Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin Kardeş Şehirleri

Kardeş şehir anlayışının ilk izleri 9. yüzyıla, resmi tarihi ise 1920 yılına kadar götürülse de modern anlamda iki ülke, il, ilçe, ya da bölgeler arasında geliştirme ve dostluk amaçlı iş birlikleri özellikle 2. Dünya Savaşı sonrasında başlamıştır. Daha çok şehir belediyeleri arasında gerçekleşen bu iş birliği, o dönemde düşman olan ülkeleri ve halkları birbirine yakınlaştırmak, savaşı kaybeden ülkeleri kalkındırmak amacı taşımaktaydı. Avrupa Birliği’nin tam anlamıyla oluşması ve demir perdenin kırılmasıyla birlikte amaç, artık geliştirme ve destekleme yanında halkların birbirleri arasındaki önyargıları kırma amacına dönüşmüştür. Dünyada ilk örneği İngiltere ve Fransa; modern anlamda ilk örnekleriyse İngiltere-Almanya, Fransa-Almanya arasında görülmüş, Türkiye’de ilk protokol İstanbul Belediyesi ile Brezilya’nın Rio De Janeiro Belediyesi arasında imzalanmıştır. Son olarak 2020 verilerine göre 2000 yılından itibaren hızlı artışla Türkiye’deki kardeş şehir sayısı 1831 adet olmuştur. Bu artışta, ülke iş birlikleri ve il belediyeleri dışında, 2000’li yıllardan itibaren kardeş şehir protokolüne, yerel belediye ve kuruluşların katılması etkili olmuştur. 2019’dan itibaren başlayan pandemi süreci, faaliyetlerin askıya alınması ve iş birliklerinin durma noktasına gelmesine sebep olmuş, bu sayının artışını tüm dünyada bir anda durdurmuştur.

Kocaeli için kardeş şehir iş birliği ilk olarak 1994 yılında başlamıştır. Uluslararası iş birlikleri ve ilçe belediyeleri kardeş şehir protokolleri hariç bugün itibariyle Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin 7’si yurtdışı 5’i yurtiçinden olmak üzere devam eden 12 kardeş şehir protokolü bulunmaktadır. Çin’in Zhenjiang kentiyle 15.04.1994 tarihinde imzalanan protokolle ilk iş birliği başlamış olsa da gerçek anlamda ve karşılıklı sosyal faaliyetlere olanak sağlayacak iş birlikleri 1999 depremi sonrası gerçekleşmiştir. Almanya’nın Kassel şehri ile imzalanan protokol daha çok deprem sonrası kalkınmaya, belediyeciliğe ve halkın yaralarını sarmaya fayda sağlamak amacıyla imzalanmıştır. Hem en anlamlı hem de en olması gereken zamanda yapılmış protokol olarak Kassel Belediyesi’nin, Kocaeli için ayrı bir önemi vardır. Depremin hemen ardından 26.11.1999 tarihinde gerçekleşen protokolden sonra Kassel Belediyesi, yetim kalmış çocukları sahiplenmek adına Kocaeli’de yaptırdığı yetimhaneyi Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu’na devretmiştir. Kassel Çocuk Köyü, iki şehir arasında ne kadar iyi bir bağ kurulabileceğinin en güzel örneği olarak bugün hâlâ varlığını sürdürmekte ve hala bu memleketin çocuklarına kucak açmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde her zaman var olan, 1999 depreminde gönüllü vatandaşları ile arama kurtarma çalışmalarına katılan Kore Cumhuriyeti (Güney Kore), depremin izlerinin silinmeye çalışıldığı yıllarda belediyecilik anlamında da Kocaeli’nin iş birliği çalışmalarında yer almıştır. Kore Savaşı’nda oluşan Türk-Kore bağları o zor günlerde eski iyi zamanlarına dönmüş genel olarak iki şehir arasında kültür tanıtma faaliyetleri gerçekleşmiş, geliştirme ve özellikle Kore Savaşı’nı anma günleri düzenlenmiştir. Son olarak 2010 yılında Kore gazileri Ulsan Belediyesi tarafından ağırlanmıştır. Amerika’da Maryland ile 16.10.2009, Macaristan’da Szekesfehervar ile 13.10.2011, Tunus’ta Sousse ile 13.12.2012 tarihinde iş birliği protokolleri imzalanmıştır. Szekesfehervar şehri ile kültür sanat faaliyetleri ağırlıklı bir iş birliği yapılmasının yanında iki belediye itfaiyelerinin bir araya gelerek tecrübelerini ve bilgilerini paylaştıkları bir faaliyet düzenlenmiştir. Bu etkinlik ile iki ülke birbirine etkili oldukları yangın söndürme alanlarında katkı sağlamıştır. 11.04.2013’te Kars ve Ardahan ile, 14.01.2016 tarihinde Gümüşhane ve Rize şehirleri ve Sarıkamış ilçesi ile, son olarak da Rusya’nın Tataristan Cumhuriyeti’ne bağlı Almetyevsk şehri ile protokol imzalamıştır. Ancak Kocaeli’nin uluslararası bağlantı ve iş birlikleri tabii ki yalnızca kardeş şehir protokolleriyle sınırlı değildir. 2000’li yılların ortalarından itibaren Avrupa Birliği ve Avrupa devletleri ile daimi iş birlikleri, kültürel ve sosyal faaliyetler yapılmaktadır. 2007-2020 yılları arasında yalnızca kardeş şehirlerle 75’ten fazla karşılıklı faaliyet, görüşme ve proje gerçekleştirilmiş, AB iş birliği sürecinde çeşitli ülkelerle yıllık 20’den fazla, zaman zaman 50’nin üzerinde ortak çalışma ve proje yürütülmüştür. Kocaeli’nin, limanları ve fabrikalarıyla Türkiye’nin en büyük sanayi kentlerinden biri olması, dış bağlantıların hızla büyümesinde en etkili unsur olarak öne çıkmaktadır. Bugün Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) ve Türk Dünyası Belediyeler Birliği’nin (TDBB) en çok önem verdiği konulardan biri olan kardeş şehir projesi hususunda Kocaeli’nin başat bir rol üstlendiği aşikârdır. Kocaeli’nin 28 Mart 2004 ile 31 Mart 2019 tarihleri arasında Büyükşehir Belediye Başkanlığını yapmış olan İbrahim Karaosmanoğlu’nun kendi döneminde aynı zamanda TDBB başkanı olması da etkin faaliyetteki bir diğer geçerli unsur olarak gözükmektedir. Her sene düzenli olarak heyetler arası karşılıklı görüşmeler gerçekleştirilmekte ve görüşmelerde karşılıklı ve ortak talepler doğrultusunda yapılacak yıl içi faaliyetler ve bir sonraki seneye dair beklentiler değerlendirilmektedir. Maryland Belediyesi’yle karşılıklı görüş alışverişleri ve ziyaretler, Ulsan ile Kore Savaşı ve deprem konulu eğitim ve anma faaliyetleri, Szekesfehervar ve diğer kardeş şehirlerle itfaiye çalışanlarına dair etkinlikler Avrupa ülkeleri ile eğitim faaliyetleri ve benzeri birçok kültür, sanat, eğitim, yönetim ve benzeri tüm faaliyetler rutin bir hâle gelmiştir. Avrupa Birliği ile yakın ilişki içinde bulunduğumuz dönemlerde yıl içi faaliyetlerinin büyük bir kısmını bu ülkelerle yapılan iş birliği etkinlikleri oluşturuyordu. Ancak son dönemlerde, Macaristan gibi ortak kültüre yakın olduğumuz ya da aynı soy ve kültüre sahip olduğumuz Türk dünyası devletleri ile daha yakınlaştırıcı faaliyetler, imar, yatırım ve eğitim gibi iş birliklerine daha fazla önem verilmiştir. Kassel Çocuk Köyü, Thököly İmre Anıtı ve Anı Evi, Maryland ve Kocaeli’deki üniversiteler arası öğrenci ve öğretim üyesi değişim programı ve Szekesfehervar’daki üniversite ile Grundtvig Asistanlığı projesi kapsamında değişim programı, kardeş şehirlerle gerçekleştirilen somut adımlardan bazıları olarak göze çarpmaktadır.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin 2020 yılı itibariyle kardeş şehirler protokolü imzaladığı şehirler ve tarihleri şunlardır:

