ALİKAHYA SEMTİ

Madde no:89

İzmit’in Tarihi Mahallelerinden

Alikahya semti, İzmit’in tarihi mahalleleri arasında farklı bir yer tutar. Astakoz, Nikomedya, İznikmid, İzmit gibi isimler altında antik dönemlerden bu yana; Bizans ve Osmanlı dönemini de kapsamak üzere katman katman tarihsellik içeren İzmit mahallelerinin bir benzeri değildir. Buna mukabil İzmit’in olağanüstü bir devinimle Türkiye’nin endüstriyel başkenti olma noktasına eriştiği 20. yüzyıldaki gelişiminin panoramik bir tablosu gibidir. Tarihselliği çok eskilere dayanmamakla beraber adeta İzmit yakın mazisinin karakteristik özetidir.

Alikahya, İzmit’in yeni gelişmekte olan en büyük semtlerinden biridir. 1958 yılına kadarki dönemde Alikahya, doğusunda Abdurrahman Karaçetin’e ait (Bugünkü Alikahya Merkez Muhtarlığı sınırları içinde) ve batısında Çepni ve Çelikeller’e ait (Bugünkü Yuvam Akarca Konutları bölgesi) iki büyük çiftlikten ibaretti. 1958 yılından sonra yöreye ağırlıkla Ordu’nun Gölköy kazasının Düzyayla, Karahasan, Aydoğan, Hülü, Alanyurt, Kale gibi köylerinden göç baş gösterir. Semtin sosyal gruplarına Ordu Gölköy kazasından göçe, ilk olarak yol gösteren kişi Mustafa Taşkın olarak bilinir.

19681970 yıllarına kadar Solaklar köyüne bağlı bir muhtarlık olan söz konusu iki çiftlik, nüfus artışı sonucunda Solaklar köyünden ayrılarak 1962 yılında Alikahya “köyü” statüsüne, 1987 yılında ise yine aynı nedenselliklerden dolayı belde statüsüne geçmiştir. 2009 yılında ise Kocaeli’nin Büyük Şehir Belediyesi olması dolayısıyla bu belde lağvedilerek İzmit Belediyesi’ne bağlı yedi muhtarlıktan oluşan bir semt haline gelmiştir. Söz konusu muhtarlıkların adları: Yuvam-Akarca bölgesinde Akarca Mahallesi, Fevzi Çakmak Mahallesi, Cumhuriyet Mahallesi; Doğu bölgesinde ise Alikahya Merkez, Atatürk Mahallesi, Fatih Mahallesi ve Karadeniz Mahallesi’dir.

Alikahya; batıda Yahya Kaptan Akarca Deresi ile sınır oluşturur. Güney sınırlarından ise E – 5 otoyolu geçmektedir. Güneydoğusuna doğru başlayan Sabancı Fabrikaları güzergâhında Atatürk Mahallesi’ndeki Sabancı Konutları, Marmara Koleji ve Solaklı Mezarlığı ile son bulur. Mahallenin güneyinde yer alan Kartepe

İlçesi ile sınır oluşturduğu bölgede, E 5 otoyolunun güneyinde kalan bir kısım sanayi bölgesi de Alikahya Mahallesi’ne dâhildir. Alikahya Mahallesi’nin doğu sınırını Köseköy ve Uzunçiftlik beldeleri oluşturur. Kuzeyinde ise Durhasan köyü, Solaklı köyü, Çayırköy ve Bekir Paşa bulunmaktadır.

Alikahya, coğrafi yapı olarak genelde düz tabanlı bir araziye sahip olmasına rağmen Yuvam Akarca Konut bölgesi nispeten tepelik bir alandadır. Semtin kuzey bölgesi ise vasıflı ormanlık alandır.

