İzmitli bir grup girişimci, Aktar Kemal (Öz) önderliğinde “Esnaf Bankası” adı ile bir banka kurmaya kalkıştılar. O günlerde İzmit’te bulunan CHP müfettişi Ali Nazmi Bey’in katılımı ile yapılan toplantıda adının “Kocaeli Halk Bankası” olmasına karar verildi. Ertesi gün Vali Vehbi Bey de (Demirel) Özel İdare’nin beş bin liralık hisse almasını buyurduğu gibi kendisi de kurucular arasına girdi. 50,000.TL sermayeli Kocaeli Halk Bankası Türk Anonim Şirketi’nin ana sözleşmesi 4 Haziran 1927’de İzmit Ticaret ve Sanayi Odası’nca tescil edildi.

Yönetim Kurulu Başkanlığı’na Ticaret Odası Başkanlığına Babilazade Hüseyin Bedrettin, yardımcılığına Kalemcizade Salih, üyeliklerine Kemal (Öz), Bakkal Ferit (Aral), komisyoncu Ustrumcalıoğulları’ndan Sabri, yaprak tütün tüccarı Kavalalı Mustafa Sabri (Kavala) ve Kandıralı Asım Efendizade Raif Bey seçildi. Bu arada Genç Cumhuriyet, milli bankalar 1936 Kocaeli Halk Bankası personeli ve ortakları. 1. Manifatura Tüccarı Zihni Koman, 2. Yardımcı Muhasebeci Şevket Argut, 3. Muhaberat Şefi Sadi Asal, 4. Muhasebe Şefi Hakkı Süral, 5. Muhaberat Memuru Şeref Turan, 6. Kavafiye Tüccarı Sedat Tüysüz, 7. Avukat Abdül Aziz, 8. Tütün Tüccarı Mehmet Nuri, 9. (?), 10 (?), 11. (?), 12. Kandıra Tüccarlarından Raif Erim, 13. Deri Tüccarı Ahmet Aytulu, 14. (?), 15. Avukat Nail Bilci, 16. Manifatura Tüccarı Faik Nüshet Belgin, 17. Banka Müdürü Asım Anrdaman, 18. Denetçi Macit Koman, 19. Yön. Kur. üyesi Hasan Yüksel, 20. Yön. Kur. Üyesi Davut Hamdi, 21. Halkevi Muhasebecisi Halil Neşter, 22. Tütün Eksperi H. Fehmi Ulusoy, 23. Banka Müstahdemi Salih Korkut, 24. Kırtasiye Taciri Sadettin Yalım, 25. Tüccar Terzi Nüfit Saner, 26. Nakliye, Taahhüt İşleri Tüccarı Mahir Kışınbay, 27. Muhasebeci, Müdür Vekili Hakkı Önen, 28. Esnaf Sarı Ali, 29. Emlak Sahibi Eğinli Mehmet Usamaz. Genel Kurul Hatırası. İlker Kumra. Arşivi. Halil Neşter, Tahtakale’de Auer Sobalarını Türkiye’ye getiren Sağkol firmasının sahibi idi. (Aktaran Erol Alpaslan)  kurma çabası içindeydi. Bu nedenle banka kurucularına Celal Bayar tarafından 1924 yılında kurulmuş olan İş Bankası’na katılması teklif edilmişse de kabul görmedi.

1948 Annuaire Oriental adlı ticari almanakta İzmit’teki bankalar şöyle listelenmektedir: Kocaeli Halk Bankası, Türk Ticaret Bankası, Türkiye Ziraat Bankası. Ancak kısa bir süre sonra kentteki sanayi yatırımları birlikte 1950’li yıllarda Etibank, Emlak Kredi Bankası, İş Bankası, Halk Bankası, Yapı Kredi Bankası, Sümerbank, Denizcilik Bankası da şube açacak, kendi binalarını inşa edecekler, ilgi çekici kumbara dağıtımları, reklamlar ve oturma bankları dağıtımı artacak, yardım çalışmalarına katılacaklar, hatta kente özgü çekilişler yapacaklar ve rekabet kızışacaktır. Küçük ve bölgesel banka olmasının yanı sıra bu yıllardaki ağır göç dalgasının kentin demografik yapısını oldukça değiştirmiş olması, Kocaeli Bankası için bir dezavantaja dönüşmüştü.

Yönetim Kurulu üyelerinden ilk ölüm 1933 yılında olmuş, Mustafa Sabri Bey vefat etmiş, yerine Avukat Hacı Aziz Bey getirilmiştir. 1935 yılında da Mehmet Edip’in yerine Muhiddin Bey getirilirken, kuruculardan Sadettin (Yalım) Bey istifa etmiştir. Bir başka yönetim kurulu üyesi Nazif Tüysüz de 1936 yılında vefat etmiştir. Boşalan üyeliklere Raif Erim, Faik Nüzhet Belgin ve Mahmut Özgener seçildi. Böylece bankanın kuruluşundan beri on yıllık hizmetin ardından istifa eden Hüseyin Bedrettin Babila yönetim kurulu başkanlığından ayrılmış ve yerine Faik Nüzhet Belgin geçmiş oluyordu.