 

	Şehir	Ülke	Protokol Tarihi
1	Zhenjiang	Çin	15.04.1994
2	Kassel	Almanya	26.11.1999
3	Ulsan	Güney Kore	17.05.2002
4	Maryland	ABD	16.10.2009
5	Szekesfehervar	Macaristan	13.10.2011
6	Sousse	Tunus	13.12.2012
7	Kars	Türkiye	11.04.2013
8	Ardahan	Türkiye	11.04.2013
9	Gümüşhane	Türkiye	14.01.2016
10	Rize	Türkiye	14.01.2016
11	Sarıkamış	Türkiye	14.01.2016
12	Almetyevsk	Rusya	15.06.2017

 

KAYNAKÇA

AB ve Dış İlişkiler Müdürlüğü, Kardeş Şehirler (b.t.), https://www. kocaeli.bel.tr/tr/main/birimler/ab-ve-dis-iliskiler-sube-mudurlugu/4/pages/359; AB ve Dış İlişkiler Müdürlüğü, Projeler (b.t.), https://www.kocaeli.bel.tr/tr/main/birimler/ab-ve-dis-iliskiler-sube-mudurlugu/4/pages/147; F. Tuzcuoğlu, Ç. Akman, E. Akman, “Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Uluslararası Faaliyetleri: Uluslararası Kuruluşlara Üyelikler Üzerinden Bir Değerlendirme”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 7 (Özel Sayı), 2020, ss. 1211-1238; K. Topbaş, “Kardeş Şehirler”, TBB İller ve Belediyeler Dergisi, Sayı: 776, Ankara, 2012; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, K.B.B Faaliyet Raporları (2007-2020), https://www.kocaeli.bel.tr/tr/main/pages/faaliyet-raporlari/33; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi-AB ve Dış İlişkiler Görevlisi Uğur Işık ile Görüşme, 16.08.2021.; M. Sabur, Avrupa Birliği Projelerinin Türkiye’deki Yerel Yönetimlerin Birliğe Entegrasyonuna Etkisi: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2015; Uğur Işık, Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye’deki Yerel Yönetimlerin Dış İlişkilerinde Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, 2016.

Muhammed Bilal ÇELİK