KARAMÜRSEL BELEDİYESİ

Madde no:834

Yerel Yönetim

Karamürsel Belediyesi’nin kuruluş yılı, kendi arşivlerindeki bilgilere göre 1902 yılı, ilk belediye başkanı ise, “İngiliz” lakabıyla anılan, bir dönem kazanın PTT’sinde memurluk yapmış olan Halil Ağa’dır. Ancak bazı belgelerde, Karamürsel Belediyesi’nin kuruluş tarihinin 1902 yılından önce olduğu görülmektedir. Karamürsel Belediyesi’ne hekim atanmasına ilişkin Osmanlı dönemi belgesi buna örnektir. Nitekim insan sağlığını tehdit eden salgınlara karşı mücadele etmek üzere bu kuruma, 5 Ocak 1890 (Hic.1307) tarihinde ilk belediye hekimi ataması yapılmıştır. Bu hekim Nazmi Efendi’dir.

1888 yılında uygulamaya sokulan Müstakil İzmit Mutasarrıflığı Kanunu’ndan 11 yıl önce yürürlüğe giren 1877 tarihli, 67 maddelik Vilayet Belediye Kanunu gereği, Karamürsel Belediyesi’nin, naip yönetiminden ayrı tüzel bir kişilik olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca Yalova’nın kaza olarak Kocaeli Sancağına tabi iken, 1899 yılında, Memurun-i Teftiş Heyeti tarafından nahiyeye indirilerek Karamürsel’e bağlanmış olduğu bilgisi arşivlerde yer almaktadır. Nitekim Karamürsel, 1840 yılında Üsküdar kazasından alınıp İzmit kazasına bağlanmış bir nahiye iken 1888’de, Yalova nahiyesi ve 37 köyü kendisine bağlanarak, toplam2 nahiye ve 70 köy ile birlikte Kocaeli Vilayetinin kazası olmuştur.

İl Genel İdare Kanunu gereği mahalli idareler seçimlerine gidildiğinde, İdare-i umumiye vilayet nizamnamesinin 7. maddesi çerçevesinde 1902 yılında Karamürsel’de, şehir işlerini görmek üzere bir başkan, bir başkan muavini ve 6 üyeden oluşan ilk meclis için seçim yapılmıştır. Ne var ki 1908 yılında yürürlüğe sokulan Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun belediye teşkilatlarına sağlayacağı yeni imkânlar, bu yıllarda patlak veren Trablusgarp ve Balkan savaşları sebebiyle ertelenince, diğer belediyeler gibi Karamürsel Belediyesi de sahasında etkin görevler yerine getirememiştir.

Karamürsel Belediyesi’nin, yapısal özerklik anlamında ilk etkin çalışmasını, Kurtuluş Savaşı’nda Yunanlılar tarafından ağır maddi kayıplara uğratılan kasabanın yeniden imarı için başlattığı, kendi arşivinde yer alan imar planlarından anlaşılmaktadır. Zira ilçe merkezindeki yangına uğrayan ve küle dönen 830 haneden sadece 16’sı ayakta kalmıştır. Bu durumdan ötürü kasabanın sakinleri uzunca bir süre Kızılay’ın çadırlarında barındırılmışlardır.

Belediye reisi ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti başkanı Hafız Selahattin, 29 Haziran 1922 tarihinde, kasaba halkının uğradığı mezalimin Karamürsel için matem günü addedilmesini arz ve talep eden bir telgrafı Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’e göndermiştir. Akabinde, kaza merkezinin yeniden inşasında esas alınacak ilk imar planını hazırlatıp uygulamaya sokmuştur. Bu planın mecliste görüşülmesi sırasında, cadde ve sokakların günün şartlarına göre yeniden düzenlenip genişletilmesi konularında bazı meclis üyelerinin bu yenileşme hamlelerine karşı çıkmaları sebebiyle hararetli tartışmalar yaşanmıştır.

Bu arada maddi varlıklarını yangında kaybeden ve açıkta kalan kasaba halkının imdadına ilk etapta Kızılay yetişmiş, mağdur olanların günlük ihtiyaçları bu kurumca karşılanmıştır. Halkın başını sokabileceği evlerin yeniden inşa edilmesinde kullanılacak malzemelerin temini için de belediye, malmüdürlüğü ile iş birliğine gitmiştir. İnşaat malzemelerinin, Yunanlılar tarafından bilhassa yakılmayan Tepeköy’deki Rum evlerinden temin edilmesi yoluna gidilmiştir. Nitekim iyi yönetilen bu süreç, konut ve iskân yönünden kasabanın normal hayata dönüşünü kolaylaştırmıştır.

8 Haziran 1926 tarihinde Karamürsel Belediye Meclisi kasabanın resmi sınırlarını belirleyen bir karar almış ve bu karar çerçevesinde düzenlenen ilk hudutname, Kocaeli Valiliği’nce 27 Eylül 1927 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir.

