Roma Dönemine Ait Tek Köprü
Konumu itibariyle Tütünçiftlik’in kuzeyinde bulunan köprü merkeze 15 kilometre uzaklıktadır. Şehir merkezine ise 30 kilometre mesafede bulunmaktadır. Tarihi milattan sonra 50 yılına kadar giden tarihi köprü Romalılar döneminde Göksu üstüne inşa edilmiştir. Kutça ya da Kutluca Köyü ile Duranlı köyleri arasına yapılmış olup Geudos adı verilmiştir.
Antik kökenli kaynaklardan ve sikkeler üzerindeki tasvirlerden köprü hakkında bilgilere ulaşılmaktadır. İmparator Cladius’un zamanında görev başında olan Proconsul (eski Roma’da konsül vazifesini yapan memur, prokonsül; umumi vali C. Rufus adına basılmış olan sikke, Geudos Irmağı üzerindeki köprüyü ele almıştır. Sikkenin üzerindeki alan küçük olduğundan, köprü bir kemer şeklinde çizilmiştir. Öyle ki Geudos’un bir ırmak adı olduğunu bilmeyen için bunun bir köprü betimlemesi olduğunu anlamaya bile olanak yoktur. Kemerin üst tarafına da, bir bereket boynuzu figürü yerleştirilmiştir. Plinius, Bithynia bölgesinin batı tarafındaki bir Geudos Irmağı’ndan söz eder. Irmak küçük bir ırmak olduğundan, köprünün bir kemere indirgenmiş olması çok normaldir. Lakin şematik bir şekilde çalışmak zorunda olan sikke sanatçıları, bazen büyük köprülerde de böyle basite indirgemeler yaparlar. Geudos Irmağı köprüsü, imparator Cladius’un zamanında ve muhtemelen imparator hesabına inşa edilmiş olmalıdır. Bir diğer betimlemede sikkeler yardımıyla Cadius Rufus’un Bithynia’daki faaliyetleri hakkında bazı bilgiler ediniyoruz. Koinon sikkelerinden birinin arka yüzünde iki sütunla desteklenen bir köprü veya kemer tasviri bulunmaktadır.Üstünde ise Oğlak Takımyıldızı yer almaktadır. Söz konusu tasvir Bithynia’nın batı kıyısındaki Geudos nehri (Pliny, 1938) üzerinde inşa edilmiş bir köprüye ait olabilir. Fakat nehrin lokasyonu bilinmediği için kesin bir şey söylemek zordur. Nikomedeia da Kutluca taş ocağında bulunan mermer ve taşların köprünün yapımında kullanıldığı varsayılmaktadır.
Roma dönemine ait araştırmalarda da önemi belirtilen Kutluca Taşköprüsü diye anılan tarihi Roma Köprüsü, düzgün kesme blok taşlar ile inşa edilmiş ve yaklaşık 25 metre uzunluğundadır. 7 gözlü ve 5 kemerli olan köprü yöresel kesme taş malzeme kullanılarak yapılmıştır. Milattan sonra birinci yüzyılda inşa edilmiş olan köprünün duvar işçiliği ve kemer tekniği dikkat çekmektedir. Nikomedia (İzmit)-Nikaea (İznik) arasında Başiskele Köprüsü ve Nikaealuliopolis arasında Osmaneli yakınında, Göksu üzerindeki Taşköprü Hacı Yolu’nun Bithynia kesiminde bugüne kadar tespit edilmiş köprülerdir. Roma döneminde Küçük Asya’nın anayolu (Hacı Yolu) olduğu bilinen yol Bithynia üzerinden geçmektedir. Bizanslılar tarafından askeri amaçlarla kullanılmış olsa da, Roma Dönemi’nde bu yol ticari ve askeri amaçlı kullanılmıştır. Nikomedia konumu nedeniyle bu güzergâhtaki önemli bir kenttir. Alman Arkeolog Prof. Dr. Friedric Dörner 1940 yılında bölgede gerçekleştirdiği çalışmalarla Geudos Köprüsü’nün mimari incelemelerini yaparak, Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde aktif olarak kullanıldığı bilinen yapının İmparator Cladius dönemine tarihlendiğini belirtmiştir.
2015 yılında Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, ilin Roma dönemine ait tek köprüsü olan Kutluca Köprüsü’nü gün yüzüne çıkartmak için çalışmalar başlatmıştır. Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından köprünün restorasyonu tamamlanmış ve turizme kazandırılmıştır.
KAYNAKÇA
M Anabolu, “Küçük Asya Sikkeleri Üzerindeki Köprü Betimlemeleri”, Belleten, 1995, 323-326; K. Doğancı, Nümizmatik ve Epigrafik KAYNAKLARın Işığında Roma İmparatorluk Dönemi’nde Bithynia’nın Sosyo-Ekonomik Durumu (Augustus’tan Diokletianus’a Kadar), Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Eskiçağ Tarih Bilimi, 2001; K. Doğancı, Roma Principatus Dönemi (M.Ö. 27-M.S. 284) Bithynia Eyaleti Valileri (Prosopografik Bir İnceleme), Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Eskiçağ Tarihi) Anabilim Dalı, 2007; Kutluca KöprüsüKocaeli, (2021, 09 09); Türkiye Kültür Portalı: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kocaeli/gezilecekyer/kutluca-koprusu adresinden alınmıştır;J. Nicols, (1990), “Patrons of Provinces in the Early Principate: The Case of Bithynia”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik,101-108; Pliny, (1938), Natural History Books 1-2, Loeb Classical Library 330, Proconsul, (2021, 09 09); Limansollu Naci Öğretim Yayınları: https://www.limasollunaci.com/ingilizce-turkce-sozluk/ proconsul-ne-demek-turkce-anlami adresinden alınmıştır; Tarihi Roma Köprüsü gün yüzüne çıkıyor, (2021, 09 09), Kocaeli Büyükşehir Belediyesi: https://www.kocaeli.bel.tr/tr/main/birimler/basin-yayin-ve-halkla-iliskiler-dairesi-baska/1/16818 adresinden alınmıştır; Tarihi Taşköprü, (2021, 09 09). T.C. Körfez Kaymakamlığı: http:// www.korfez.gov.tr/tarihi-taskopru adresinden alınmıştır; E. Varol, (2020), Bithynia Bölgesi Ticaret Yolları, Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Arkeoloji Bölümü.
Ceyhun KONAK