Merkez Şube dışında ilk şube olan Çarşı Şubesi 1953 yılında hizmete açılmıştır. 17 Ağustos 1954 Bizim Şehir gazetesi haberinde “Hürriyet Caddesi’ndeki Efe Sadık Apartmanı’nda bir şube açılacağı belirtiliyordu.” Banka, Kemaliye Caddesi’nde kiraladığı yeni binasına taşınır ve 21 Nisan 1954 günü yapılan açılışa 3. Kağıt Fabrikası’nın açılışına gelmiş olan Cumhurbaşkanı Celal Bayar da bankanın davetini kabul ederek kurdeleyi keser. 16 Mayıs 1960 tarihinde ise Bac semtinde bir şube açılır. Bankanın adresi Kemalpaşa Mahallesi, Kemaliye Caddesi, No. 3 olarak değişir. Çarşı Şubesi de Sunni Danyal’ın dükkanında kiracı olarak faaliyet göstermektedir. Bankanın adı belki Türkiye Halk Bankası ile karıştırılmamak için 3 Ekim 1961 tarihinde “Kocaeli Bankası” olarak kısaltılır.

1966 yılında bankanın Yarımca şubesi açıldı. Genel Müdürlük ve Merkez Şube de 27 Şubat 1967’de Ömerağa Mahallesi, Hürriyet Caddesi, no.115’e taşındı. Bankanın taşınması sırasında çelik kasalar, Hürriyet Caddesi boyunca kütük ve kalaslar üzerinde çekilerek taşınmıştı. 6 Haziran 1968’de yeni binasındaki Bac Şubesi’nin açılışı Genel Md. ve Merkez Şb. Md. Ali Rıfkı Kürem’in de katılımı ile gerçekleştirilir. Bu yapı, bankanın ilk İkramiye apartmanıdır. 1979 Yılında Karamürsel Şubesi açılmışsa da fazla uzun ömürlü olamamıştır. Sermaye, 5 milyon liraya arttırıldığında Garanti Bankası hisselerin % 51’ini alarak ortak olmuştu. Ancak sermayenin 10 milyon liraya yükseltilmesi esnasında hisselerin tamamen halka satılması sonucu Kocaelili hissedarlar yeniden çoğunluğa sahip olmuşlardır.

Ardından sermayenin 30 milyon liraya arttırılması kabul edilmiştir. Sadece bir yıl sonra 27 Mart 1981günü toplanan Ortaklar Olağan Genel Kurulu raporunda sermaye’nin 600 milyon TL’ye yükseltilmesini öneren faaliyet raporunun vurucu cümlesi, “haksız rekabet” sebebiyle 1980 yılının zararla kapandığının belirtilmesidir. Bu arada Çarşı Şubesi 1981 yılı Haziran ayında yeni tamamlanan hizmet binasına geçmişti. Bu yıllarda bankalar yüksek maliyetlerle çalışmalarına karşın gelir kaynakları kredi faizlerinden ibaretti. Bu durumda daha çok kredi verebilmek için, mevduatı arttırmaya çalışmaktan başka çare yoktu. Kocaeli Bankası da yöre halkı ve tüccarının güvenini kazanmaya çalışıyor, çok sayıda sosyal sorumluluk projesi üstleniyordu.

Kocaeli hızla sanayileşmiş ama bankanın yapısı bu gelişime ayak uyduramamıştı. Banka zayıf düştü. Sermayesinin arttırılması gerekiyordu. Ancak kent esnafı istenen sermayeyi karşılayamıyor ya da pek karlı olmayan bir şirkete daha fazla para yatırmak istemiyordu. Aranan kan bulunamamıştı. Uzun yıllar esnafa hizmet veren kentin tek mahalli bankası göz göre göre batıyordu. Sonunda Oda Başkanı Bilgisu’nun çabaları ile Çolakoğlu Metalürji bankayı satın almayı kabul ederek %80’den fazla hisse satın aldı. 26 Mart 1982’de “Kocaeli Bankası” adı altında yapılan son genel kurulda Yönetim Kurulu üyeliklerine Şahabettin Bilgisu, Alaattin Özkurt, Hasan Tevfik Çolakoğlu, Erol Karaçay, Erol Toksöz, Kamil Eyüplü (Çolakoğlu avukatı), Hayrettin Ulusoy ve Caner Ersoy seçildi. 20 Haziran 1982’de sermayesi 4,000,000,000.TL’ye çıkartıldı ve nihayet 27 Temmuz 1982’de Türk Ekonomi Bankası adını alarak, şirket merkezi İstanbul’a nakledildi.

KAYNAKÇA

F. Yavuz Ulugün, Kocaeli Halk Bankası Nam-ı Bugün TEB, İzmit 2018.

F. Yavuz ULUGÜN