İzmit’in 30 km kuzeybatısında bulunan Kurtçallı (Kutluca) Köyü güneyinden, Taşağıl mevkiinden çıkarılan kireçtaşları eski çağlardan bu yana kullanılmıştır. Roma ve Bizans döneminde işletilen tarihi taş ocaklarının kalıntıları Taşağıl ve Domuz Tepe köylerinin yakınında bulunmaktadır. İçinde yuvarlak ve konik rudist fosilleri bulunan taşın rengi genelde bejdir; yer yer gri, açık kahve tonlarında da olabilmektedir. Çok fosilli olması ve içinde kil bulunması taşın yapı malzemesi olarak kullanımını olumsuz etkilediğinden, az fosilli ve kilsiz olan tabakalardan çıkarılan bloklar tercih edilmiştir. Romalılar Kutluca taşını lahit, sunak gibi ögelerde ve yapılarda kullanmışlardır.

Kutluca taşıyla yapılmış ve günümüze ulaşmış önemli bir eser, Tütünçiftlik kuzeyinde inşa edilen yedi gözlü Roma köprüsüdür. “Taşköprü” olarak tanınan tarihi yapı, bej renkli iri Kutluca taş blokları ile oluşturulmuştur. Antik dönemde Nicomedia (İzmit) kentini Byzantion’a bağlayan ana yol üzerinde bulunan ve İÖ 1. yüzyıla tarihlenen köprü, 2018’da Kara Yolları Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.

Kutluca kireçtaşı Osmanlı döneminde de kullanılmıştır. Vezir Çoban Mustafa Paşa tarafından 1523-1524 yıllarında Gebze’de yaptırılan külliyenin cami, türbe, medrese, kervansaray gibi yapılarının duvarlarının yapımında Kutluca taşından yararlanılmıştır. Özellikle caminin son cemaat yeri, minaresi ve Çoban Mustafa Paşa’nın türbesi özenli kesme taş işçiliğiyle dikkat çekmektedir. 16. yüzyılda Mimar Sinan tarafından Dil Deresi üzerinde yapılan köprü de bu taşla inşa edilmiştir. Ocakları 20. yüzyılda da işletilen Kutluca taşı, İstanbul’da Saraçhane’de yapılan Belediye Sarayında, İTÜ eski Maçka Maden Fakültesi binası girişinde, apartmanlarda döşeme kaplaması olarak kullanılmıştır. Günümüzde ocaklar terk edilmiştir. Son yıllarda yapılan Kuzey Marmara Otoyolu taşocağının üstünden geçmektedir.

KAYNAKÇA

İlknur Aktuğ Kolay, Şükrü Sönmezer, O. Serkan Angı, Gebze Çoban Mustafa Paşa Külliyesi, Mimari, Süsleme ve Malzeme Özellikleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2021, s. 122-123, 138-139; Kemal Erguvanlı, Metin Ahunbay, Zeynep Ahunbay, Marmara Bölgesi Eski Taş Ocakları (TÜBİTAK MAG 681 Projesi), İstanbul 1989, s. 59-67; Malik Sayar, Kemal Erguvanlı, Türkiye Mermerleri ve İnşaat Taşları, İTÜ Maden Fakültesi 1962, s. 31-32

Zeynep AHUNBAY