Eczacı, İksir-i Süreyya Yapımcısı

Kalemcioğlu ailesinden Şeyh Mehmet Efendi’nin oğlu olan Ali Süreyya, 1855 yılında İzmit’te doğdu. 1884’te Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’nin (Sivil Tıp Okulu) Eczacılık Sınıfı’ndan mezun olmuş, diplomasını 1887’de almıştı. Aynı yıl Balıkesir Belediyesi Eczacısı olarak meslek hayatına başladı. 1891’de İstanbul’a geri döndü ve Haseki Hastanesi’ne başeczacı olarak atandı. 1899 yılında ilk Türk tıbbi müstahzarlardan olan İksir-i Süreyya (Demir Bileşiği) adını verdiği (Elixir Toni-Digestif Ferrugnineux) ilacı yaptı. İlaç, Edhem Pertev Laboratuvarı’nda üretilerek piyasaya çıkartıldı. Bu hazır ilaç kısa bir sürede büyük bir üne kavuştu, dış ülkelere ihraç edildi. 1965 yılına kadar Pertev Laboratuvarında imal edilen bu ilaç bu tarihe kadar da etkin kullanıldı.

Yakın Türk Eczacılık Tarihine dair defterinde Süheyl Ünver, “Ord. Prof. Dr. Akil Muhtar Bey hocamız bu ilaca itimat eder ve çok yazardı. Biz de hastalarımıza verirdik. Kısaltarak Elixir Süreyya diye reçete ediliyordu. 1924-1927 seneleri arasında kendisi ile görüşmelerimizde bana eski eczacılığımızı anlattı. Söylediklerini not ettim ve vefatından sonra hatırasına saygı göstermek adına bir makale halinde yayınladım” der. Yine defterinde Dr. Ünver, Ali Süreyya Kalemcioğlu için “Mübarek, dikkatli ve en eski eczacılarımızdan olan Süreyya Bey, çok nazik, çok kibar bir İstanbul Efendisiydi. Haseki’de bütün hayatını eczacıbaşılıkla harcadı. Hayatının son yıllarında Abdi İbrahim Laboratuvarı’nda mesul müdür olarak çalıştı ve başka müstahzarlar üretilmesine olanak sağladı” diye yazmaktadır.

İlk Türk tıbbi müstahzarının kâşifi olan Eczacı Kalemcioğlu, meslektaşları tarafından çok sevilip sayılmış ve “Baba” lakabıyla anılmıştı. Ali Süreyya’nın Baba lakabıyla anılmasıyla bir ilişkisi var mıdır bilinmez ancak, oğlu avukat Fahrettin Kalemcioğlu, Sünbüliliğin haleflerindendi. 10 Ağustos 1936 tarihinde Cerrahpaşa Hastanesi’nde üremiden vefat eden değerli Eczacı Ali Süreyya Bey, İstanbul Merkezefendi Kabristanı’na defnedilmişti.

KAYNAKÇA

Turan Baytop, “Ali Süreyya Kalemcioğlu”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul 1994, C. 4, s. 395; Turan Baytop. “Tıbbi Müstahzarlar”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul 1994, C. 7, s. 263-264; Ahmet Özdinç, “Süheyl Ünver’in Defterinden Yakın Türk Eczacılık Tarihine Bakış”, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 2020; 28(1), s. 55-76; M. Baha Tanman, “Koruk Tekkesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul 1994, C. 5, s. 70-71; Mert Sandalcı, Eyüp Talha Kocacık, “Yolu İzmit’ten Geçen Eczacılar”, Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, Kocaeli, 2014, s. 1479-1496; Turhan Baytop, Türk Eczacılık Tarihi Araştırmaları, İstanbul 2000; Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul 1988,

s. 655; Muhammed el-Hattâbî, eṭ-Ṭıb ve’l-eṭıbbâʾ fi’l-Endelüsi’l-İs-

lâmî, Beyrut 1988; Aslan Terzioğlu, Türk-İslâm Hastaneleri ve Tabâbetinin Avrupa’da Tıbbî Rönesansı Etkilemesinden Türk Tıbbının Batılılaşmasına, İstanbul 1992; https://www.abdiibrahim.com.tr/ hakkimizda/kilometre-taslari; https://muhaz.org/ebui-yumn-elkindt.html?page=3

Nermin ERSOY