Kandıra’da Bir İşletme
Keten, Kandıra bölgesi için özellikle geçmişte önemli bir yere sahip olan ve bölge ekonomisine ciddi derecede katma değer sağlayan bir tarım ürünüdür. 1960’lı yıllarda Türkiye’nin keten üretiminin yaklaşık %30’u Kandıra bölgesinde yapılmaktadır. Keten ekonomik anlamda hem liflerinden hem de tohumundan faydalanılan bir bitkidir. Kış aylarında sıcak, yaz aylarında serin ve ter tutucu bir özelliğe sahip olması nedeniyle tekstil sektöründe sıklıkla tercih edilen bir ham madde olmuştur. Keten bitkisinin, ekiminden ip olarak tekstil sektöründe kullanılmasına kadar geleneksel yöntemlerle uğraş gerektiren işlemlerden geçmesi gerekmektedir. Bu işlemler ekinin toplanması, havuzlama, kurutma, kırma, tarama, yumuşatma, eğirme, ağartma, çözgü, hazırlama ve dokumadır. Kısaca ketenin tekstil sektöründe kullanıma hazır şekle getirilmesi zahmet isteyen bir iştir.
Kandıra bölgesinde ketenin işlenerek dokuma sektöründe kullanılması sonucu ortaya çıkan en önemli ürün kandıra bezidir. Kandıra bezi başta Kocaeli bölgesi olmak üzere birçok yerde kundak bezinden elbiseye kadar insanların yaşamları boyunca ihtiyaç duyacakları alanlarda kullandığı dayanıklı bir tekstil ürünü olmuştur. Ketenin dokunması sonucu elde edilen kandıra bezinden gömlek, hırka, şalvar, çarşaf, elbise vb. birçok ürün elde edilmektedir. Ketenin ve kandıra bezinin bölge ekonomisindeki önemli yeri bölgede dokuma sanayisinin de ilerlemesini ortaya çıkarmıştır. Keten bezi dokumacılığı bölge ekonomisinde hızla önemli bir yer edinirken, ilk olarak dokuma tezgâhlarıyla geleneksel üretim evlerde yapılmıştır. Evlerde yapılan keten bezi dokuma işlemleri bazı dönemlerde devlet tarafından desteklenmiş ve özellikle bölgenin kalkınması için keten dokuma önem kazanmıştır. Tüm bu gelişmelerle beraber bölgede keten dokumaya yönelik önemli bir girişim de Kandıra keten dokuma fabrikasının açılmasıdır. Kandıra keten dokuma fabrikası 1970’li yılların son döneminde özellikle yurtdışında yaşayan gurbetçilerin sermayeleriyle kurulmuştur. Kandıra çal keten fabrikası olarak geçen fabrika bölge halkından keteni bölmeler hâlinde alarak işlemiştir. Keten teknik olarak ekimi kolay fakat işlenmesi zor bir tarım ürünüdür. Keten hasadı bölge halkı tarafından elle yapılmakta, hasadı yapılan keten bölmeler hâlinde tarlada kurumaya bırakılarak iyi bir şekilde kuruduktan sonra fabrikaya teslim edilmiştir. Kandıra keten dokuma fabrikasında bulunan iki adet keten yolma makinası özellikle bölge halkı için keten hasadının en zorlu kısmını kolaylaştırmıştır. Keten dokuma makinası her ne kadar kendi döneminde bölgeye canlılık getirse de farklı sebeplerden dolayı kısa bir süre sonra kapanmak zorunda kalmıştır. Fabrika kapandıktan sonra makineleri Sinop Ayancık’ta bir şirket tarafından satın alınmıştır. Keten üretiminin eskisi kadar fazla yapılmaması, Kandıra bezine olan ilginin artık yoğun olmaması, keten dokuma fabrikasının tekrar açılmasına engel olmuştur. Günümüzde kandıra keten dokuma fabrikasının binası bölgeye “T Tipi Cezaevi” yapılırken yıkılmıştır. Kandıra keten dokuma fabrikası kısa süre işletilmesine rağmen bölge ekonomisi açısından önemli bir üretim yeri olmuştur.
KAYNAKÇA
https://bizkandirayiz.com/2021/06/05/bir-keten-hikayesi-adem-ari/, Erişim Tarihi: 26.07.2021; Esra Çelik, “Kocaeli Yarımadasına Özgü El Sanatlarından Örnekler” http://www.kocaelitarihisempozyumu.com/; Erişim Tarihi: 25.07.2021; Safiye Kıranlar. “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Kocaeli’nin Sosyo-Ekonomik Durumu Üzerine Bir İnceleme”, http://www.kocaelitarihisempozyumu.com/; Erişim Tarihi: 25.07.2021.
Doğa Başar SARIİPEK