Kocaeli İl Sınırlarında Belediye İşlerini Yürüten Mahalli İdare

Cumhuriyet’in ilanından sonra İzmit sancağı, Kocaeli vilayetinin merkezi olmuştur. 1930 yılında çıkarılan 1580 sayılı kanunla Türkiye Cumhuriyeti belediyeciliğinin temeli atılmış, Kocaeli de bu yapılanmada yerini almıştır. Hızla büyüyen şehir ve çevresinde belediyecilik hizmetleri de aynı oranda gelişme göstermiştir. 1984’te çıkarılan kanunla metropoliten kentlerin yönetimi için büyükşehir belediyeleri kurulmuş, imar planlama konusunda belediyeler tek başına yetkili kılınmış ve belediye gelirleri artırılarak güçlendirilmiştir. Kocaeli’nin merkez ilçesi olan ve aynı adı taşıyan İzmit, Kocaeli’nin bütün sınırlarının merkez kabul edilmesi ile birlikte vilayet merkezi özelliğini hukuken kaybetmiştir. Büyük sanayi kuruluşlarının ve alışveriş merkezlerinin bulunduğu İzmit, sanayi şehri olarak tanınmasının yanı sıra zamanla kültür, sanat ve eğitim merkezi olma yolunda ciddi adımlar atan bir şehir hâline gelmiştir. Bu değişim, belediye hizmetlerinin de çeşitliliğini ve çalışma alanlarını belirlemiştir. Türkiye’de 1993 yılında sekiz büyükşehir belediyesi daha kurulmuştur. Bunlar Antalya, Diyarbakır, Eskişehir, Erzurum, Mersin, İzmit, Samsun ve Şanlıurfa’dır. Ancak bu defa daha farklı bir uygulama yapılmış ve 505 sayılı kanun hükmünde kararname ile kurulan büyükşehirde ilçe belediyesi yerine birinci kademe belediyesi kurularak ilçe kuruluşu 2008 yılına kadar ertelenmiştir. Bu şekilde kurulan büyükşehir için ilk kademe belediyelerinin sayısı Antalya, Diyarbakır, Mersin ve İzmit’te 3, Eskişehir, Erzurum ve Samsun’da ise 2 idi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı yasayla büyükşehir belediyesi sınırları için yeni kıstaslar getirildi. Buna göre büyükşehir olma koşulu nüfusun en az 750000 olmasıydı. Aynı yasa, nüfus yoğunluğu çok yüksek olan İstanbul ve Kocaeli illerinin tamamını büyükşehir sınırları içine almaktaydı. İzmit şehri Kocaeli il merkeziydi. Yeni büyükşehir metropoliten ilçelerinin kuruluşuna dair 5747 sayılı yasada büyükşehir ismi Kocaeli Büyükşehir Belediyesi olarak değiştirildi, İzmit adı ise metropoliten belediyelerden birine (Saraybahçe) verildi. 06.03.2008 tarihi itibari ile Kuruçeşme, Bekirpaşa, Alikahya ve Akmeşe ilk kademe belediyelerinin tüzel kişilikleri kaldırılarak mahalleleri ile birlikte Saraybahçe İlk Kademe Belediyesi’ne katılmıştır. Daha sonra Saraybahçe Belediyesi’nin adı İzmit olarak değiştirilmek üzere Kocaeli ilinde İzmit ilçesi kurulmuştur.

