Arkeolojik Sit Alanı

Kandıra’nın Cebeci Mahallesi’nin kuzeyinde, Pazarbaşı Burnu’nun kuzeybatısında yer alan, antik dönemde Apollonia Thynia olarak anılan, Kocaeli’nin Karadeniz’de sahip olduğu 52 kilometrelik sahil şeridindeki en büyük adadır. Kefken Adası, Karadeniz’de iskâna elverişli iki adadan biridir. Bursa Koruma Kurulu’nun 23/12/2005 tarih ve 1136 sayılı ilke kararı doğrultusunda I. ve II. derce arkeolojik sit alanı olarak tescil edilmiştir.

Helenistik dönemde inşa edildiği bilinen surları, Roma ardından Bizans dönemlerinde de onarım görerek yeniden kullanılmıştır. Bu ada surlarının büyük bölümü günümüzde görülebilmektedir. Kefken Adası’nda kuyular, sur duvarları, tarihi kalıntılar dışında antik bir liman da bulunmaktadır. Konumu itibari ile oldukça stratejik bir noktada yer alan adadan, Karadeniz kıyı şeridini takip ederek doğuya veya batıya doğru yapılabilecek tüm deniz yolculukları gözlemlenebilir. Ada, sahip olduğu antik dönem mendireği ile döneminde yoğun kullanılmış bir liman olarak da anılabilir. Helenistik dönemde Karadeniz deniz ticaretinin aktifleşmesi ile başlayan yoğun kullanımın kesintisiz olarak Roma ve Bizans dönemlerinde de sürdüğü, hatta Latin Dukalığı ile Trabzon İmparatorluğu arasında sürekli el değişimine uğramış önemli bir deniz kalesi ve ticari gemilerinin uğrak limanı olduğu söylenebilir. Ada üzerinde var olan mendirek, yoğun bitki örtüsü altında 40 adet kuyu ve farklı dönemlere ait pişmiş topraktan seramik buluntular mevcuttur. Kuyuların Cenevizliler tarafından yapıldığı ve yağmur sularını biriktirmek için oluşturulduğu tahmin edilmektedir. Ada üzerinde mevcut olan surların en erken örnekleri MÖ 4. yy dolaylarına tarihlendirilmiş olup ortaçağda adanın manevi açıdan büyük öneme sahip kilise ya da manastır kompleksine sahip olduğu bilinmektedir. Ayrıca 2020 yılında Kocaeli Müze Müdürlüğü tarafından yapılan sualtı araştırmaları sırasında adanın güney yönünde antik dönemde yapıldığı düşünülen mendirek tespit edilmiştir. Osmanlı döneminde de ada, Karadeniz ticaret ağındaki önemini korumuş, güvenli ticaret ağının devam etmesine yardımcı olmuştur. Kefken Adası, tarihteki önemi bir yana milli mücadeledeki konumu ile ayrı bir yere sahiptir. Çevre bölgedeki birçok kale gibi, ada üzerinde bulunan kale yapısı Kurtuluş Savaşı’nda kilit görevlerde kullanılmıştır. Milli Mücadele yıllarında Kefken’e komutan olarak atanmış Rizeli Recep Reis’in (bkz. İpsiz Recep) üs olarak kullandığı Kefken Adası’ndan gerçekleştirdiği baskınlar sayesinde Yunanlılara geri adım attırılmıştır. Karargâh olarak kullanılan adadan Recep Reis ve komutasındakiler düşman ülkelere yardım için gelen veya düşman olan gemilere el koymuşlar, bu sayede hem ellerindeki savunma teçhizatını arttırmış hem de adada barınma imkânların iyileştirmişlerdir. Günümüzde Kefken Adası turizm faaliyetleri için elverişli alanlara, koylara sahip olmasına karşın, adaya ulaşım imkânı yok denecek kadar azdır.

KAYNAKÇA

Bilge Umar, Bithynia: Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması Ve Gezi Rehberi, İnkılap Kitabevi 2004, s. 167; Taner Aksoy, Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Kültür Yayınları, Kocaeli 2011, s. 469.; Sabahattin Özel, Kocaeli ve Sakarya İllerinde Milli Mücadele (1919-1922), Adapazarı Bel. Yay. İstanbul 1987, s. 167-168; İshak Güven Güvelioğlu, Kuva-yi Milliye’nin Rizeli Emicesi İpsiz Recep, Kaknüs yay., İstanbul 2010, s. 30; Adnan Sofuoğlu, Kuvayi Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu 1919-1921, Ankara 1994, s. 70 – 71; Serkan Gedük, Kocaeli’nin Kerpe Limanında Yapılan Sualtı Araştırmaları ve Akdeniz ile Bağlantıları, Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü, Akdeniz Sualtı Kültür Mirası Araştırmaları Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Antalya 2021, s. 8-12; Feyzullah Yavuz Ulugün, Muhittin Bakan, Taner Aksoy, Kocaeli ve Çevresi Tarihi I –Tarih Öncesi ve Hellenistik Dönem, Kocaeli Yüksek Öğrenim Derneği (KYOD) Tarih Yayınları. Kocaeli İzmit 2007, s. 100.

Serkan GEDÜK