Cumhuriyetin ilk yıllarında yasa gereği belediye başkanı, belediye meclis üyeleri arasından seçilirdi ve görev süresi iki yıldı. Seçimlerde genellikle erkeklerin aday oldukları görülürdü. Ancak 1929 yılındaki mahalli seçimlerde, Karamürsel’de farklı bir gelişme yaşandı ve aday olan Saime Akar ve Pakize Hanım belediye meclisine girdi.

Karamürsel Belediyesi, İkinci Dünya Savaşı’nın dünyayı kasıp kavurduğu 1940’lı yıllarda, ekonomik sıkıntılardan ötürü altyapı yatırımlarına yönelemedi. Halkın suyu, şebeke olmadığından sokak çeşmelerinden, elektriği ise kısa süreli hizmet verebilen jeneratörlerle sağlandı. Ulusal elektrik sistemi Çatalağzı’ndan enerji alabilmek için 1964, ilk kanalizasyon inşaatı için 1965 yılını bekleyecekti. O yıllarda Karamürsel Belediye Başkanlığı koltuğunda İlhan Çınar oturmaktaydı.

Sosyal ve ekonomik gelişmelerin yoğun bir şekilde yaşandığı 1965-1995 döneminde Karamürsel Belediyesi, bilhassa kırsal alanlardan merkeze yönelen göçlere karşı imar ve iskân alanında teknik kapasitesini arttırmayı başarmıştır. Elde edilen başarı, aynı zamanda, bu yerleşim alanının küçük bir Anadolu kasabası kimliğinden sıyrılarak ülkenin gelişmiş ilçeleri arasına girmesine zemin hazırlamıştır. Böylece 5216 sayılı büyükşehir belediye kanununun yürürlüğe girdiği 2004 yılına kadar, 1580 sayılı belediye kanununun verdiği yerel yetkiler kullanılmıştır.

Kocaeli’nin en eski mahalli kurumlarından biri olan Karamürsel Belediyesi’nde 1902 yılı itibariyle göreve getirilmiş belediye başkanları sırasıyla şunlardır: Halil Ağa (1902), Moralı Rıza Efendi, Aşık Mustafa, Hacı Kasım(1908), Bekir Efendi, Ahmet Kolin, Hafız Rauf Efendi, Ademoğlu İsmail Bey, Terzi Süleyman Efendi, Hafız Selahattin (1922-1926-1929), Hacıoğlu Ahmet, Mehdizade İbrahim Efendi, Osman Algüzey (1934), Mehmet Öncal (1938), Hacı Yusuf Efendi (1945), Cemil Bal (1947), Eşref Erişen (1950), Hacı Mustafa Sözen (1952), Mustafa Gökçe (1954), Ahmet Erol (1956), Alb. Mümtaz Bozkurt (1960), Yzb. Cevdet Sümer (1960), Kaymakam İhsan Atakan (1961), Kaymakam Tevfik Berkkaya (1962), Kaymakam Hilmi Keçeci (1963), İlhan Çınar (1963-1968-1973), Cevat Özsoy (1977), Hikmet Doğansoy (1977), Yusuf Çabaş (1980), Mithat Güney (1981), Nurettin Taşıran (1981), Ziya Kalabalıkoğlu (1983), Kaymakam Yaşar Kırımlı (1983), Sedat Ercoşkun (1983), Özcan Özalgın (1984-1989-1994), Sadettin Özalay (1999), İsmail Yıldırım (2004-2009-2014-2019).

Hafız Selahattin, İlhan Çınar ve Özcan Özalgın 3 dönem, İsmail Yıldırım ise 4 dönem Karamürsel Belediye Başkanı olarak aralıksız görev yapan ve iz bırakan isimler olmuşlardır.

KAYNAKÇA

Karamürsel Belediye Arşivi; Elif Gültekin-Gazi Doğan, Lokman Hekim Dergisi (3), Kenan Ongun, Karamürsel Belediye Tabipliğine Yapılan Atamalar ve Karşılaşılan Sorunlar (1889-1911), Uluslararası Orhan Gazi Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu Bildirileri, II. Cilt 2019, s. 785; Ahmet N. Galitekin, Kocaeli Ereğli Beldesi Kitabeleri, İşaret Basım Yayın, İstanbul 2001, s. 7; 23 Temmuz 2018, 218-223; Karamürsel Hizmet Bülteni, Haziran 1998, sayı 1, s. 5; Atilla Aksel, ‘Yalova İlçesi’ Maddesi, DBİA, İstanbul, 1994, s. 423; Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Dolap 1, Kutu 3-3 Ankara; Erdoğan Özdemir, Kaptan-ı Derya Karamürsel, 5. Baskı, Zinde Yayınevi, İstanbul 2017,s. 98-99-100-225-232-234-235-236-237-251-261-263.

Erdoğan ÖZDEMİR