Kocaeli gazetesi, İzmit sancağı resmi gazetesi olarak 27 Nisan 1334 tarihinde (1918) yayın hayatına başladı. Gazetenin idare mahalli sahildeki İzmit Mutasarrıflık binasına yakın, iskele yanındaki İdare-i Hususiye Matbaası bitişiğindeydi. 10 Haziran 1334 tarihli 7 numaralı nüshanın künyesine göre haftada bir pazartesi günleri çıkan gazetenin senelik abonesi 40, altı aylığı 25 kuruştur. Resmi yazılar dışında halka faydalı yazılar ve ilanlar da kabul edilmektedir. R.08.07.1334 tarihli bir belgeye göre o sırada “İzmid’de münteşir Kocaeli nam haftalık gazeteden başka gazete” neşredilmemektedir.
10 Ağustos 1919 tarihli genelgeye İzmit Sancağı Mutasarrıfı Anzavur’un verdiği cevaptan anlaşıldığına göre livânın resmi gazetesi olan Kocaeli gazetesinin makine ve hurufatının tehcirden dönen sahibine iade edilmesi sebebiyle yayına ara vermiştir. Seçim haberleriyle dolu 10 Kasım 1919 günlü 69. sayıdan, matbaa sorununun çözümlendiği görülmektedir.
1920 Kasım-1922 Mayıs arasında Türkiye’de yaşayan Kemalist Anadolu Basını yazarı K. Yust’a göre Kocaeli gazetesi “İzmit Sancağı Müdafaai Hukuk Cemiyeti yayın organı olup Anadolu’da ender rastlanan resmi nitelikli bir gazetedir. Anadolu’nun Kuzeybatı bölümünde bulunan Kocaeli yarımadasının adını taşıyor. Baş yazılara pek az yer veriliyor. En büyük önemi dış politikaya gösteriyor. Kocaeli Anadolu gazeteleri arasında kendi fikirlerini açıklamadan yüksek iç politika görüşlerine girmeksizin ve eleştiri yapmaksızın yerel yaşama yeterince önem veren basın organlarından birisidir. Sovyetlere karşı resmi makamların tutumunu benimsiyor. Cepheye ilişkin makaleler cephenin İzmit’e yakınlığı sebebiyle sık sık yayınlanıyor ve Kemalist basının kendinden emin özelliğini taşıyor. Yazıişleri Demiryolu’nda Hususiye adlı özel bir matbaada bulunuyor. Haftada bir yayımlanıyor. Kurulduğundan itibaren Mayıs 1922 ye kadar dört yılda 160 sayı çıktı. 300 tirajlı, 4 sayfa, her sayfa 3/4 büyüklüğünde büro sayfası kadardır. Her sayfada dört sütun her sütunda ortalama kırk yedi satır vardır. Son sayfası daha sık basılmış. Ve ilanlara ayrılmış durumdadır. Çoğunlukla hükumet ilanları. Son sayfada 60 satır vardır. Kullanılan kağıt kötüdür. Bölümleri yoktur. Kalın puntoları fazla olmayıp baskısı okunaklıdır. Abonman; yıllık elli sayı için Anadolunun her yerinde 110 kuruş. Altı aylık; altmış kuruş. Bir sayısı iki buçuk kuruştur. İlan koşulları verilmemiştir.”
Kocaeli Gazetesi 1918 ve Vilayet Matbaası 11 Kanunevvel 1340 Mustafa Kemal’in İzmit’te karşılanması, Fransız Gazeteci Claude Farrere onuruna “Saray Bahçe”sinde düzenlenen çayda meraklı kalabalığın izlemeye geldiği görüşme ve M.Kemal’in yaptığı uzun konuşma 20.06.1922 günlü Kocaeli gazetesinde geniş yer aldı. 04 Teşrinievvel 1339 (4 Ekim 1923) günlü künyesine göre Kocaeli livasının resmi gazetesi hâlâ İzmit Demiryolu’nda İdare-i Hususiye Matbaası’nda basılıyordu.