2020 yılına kadar çeşitli maddeleri üzerinde değişiklikler ve ilaveler yapılan bu kanunun son şekline göre büyükşehir belediyesi, sınırları il mülki sınırı olan ve sınırları içindeki ilçe belediyeleri arasında koordinasyonu sağlayan, idari ve mali özerkliğe sahip olarak kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan, karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, organları büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediye encümeni ve büyükşehir belediye başkanı olan kurumdur. Bu kanuna göre Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin görevleri şunlardır: İlçe belediyelerinin görüşlerini alarak büyükşehir belediyesinin stratejik planını, yıllık hedeflerini, yatırım programlarını ve bunlara uygun olarak bütçesini hazırlamak, büyükşehir belediye sınırları içinde nazım imar planını yapmak ve onaylayarak uygulamak, büyükşehir belediyesi tarafından yapılan veya işletilen alanlardaki işyerlerine büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunan alanlarda işletilecek yerlere ruhsat vermek ve denetlemek, kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek, durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek, kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek, büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki mahalleleri ilçe merkezine bağlayan yollar, meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımı ile bu yolların temizliği ve karla mücadele çalışmalarını yürütmek, ilan ve reklam asılacak yerleri, bunların şekil ve ebadını belirlemek, meydan, bulvar, cadde, yol, sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek, coğrafi ve kent bilgi sistemlerini kurmak, sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak çevrenin, tarım alanlarının ve su havzalarının korunmasını sağlamak, ağaçlandırma yapmak, gayrisıhhi işyerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak, büyükşehir katı atık yönetim planını yapmak, yaptırmak, gıda ile ilgili olanlar dahil birinci sınıf gayrisıhhi müesseseleri ruhsatlandırmak ve denetlemek, yiyecek ve içecek maddelerinin tahlillerini yapmak üzere laboratuvarlar kurmak ve işletmek, büyükşehir belediyesinin yetkili olduğu veya işlettiği alanlarda zabıta hizmetlerini yerine getirmek, yolcu ve yük terminalleri, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek, büyükşehrin bütünlüğüne hizmet eden sosyal donatılar, bölge parkları, hayvanat bahçeleri, hayvan barınakları, kütüphane, müze, spor, eğlence ve benzeri yerleri yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek, gerektiğinde amatör spor kulüplerine nakdi yardım yapmak, malzeme vermek ve gerekli desteği sağlamak, amatör takımlar arasında spor müsabakaları düzenlemek, yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan sporculara, teknik yönetici, antrenör ve öğrencilere belediye meclis kararıyla ödül vermek, gerektiğinde mabetler ile sağlık, eğitim ve kültür hizmetleri için bina ve tesisler yapmak, kamu kurum ve kuruluşlarına ait bu hizmetlerle ilgili bina ve tesislerin her türlü bakımını, onarımını yapmak ve gerekli malzeme desteğini sağlamak, kültür ve tabiat varlıkları ile tarihi dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlamak, bu amaçla bakım ve onarımını yapmak, su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek, bunun için gerekli baraj ve diğer tesisleri kurmak, kurdurmak ve işletmek, derelerin ıslahını yapmak, kaynak suyu veya arıtma sonunda üretilen suları pazarlamak, mezarlık alanlarını tespit etmek, mezarlıklar tesis etmek, işletmek, işlettirmek, defin ile ilgili hizmetleri yürütmek, her çeşit toptancı hal ve mezbahayı yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek, imar planında gösterilen yerlerde yapılacak olan özel hal ve mezbahaları ruhsatlandırmak ve denetlemek, il düzeyinde yapılan planlara uygun olarak, doğal afetlerle ilgili planlamaları ve diğer hazırlıkları büyükşehir ölçeğinde yapmak, itfaiye ve acil yardım hizmetlerini yürütmek, sağlık merkezleri, hastaneler, gezici sağlık üniteleri ile yetişkinler, yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik her türlü sosyal ve kültürel hizmetleri yürütmek, geliştirmek ve bu amaçla sosyal tesisler kurmak, meslek ve beceri kazandırma kursları açmak, işletmek veya işlettirmek, bu hizmetleri yürütürken üniversiteler, yüksekokullar, meslek liseleri, kamu kuruluşları ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği yapmak, bisiklet yollarının ve şeritlerinin, bisiklet ve elektrikli skuter park ve şarj istasyonlarının, yaya yollarının ve gürültü bariyerlerinin planlanması, projelendirilmesi, yapımı, bakımı ve onarımıyla ilgili işleri yürütmektir. Görüldüğü üzere vilayetin ve toplumun her alanını yakından ilgilendiren her konuyu çalışma alanı olarak belirlemiş olan büyükşehir belediyeleri bu kanun çerçevesinde harekete geçerek teşkilatını tamamladı. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi kurulduktan sonra öncelikle ilçe sayısı 6’dan 12’ye çıkarıldı, belde belediyeleri birleştirilerek ilçe hâline getirildi ve belediye enflasyonuna son verildi. Kocaeli’nin İzmit, Derince, Körfez, Gebze, Gölcük, Karamürsel, Kandıra, Başiskele, Kartepe, Çayırova, Darıca ve Dilovası olmak üzere 12 ilçesi ve bir büyükşehir olmak üzere 13 belediyesi, 472 mahallesi bulunmaktadır.

