ALİ AĞA ÇEŞMESİ

Madde no:83

Nev / Yeni Çeşme

Hacı Hasan Mahallesi Mete Er ve Çukurçeşme Sokağının kesişme noktasında yer alan çeşme, Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Envanterine göre Pafta 22, Parsel 2’dedir. İstanbul II. numaralı KTVKK’nın 03.07.1987 tarih ve 3448 sayılı kararı ile tescillenmiştir.

Çeşme, kitabesine göre H. 1302/M. 1884 tarihlidir ve Ali Ağa tarafından yaptırılmıştır. Süreçte gerçekleştirilen yol yenileme çalışmaları nedeni ile doğu cephesinin bir kısmı toprak altında kalmıştır. Kuzey cephesi ise inşa edilen istinat duvarı nedeni ile kapanmıştır.

Dikdörtgen plana sahip eser, meydan çeşmeleri sınıfında yer alır. Korunan ölçülere göre çeşmenin yüksekliği 3.60 m., genişliği ise 3.12 m.dir. Kesme taş malzeme ile inşa edilen yapı günümüze sağlam ulaşmış olmakla birlikte işlevini yitirmiştir.

Doğu ve batı cepheleri sade olup her iki köşesi yuvarlatılmış olan güney cephesi ise hareketli bir görünüm arz etmektedir. Bu cepheye, 1.80 m. genişliğinde, 2.00 m. yüksekliğinde, 25 cm. derinliğinde bir niş açılmıştır. Mermer malzeme ile kaplanan niş, iki yanda muhtemelen devşirme olan ve ters çevrilerek kaide kısımları başlık olarak değerlendirilen payelere oturtulmuş yuvarlak kemerle sınırlandırılmıştır. Altta ise iki yanda birer seki ile desteklenen devşirme lahit teknesinin yalak olarak değerlendirildiği görülür. Yapıya ait eski resimlerden, aslında dikdörtgen formda bir haznenin içine konumlandırılmış olan lüle kısmının, yapılan restorasyon sonucunda farklı bir ayna taşı ile kapatıldığı anlaşılmaktadır. Lülenin üst iki yanında simetrik bir şekilde bardak, sabun vb. koymak gibi amaçlarla açılan ve kaş kemerlerle sonlanan yuvalıklar (taslık, bardaklık) yer almaktadır. Bunların hemen üzerinde dikdörtgen formlu levha üzerine işlenmiş sülüs hatlı kitabesi vardır. Üç satırdan oluşan ve alçak kabartma tekniği ile işlenen kitabe, tepe noktasında palmeti andıran süsleme ve köşeleri konveks olan yatay dikdörtgen konturlarla çevrelenmiştir. Çeşme, tepe noktada, güney cephede dilimli taca sahip taş 10 cm. yüksekliğinde silme ile sonlandırılmıştır.

Kitabe

“Maşallah, Yapdı bu nev çeşmeyi Ali Ağa-yı pâk-ı nihâd Çeşme-i ayn-ı hayâdtır misk iç ya anber iç Su içün çekme kasâvet susadım dime sakın İster al doldur sebû ister vudû kıl ister iç Zümre-i atşâna itdim Vasfiyâ ben de salâ Besmeleyle kâne kâne çeşme-sârdan kevser iç Merhûm Hacı İsmail Ağa dâmâdı Ali Ağa’nın hayrâtıdır, 1302”

KAYNAKÇA

Ahmed Nezih Galitekin, Kocaeli Su Medeniyeti Tarihinden Sayfalar, İSU Genel Müdürlüğü Kültür Yayınları, İstanbul 2015, s. 278; Engin Ürkmez, İzmit’te Türk Eserleri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kocaeli 2007, s. 240-243; Taner Aksoy, Özlem İyier, Ebru Postalcıoğlu vd. (Haz.), Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kocaeli 2011, s. 95.

Ela TAŞ