1924’te Saray Bahçesi’ne kurulan Kocaeli Vilayet Matbaası’na müdür tayin edildi. Yeni makine alımlarıyla teknolojisini geliştirdi. Yeni mürettip ve diğer çalışan ekibi güçlendirildi. Kocaeli gazetesi pazartesi yerine “perşembe” günleri çıkmaya başladı. 11 Kanunevvel 1340 tarihli (11 Aralık 1924), 265 sayılı nüshasında, idarehanesi “Hükumet Konağı’nda Daire-i Mahsusa”, ilan ve yazıları kabul eden “matbaa müdiriyeti” olduğu işaret ediliyordu. Vilayet Matbaası, Kocaeli gazetesinden başka vilayet dairelerinin tüm matbu işlerini yapıyor, İzmit’te çıkan diğer gazete ve mecmuaları da basıyordu. İlânlar, baskı siparişleri ve resmi gazetenin abone gelirleri, matbaanın masrafını karşılıyordu.
Dahiliye Vekaleti, tasarruf maksadıyla 1932 tarihinde günlük ve haftalık gazete çıkaran vilayetlerdeki vilayet gazetelerinin kapatılmasını emretmiştir. Bu karar Kocaeli’de Vilayet Matbaası’nın kapanması ile sonuçlandı. Resmi Kocaeli gazetesi önce Adapazarı Matbaası’nda, sonra da 648. sayıdan başlayarak İstanbul Hapishanei Umumi Matbaası’nda basıldı. Yazı ve ilanlarla İzmit’te Hükümet Konağı’nda Vilayet Daimi Encümen Kalemi uğraş verse de bu fazla devam etmedi Resmi Kocaeli gazeteside kapandı.
Matbaa ve gazetenin kapatılmasından sonra gazetelerde matbaa makinalarının satış ilanları yer almaya başladı. 1935’te satıştan vazgeçilip Halkevi Matbaası olarak yeniden faaliyete geçmişti ki matbaacı Ahmet Fevzi Basım’a kiralandı. 1953’te matbaa kaldırılana kadar Vvilayet’in baskı işleri “Sarayiçi” ya da “Saray Bahçesi’nde Ahmet Fevzi Matbaası tarafından yapıldı (Ahmet Fevzi Basım maddesine bakınız).
Kocaeli gazetesinde kanun, tüzük ve yönetmelikler, vilayet umumi meclis zabıtları yayımlanırken; memleket, vilayet ve İzmit haberleriyle özel ilanlar da yer almıştır. Büyük ölçüde Kocaeli Ticaret ve Sanayi Odası’nın, Vilayet Daimi Encümeni’nin, Kocaeli Mahkemeleri’nin, hükumet dairelerinin, 23. Fırka Kumandanlığı’nın, askeri kereste fabrikalarının ve Ziraat Bankası’nın ilan tahtası gibi kullanılmıştır. Son Matbaa Müdürü Haydar (Demiroğlu) Bey’dir. Gazetenin hazırlanmasında Vilayet Daimi Encümeni Başkatibi Kadri Bey de emeği geçenlerdendir.
KAYNAKÇA
BOA.DH.ŞFR.(İzmid)(R.07.08.1334); Kocaeli Vilayeti Meclisi Umumisi Zabıtnamesi sene 1927, Kocaeli Vilayet Matbaası,1928; Sabahattin Özel, Milli Mücadele’de İzmit Mutasarrıflarının Faaliyetleri, İst.Üniv. Ed Fak. Tarih Enstitüsü Dergisi, 1998, S. 16, s. 128 (BOA, DH-KMS, d. 54-2, b.78, nu.1/1, 2’ye atfen); Cumhuriyet gazetesi, 28 Şubat 1932; T.C. Devlet Yıllığı, Matbuat Umum Müdür., 1929-30 Yıllığı, İst. Devlet Matbaası,1930, s. 510; 1973 Kocaeli İl Yıllığı; Kocaeli gazetesi (10 Haziran 1334), (10 Teşrinisani 1335, sayı 69), (4 Teşrinievvel 1339, 11 11 Kanunevvel 340, sayı 265); Resmi Kocaeli gazetesi, (07.07.1932 sayı 644), (08.09.1932, sayı 648); Sedat Şimşek, Kocaeli Basın Tarihi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınl., Kocaeli, 2007; Türk Yolu, (09.09.1835, Sayı 442/ı), 16.09.1935), (09.10, 1935), (06.10.1936); Yust; K, Kemalist Anadolu Basını, Çağdaş Gazeteciler Derneği Yay., çeviren; Orhan Koloğlu, Ankara,1995.
Müzeyyen ÜNAL