Alikahya Merkez Mahalle Muhtarlığı sınırları içinde Türkiye’nin ve İzmit’in en güçlü sanayi kuruluşları yer almaktadır. 1973 – 1974 tarihlerinde Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşlarından biri olan Sabancı Holding Alikahya Mahallesi’de geniş araziler satın alarak büyük yatırımlara girişir. Zaman içerisinde Kentsa adını alan bu büyük sanayi kuruluşları Brisa, Beksa, Sakosa, Enerjisa, Kordsa, I-Bimsa, Bekart bu arazi üzerine kurulduğu için bölge ayrıca bir çekim merkezi haline gelir. Giderek daha fazla göç almaya başlar. (Günümüzde bu sanayi kuruluşlarının bir kısmı yabancı sermaye kuruluşları tarafından satın alınmıştır.) Sabancı Fabrikaları’nın kurulması Alikahya’nın gelişiminde önemli bir aşama olmuştur. Bunu iki organize sanayi bölgesi yatırımı daha takip etmiştir. Bunlardan birincisi 1993 tarihinde Kibar Holding’in arazi satın alarak uluslararası yatırımcılarla birlikte Hyundai Steel, Assan Hanil 2, Posco Assan Tst, Hyundai Mobis, Ispak, Taspa gibi sanayi kuruluşlarını kurduğu 3000 dönümlük organize sanayi bölgesidir. Bu bölgeye Kibar Holding’in banisi Asım Kibar’ın adı verilmiştir.

Ayrıca bölgede şehrin en büyük stadyumu inşa edilmiş olup hali hazırda faaliyettedir.

İkinci organize sanayi bölgesinin adı “Alikahya Organize Sanayi Bölgesi”dir. Bu bölge 1700 dönüm üzerine kurulmuştur. Yıldız Demir Çelik, Türeller Makine gibi önemli sanayi tesisleri bu bölgede yer alır. Bugünkü Alikahya semti sınırları içinde bulunan ve semtin Yahya Kaptan Mahallesi sınırında yer alan Cumhuriyet, Fevzi Çakmak ve Akarca Mahalleleri sınırları içinde 29 Mart 1996 tarihinde Kocaeli Büyük Şehir Belediyesi’nin meclis kararı ile Yuvam İzmit Konut İdaresi Başkanlığı kurulmuştur. Başlangıçta 15.000 konut hedefi ile yola çıkan kuruluş 1997 yılında 2815 konutluk ilk etabının temelini atmıştır. Kasım 1999’da hak sahiplerine teslim edilen ve yerleşime açılan Yuvam Akarca Konutları çağdaş şehircilik ilkelerine uygun olarak planlanmış olup, nispeten orta sınıf konut ihtiyacını karşılamak üzere tasarlanmıştır.

Alikahya semtinin doğu kısmında yer alan Alikahya Merkez Mahalle sınırları içinde de, batı tarafında yer alan Yuvam Akarca Konutları bölgesinde de daha sonradan yapılmış kent dokuları hâkim olduğu için yerleşim düzeni merkez İzmit kentsel alanlarına göre daha ferah, daha geniş, daha planlıdır. Konut ve trafik yoğunluğu, sokak ve yapı düzeni daha intizamlıdır. Ancak bu kentsel nizam sosyal donatılar açısından biraz eksik kalmakta olduğu için İzmit’in güçlü merkezleri tarafından domine edilmektedir. Örneğin pek az sosyal donatı, alış-veriş merkezi, kültürel merkez, sağlık ve hizmet kuruluşları barındıran Yuvam Akarca Konutları bölgesi söz konusu sosyal gereksinmelerini hemen yanında yer alan Yahya Kaptan Mahallesi’nden karşılamaktadır. Kocaeli Derince Eğitim ve Araştırma Hastanesi Alikahya Yerleşkesi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Hatıra Ormanı da burada yer almaktadır.