Kanunla belirtilen hizmetlerin yerine getirilmesi için Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nde şu birimler kuruldu: Özel Kalem Müdürlüğü, Genel Sekreterlik, Teftiş Kurulu, Birinci Hukuk Müşavirliği, Basın Yayın ve Halkla İlişkiler, Bilgi İşlem, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi, Destek Hizmetleri, Emlak ve İstimlak, Fen İşleri, Gençlik ve Spor Hizmetleri, İmar ve Şehircilik, İnsan Kaynakları ve Eğitim, İtfaiye, Kent Tarihi ve Tanıtımı, Kaynak Geliştirme ve İştirakler, Mali Hizmetler, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi, Mali Hizmetler, Muhtarlık İşleri, Park ve Bahçeler, Sağlık ve Sosyal Hizmetler, Ulaşım, Yapı Kontrol, Yazı İşleri ve Kararlar, Zabıta dairesi başkanlıkları.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin iştirakleri Ulaşım Park A.Ş., Antikkapı A.Ş., Belde A.Ş., İzaydaş, Kent Konut İnş. San. ve Tic. A.Ş., İzmit Su A.Ş. ve Sekapark A.Ş.’dir. Bu şirketler ilgili alanlarda profesyonel hizmet sunmaktadırlar.

Büyükşehir belediyesi kurulduktan sonra Kocaeli bölgesi her bakımdan modern bir kent hâline geldi. İlçe belediyeleri ile büyükşehir arasında koordinasyon sağlanarak hizmet seferberliği başlatıldı. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin ilk büyükşehir belediye başkanlarından birisi de İbrahim Karaosmanoğlu oldu. 1989-1999 yılları arasında Yuvacık belediye başkanlığı yapan Karaosmanoğlu, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin kuruluşunda aktif olarak görev almıştı. 31 Mart 2019 mahalli idareler seçimlerinde Kocaeli Büyükşehir Belediye başkanı yine Adalet ve Kalkınma Partisi adayı Doç. Dr. Tahir Büyükakın oldu.

Büyükşehir Belediyesi’nin yaptığı hizmetlerle marka kent hâline gelen Kocaeli, sürekli gelişerek büyüdü. Uygulanan büyükşehir belediyesi yasasıyla birçok büyükşehre de rol model oldu ve hâlen Türkiye’nin kalkınmasında lokomotif görevi görmektedir. Büyükşehrin lojistik ulaşım planları tamamlandı, 15 yılda 2500 km yol yapıldı, 50 adet köprülü kavşak, tünel inşa edilerek trafikte tıkanan bölümlerin akışı kolaylaştırıldı. 7 Haziran 2017 tarihinde törenle hizmete açılan Akçaray, şehrin ulaşımına nefes aldırdı. 10 yılda atık su arıtma oranı %99’a ulaştı. Köylere kadar atık su ve içme suyu arıtma tesisleri kuruldu. İzmit Körfezi yoğun bakıma alındı. “Kocaeli’de su musluktan içilir” kampanyası ile 13 adet içme suyu arıtma tesisi inşa edildi. Kocaeli’nin 200 yıllık su sorununu çözecek Namazgâh Barajı inşa edildi. Kocaeli’de sadece on yılda 67 tarihi eser restore edildi. Kültür merkezleri, sosyal tesisler ve spor tesisleri hayata geçirildi.

