Karamürsel’de Tarımsal Ürünlerin İstanbul’a Naklini Sağlayan Mesleki Bir Kuruluş
Resmi adı Karamürsel Bağcılar ve Bahçıvanlar Cemiyeti olan bu dernek, ilçede üretimi yapılan yaş ve kuru meyvelerin deniz yoluyla ve güvenli bir şekilde İstanbul iskelelerine ulaştırılmasını sağlamak amacıyla 1930 yılında kurulmuştur. Merkez ilçe dahil, Pazar ve Çamçukur köyleri üreticilerinin de yer aldığı bu cemiyetin, her yılın meyve hasat sezonunda, ulusal ve mahalli gazetelere ilan vermek suretiyle, yapılacak deniz nakliyesinin eksiltme ihalesini gerçekleştirdiği görülmektedir. Bu güvenli yolu başarıyla kullanan tarımsal kuruluşun, İzmit’te yayınlanan Türk Yolu gazetesinin 22 Nisan 1935 tarihli nüshasında yer alan 27 Nisan 1935 tarihli ihalesi ile ilgili ilanı, bunun önemli bir göstergesidir. Aynı ihalenin, 5 Mayıs 1935 tarihine uzatılmasına ilişkin 1 Mayıs 1935 tarihli Cumhuriyet gazetesinin 13. sayfasındaki ilanı ise, o tarihte faaliyet gösteren yerel, sivil bir kuruluşun bu husustaki hassasiyetinin dikkat çekici bir örneğidir. Uzatma ilanı şöyledir: “Karamürsel Bağalar (Bağcılar) Cemiyeti’nin 1935’te, meyveleri İstanbul’a taşıtmak üzere eksiltme şartnamesi, Kocaeli Türkyolu gazetesinin 423 sayılı nüshasında ilan edilmiş fakat sene-i sabık fiyatı olan geçen yılki fiyatı (13 kuruş) bulamadığından eksiltme bir hafta uzatılmıştır. Son pey 20 kuruştur. Son ihale 5 Mayıs 1935 günü, saat 16.00’dadır. Taliplilerin 200 lira pay akçe ile cemiyetin Karamürsel’deki odasına gelmeleri...”
Öte yandan Karamürsel Bağcılar ve Bahçıvanlar Cemiyeti’nin, kuruluşundan dört yıl sonra 1934 yılından itibaren tarımsal kooperatife dönüşme yolundaki çabalarını sürdürmeye başladığını, İstanbul’da yayınlanmakta olan Akşam gazetesinin 5 Ocak 1934 tarihli nüshasındaki haberinden anlamak mümkün. “Karamürsel Kooperatifi, memleketin ve halkın büyük bir ihtiyacını tatmin ediyor” başlıklı haberde, bağcı müstahsilinin ihtiyaçlarının temini ve bağlarının imarı için Ziraat Bankası destekli kooperatifin, 4 bin lirası ödenmiş, 16 bin liralık ana sermaye ile bir güvence olacağı belirtilerek, Ziraat Bankası Karamürsel şubesi müdürü Remzi Bey’le kooperatif müdürü Mustafa Doğan Bey’in, bu husustaki gayretleri vurgulanmıştır. Yine Akşam gazetesinin 30 Mayıs 1934 günkü nüshasında, “Karamürsel’de Kongre: Bahçıvanlar toplandılar, bazı temennilerde bulunulması kararlaştırıldı”, başlıklı haberine göre, merkez ilçe, Pazar ve Çamçukur köylerinin bağcılarından oluşan Bahçıvanlar Cemiyeti’nin senelik kongresi, iki yüz elli azanın iştirakiyle yapılmıştır. Dört yıl boyunca Kocaeli vilayet fidanlığından 245 bin 325 adet muhtelif cins fidanın satın alınıp cemiyet azalarına ücretsiz dağıtıldığına ilişkin açıklama üyeler tarafından alkışlarla karşılanmış olup aynı kongrede, cemiyetin yeni yıl gelir-gider bütçesi 1990 lira olarak kabul edilmiştir.
Kongrede, kısmi tüzük tadilatının gerçekleştirilmesinin ardından yeni idare heyetinin seçimlerine geçilmiştir. Osman Nuri, A. Rıza, A. Hilmi, M. Kamil, M. Cevdet, İbrahim ve O. Lütfi Bey yeni idare heyetine, Mustafa, M. Saim ve M. Tevfik Bey de denetleme kuruluna seçilmişler, aynı kongrede seçilen Halil, Tevfik, H. Hüsnü, Ömer ve Osman Bey ise ihtisas heyetini oluşturmuşlardır.
Kongrenin dilek ve temenniler bölümünde, Karamürsel merkez ile Pazar ve Çamçukur köyleri Bağcılar ve Bahçıvanlar Cemiyeti’nin, cemiyet üyeleri için geçen yıl da ilgili yerlerden talep edilen ancak karşılanmayan fındık fidanı isteklerinin, Akşam gazetesi vasıtasıyla ilgili yerlere intikal ettirilmesi dileği ortaya konulmuştur. Bu cemiyet daha sonra kapanmıştır.
KAYNAKÇA
Müzeyyen Ünal, “Yerel Gazete İlanlarına Göre Kocaeli’de Sanayi ve Ticaret (1923-1953),” Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu, Bildiri, 2019, Cilt II, s. 1162; Karamürsel Bağcılar Cemiyeti’nden İlan, 1 Mayıs 1935 tarihli Cumhuriyet gazetesinin nüshası, İstanbul, s. 13; “Karamürsel Kooperatifi, Memleketin ve Halkın Büyük Bir İhtiyacını Tatmin Ediyor”, 5 Ocak 1934 tarihli Akşam gazetesinin nüshası, İstanbul, s. 6; zete/aksam/30-05; “Karamürsel’de Kongre” başlıklı haber, 30 Mayıs 1934 tarihli Akşam gazetesinin nüshası, İstanbul, s. 6.
Erdoğan ÖZDEMİR