İstanbul ile Anadolu arasındaki geçiş bölgesi olan Kocaeli’de göç yoğunluğu, İstanbul’un yükünü hafifletmek için yapılan sanayi yatırımları ve bölgenin kendi özgün dinamikleri dolayısıyla daima büyük konut talebi söz konusu olmuştur. Alikahya semti bu açıdan İzmit’in en avantajlı bölgesidir. Konut talebi açısından Kocaeli’nin en doymuş bölgelerinden biri olan Alikahya semti daha ziyade kentsel gereksinmelerin giderileceği sosyal ve kültürel donatılara ihtiyaç duymaktadır.

Gerek büyük sanayi tesislerinin kurulu olduğu bir semt olması, gerekse de yerleşme imkanlarının daha rahat olması dolayısıyla Anadolu’dan büyük miktarda göç alan Alikahya semtinde Atatürk, Fatih, Merkez Mahallelerinde Ordu Gölköy kazasından göç edenler büyük çoğunluğu oluşturur. Daha sonra oluşan Yuvam Akarca bölgesindeki Akarca, Fevzi Çakmak, Karadeniz ve Cumhuriyet Mahallelerinde Anadolu’nun Kars, Ağrı, Erzurum, Gümüşhane, Trabzon illerinden göç edenler yerleşmiştir. Sürekli göç alan semtin nüfusu yaklaşık 60.000 kişidir. Semtin doğu bölgesinde yerleşik olan nüfus, fabrikalarda ve inşaatlarda çalışmaktaysa da Anadolu kökenleri dolayısıyla yılın muayyen aylarında memleketlerine dönerek hasat mevsiminde çalışırlar. Alikahya Mahallesi’nde yer alan çöp ayrıştırma fabrikası İzaydaş’ın ekonomik olarak ve istihdam anlamında semt sakinlerine katkısı pek az olsa da getirdiği çevre sorunları pek fazladır ve halk tarafından tepki görmektedir.

Yedi muhtarlığın birleştirilmesiyle teşkil edilmiş bir semt olan Alikahya, sahip olduğu büyük sanayi ve endüstri kuruluşları, geniş ikametgâh alanları, stadyumu ve yoğun göç alan dinamik ekonomisiyle büyük bir gelişme alanıdır. Yerleşik nüfusun büyük kısmının hemşerilik bağlarıyla birbirine bağlı olduğu bölgede geniş bir toplumsal uyum, düşük suç oranı ve ahenkli bir sosyal hayat mevcuttur.

Alikahya semtinin giderek sanayileşen 20. yüzyıl İzmit’indeki yükselişi ve artan nüfusu dolayısıyla İzmit’in diğer mahallelerine göre çok daha büyük bir alanı kapladığını, yedi muhtarlığı içine aldığını ve büyük bir endüstriyel aktiviteye sahip olduğunu belirttiğimizde bu mahallenin adeta bir ilçe boyutunda olduğu da ortaya çıkmaktadır. Alikahya tüm bu özellikleri dolayısıyla bir ilçe merkezi olma gereksinmesini duymaktadır. Ancak evvela belde statüsünü kaybetmesi, daha sonra yedi muhtarlığa bölünmesi ve bu muhtarlıkların Alikahya adı altında İzmit Belediyesi’ne bağlanması dolayısıyla birçok sorun çözülme noktasında tıkanmakta bu da toplumda büyük hoşnutsuzluk yaratmaktadır.

KAYNAKLAR

Deniz Demirarslan, “Türkiye’de Kentsel Yerleşim ve Konut Gelişimi: Geçmişten Günümüze İzmit Örneği”, Sosyal Bilimler Dergi Yıl:5, Sayı: 20 Şubat 2018, s. 99-122; Kazım Onur Demirarslan, Deniz Demirarslan, “Kentlerde Yeni Yerleşim Alanlarının Gelişimi ve Katı Atık Sorunu”, Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, Temmuz 2016, s. 108-120; İhsan Sarıcı (Alikahya Beldesi Eski Belediye Başkanı/1999-2004 dönemi), 16 Ağustos 2021 tarihli görüşme.

Nevnihal ERDOĞAN