Türkiye I. Ulusal Mimarlık Akımı Örneği

30 Ağustos 2015 tarihinden bu yana Karamürsel Belediye Müzesi olarak hizmet veren tarihi belediye hizmet binası, 1926-1929 tarihleri arasında, zamanın belediye başkanı Hafız Selahattin Erkin’in girişimleriyle inşa edilmiştir. İnşaatın yapımı, o dönemde belediyenin imar çalışmalarından sorumlu inşaat teknikeri Nuri Akalın, inşaat ustası Süleyman Kalfa eliyle yürütülmüştür. Ancak yapının mimarının kim olduğu konusunda bir bilgiye ulaşılamamıştır. Bina, cephe kompozisyonu, planmetrik şekli, çift profilli kat silmeleri, kanatlı asri pencere düzeni ve yapılış tarihiyle, Türkiye 1. ulusal mimarlık dönemini, bir başka tanımlamayla erken Cumhuriyet dönemi mimarisini yansıtır. Bundan hareketle çifte merkez üzerindeki sivri kemerli bu yapının, Türkiye 1. ulusal mimarlık akımının önde gelen isimlerinden Mimar Kemalettin’in eserlerinden izler taşıdığı söylenebilir. Zira adı geçen mimarın çizmiş olduğu eğitim yapılarındaki cephe kurguları, bu binada benzerlik göstermektedir. Bu dönemde binanın denize bakan avlusuna, İzmit-Karamürsel arasında çalışan vapurlar için ahşap bir iskele, sahile ise 200 metre uzunluğunda rıhtım inşa edilmiştir.

Kuzey cephesindeki duvarında, belediyenin diğer bir adı olan kabartma “Uray” yazısının da yer aldığı bu tarihi binanın iskelesinden, 24 Temmuz 1933 tarihinde Karamürsel’i ziyaret eden Mustafa Kemal Atatürk de karşılanmış ve uğurlanmıştır. Ziyaret, Atatürk’e ait Nöbet Defteri’nin 187. sayfasında kayıtlıdır.

Cumhuriyet döneminin bu önemli eserinin birinci katı, 1929-1960’lı yılına kadar deniz yolları bilet ve yolcu salonu olarak kullanılmış, iki yıllığına üst katı otele, alt katı lokantaya dönüştürülmüş, 1968 yılına kadar ise düğün salonu olarak hizmet vermiştir. Bu tarihten itibaren başkanlık dahil, belediye hizmet birimleri binanın ikinci katında yer almıştır. İhtiyaç hasıl olduğundan bir sonraki yıl binanın tamamı belediye hizmetlerine tahsis edilmiş ve bu süreç, 17 Ağustos 1999 Marmara depremine kadar devam etmiştir. Depremde hasara uğrayan hizmet binası tahliye edilmiştir.

Karamürsel Belediye Başkanlığı, Anıtlar Kurulu’nun iş birliği ile 2013 yılında, bu tarihi binayı restore etmeye karar vermiş ve yapı, aslına uygun olarak 2015 yılında yeniden vücuda getirilmiştir. Birinci katı müze olarak halka açılan binanın ikinci katı, Cumhuriyet döneminin ilk yıllarındaki izleri yansıtan kamusal eşya, materyal ve demirbaşlarla tefriş edilmiştir.

KAYNAKÇA

Karamürsel Belediye Binası Restitüsyon Raporu, Mimar Bahadır Bozdağ, 11.03.2011, İzmit; Erdoğan Özdemir, Kaptan-ı Derya Karamürsel 3. Baskı, Mert Ofset Basımevi, İstanbul 2004, s. 195; Yıldırım Yavuz, İmparatorluktan Cumhuriyet’e Mimar Kemalettin, 1870-1927, TMMOB-Vakıflar Gn. Md.lüğü Ortak Yayını; Selçuk Seçkin-Bahadır Bozdağ, “Karamürsel Karabali Camii Hakkında Yeni Bulgular”, Bildiri, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, III.Cilt, s. 1905; Atilla Oral, Atatürk ve Kocaeli, Demkar Yayınevi, İstanbul 2009, s. 161; Şahingiray Özel, Atatürk’ün Nöbet Defteri TTK Basımevi, Ankara 1955, s. 187.

Erdoğan ÖZDEMİR