2019 yılı itibariyle Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’ne ait farklı branşlarda 40 spor tesisi hizmet vermektedir.

Yine aynı yıl itibariyle Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen yarışma ve spor faaliyetlerinin sayısı 40 civarındadır. 1937 yılında kurulan SEKA Kâğıtspor, 2004 yılında Kocaeli Büyükşehir Belediyespor kulübü ile birleşmesi sonucunda Kocaeli Büyükşehir Belediye Kâğıtspor Kulübü adını aldı. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin amatör spor branşlarına verdiği destek doğrultusunda 2004 yılında yeniden yapılanan Kocaeli Büyükşehir Belediye Kâğıtspor kulübü 2004 yılından günümüze 7 olan branş sayısını 31’e çıkardı. Kocaelispor, belediyenin destekleri ile 2021 yılında lig şampiyonu olarak bir üst lige yükselmeyi başardı.

Bu süreçte sosyal risk altındaki gençlerin eğitim ve gelişim merkezleri açıldı. Hasta nakil ambulansları ile ihtiyaç sahiplerine ve engellilere hizmet sunuldu. Sokaktaki canlar da unutulmadı, doğal yaşam ortamları inşa edildi, modern ameliyathanelerde tedavileri yapıldı.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Seka Kâğıt Fabrikası’ndan devraldığı sahayı büyük bir kültür ve doğa merkezine çevirerek şehre nefes aldırdı. Seka Park dünyanın en büyük kent parklarından biridir. Yine belediyenin önemli projelerinden birisi olan Ormanya, 10 yılı aşan araştırma ve planlama süreci sonunda ortaya çıkarılan doğal yaşam parkı projesidir. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı sorumluluğunda ve koordinasyonunda gerçekleştirilen ve doğal çevresiyle birlikte 2 bin dönümlük alana yayılan Ormanya Doğal Yaşam Parkı dünyanın üçüncü, Avrupa’nın en büyük doğal yaşam alanı olma özelliğine sahiptir. Belediye tarafından 2010 yılından itibaren kültürel etkinliklere ağırlık verilerek, Kurucu Beylerin İzinde Uluslararası Kocaeli Tarih ve Kültür Sempozyumları ile şehrin tarihi mirası 19 ciltlik eserle ortaya konuldu. Kocaeli Kitap Fuarı ile birlikte “Bilge Şehir Kocaeli” logosu etkin hâle getirildi. Uluslararası Kartepe Zirvesi, sadece Kocaeli’nin ya da Türkiye’nin değil, bütün dünyanın güncel sorunlarına çözüm bulacak entelektüel birikimi sağlayarak toplumun her kesminin temsilcilerinin katıldığı bir model oldu. Göç, Darbe ve Mutlu Şehir temasıyla, dünya gündemine girmeyi başaran Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, “Mutlu Şehir”, “Bilge Şehir” etiketlerini etkin olarak kullanmayı başardı.

2005 Şubat ayında yetişkin eğitimi faaliyetine başlayan KO-MEK, Kocaeli’de ikamet eden vatandaşların talepleri doğrultusunda gelişerek günümüzde 12 ilçede 43 kurs merkezi ile eğitim ve sosyal faaliyetlerini sürdürmektedir.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi misyonu, vizyonu ve eylemleri çerçevesinde günümüzde Türkiye’nin en başarılı belediye hizmetlerini vermektedir.

KAYNAKÇA

http://www.izmit.gov.tr; https://www.kocaeli.bel.tr/; https://www.komek.org/; http://kbbkspor.com; https://mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5216.pdf; https://www.ormanya.com; http://www.kocaelitarihisempozyumu.com; http://www.kartepezirvesi.com

Haluk SELVİ