum’da öldüğü bilinen Lactantius’un, burada I. Konstantin’in oğlu Krispus’un öğretmenliğini de yaptığı bilinmektedir.

Hristiyanlara yapıldığına inandığı haksızlık, Lactantius için son derece önemlidir. Ezilenlerin savunucusu olmak için Hristiyan inancını savunmaya ve açıklamaya karar veren Lactantius’un Latince yazdığı birçok kitabı günümüze ulaşmıştır. Bu eserler arasında Hristiyanlığı edebiyatçılara tavsiye etmeye çalıştığı ve böylece ilk kez Latince olarak Hristiyanların hayata karşı tutumunun sistematik bir açıklamasını ortaya koyan Divinae Institutiones; İnsan vücudunun harikalarından Tanrı’nın varlığını kanıtlama girişimi olan De Opificio Dei; Tanrı’nın insan suçunu cezalandırması üzerine olan De Ira Dei; ve Kilise’ye ve Hristiyanlara zulmedenlerin ölümlerini anlatan De Mortibus Persecutorum bulunmaktadır. İmparator Diokletianus ve onun Hristiyanları katlinden de uzunca bahsettiği bu son eserinde, o dönemin Nikomedia’sına dair birçok veri sunar. Geç Antik Çağ’da Lactantius’un eserlerinin genellikle teolojik olarak modası geçmiş veya sorunlu olduğu varsayılmıştır. Ancak Geç Orta Çağ ve Rönesans dönemlerinde, “Hristiyan Cicero” olarak adlandırılan yazarın eserleri, Hristiyanlığı açıklamak için klasik stili, retoriği, şiiri, eğitimi ve mitolojiyi kullanma biçimiyle büyük beğeni toplamıştır. Hatta eserlerinden Divinae Institutiones (İlahi Enstitüler) İtalya’da basılan ilk kitap içinde bulunur.

KAYNAKÇA

Anthony Bowen ve Peter Garnsey. Lactantius, Divine Institutes. Translated Texts for Historians 40, Liverpool 2003; René Pichon. Lactance: Étude sur le movement philosophique et religieux sous le règne de Constantin, Paris 1901.

Tuna Şare AĞTÜRK