Adıyla anılan yörenin fatihi, Osmanlı’nın ilk derya beyi Karamürsel Alp’in, ilçe merkezi, D-130 devlet yolu üzerindeki anıt mezarı, tespit edildiği 1938 yılında, üzeri sünger taşıyla örtülü sade bir kabir iken 1949 yılında şimdiki yerine nakledilerek mermer bir lahitle kaplanmıştır. Lahdin 2 yan kapak, 2 üst kapak, ayak ve başucu taşları olmak üzere toplam 6 parçadan oluştuğu görülmektedir.
Karamürsel Alp’in kabrinin yerinin kesin bir şekilde belirlenmesi ve bir anıt mezar hâline getirilmesi için 1949 yılında ilk girişimlere başlanmıştır. Mezarın, lahde sarılmadan yıllar önce, iki köfeki (süngerimsi, hafif kaya) taşla kapatıldığı görülmüştür. İlk lahit mezar için Kocaeli Valiliği’nden 1000, Karamürsel Belediyesi’nden 2000 lira ödenek sağlanmış ve lahit mezarın projesi, mimar Ferit Hamdi Onan tarafından hazırlanmıştır. Mezarın istenilen anıta dönüşmesi için aradan uzun yıllar geçecektir. Nitekim anıt mezarın yapılmasına ilişkin ilk resmi görüşmeler, 1971 yılı belediye bütçe müzakerelerinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmelerden sonra anıt mezar projesi için Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’yla temasa geçilmiştir. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Gölcük’teki Donanma Komutanlığı kanalıyla yüksek mimar-mühendis Hayri Güner’e bir proje maketi hazırlatmıştır. Fakat Karamürsel Belediye Meclisi, Hayri Güner’e ait projeye değil, inşaat mühendisi Necmettin A. Pilge’nin projesine onay vermiş ve anıt-mezar ihalesi 1972 yılında gerçekleştirilmiştir. Mermer lahdin bulunduğu alanın, Karamürsel Belediyesi tarafından nihai olarak anıt mezar hâline getirilmesi için 1976 yılı beklenecektir. Nitekim projesi mühendis Necmettin A. Pilge’ye ait olan ilk anıt mezar, 4 Temmuz 1976’da açılmıştır.
230 metrekarelik alan üzerinde, 6 metre yüksekliğinde, içi mavi çinilerle kaplı beton bir kubbe ile örtülen 110 cm yüksekliğindeki anıt mezarda takriben 60 cm uzunluğunda kurşun bir alem de yer almaktadır. Ayrıca 2 metre uzunluğundaki mermer lahit, “Büyük kahraman ve ilk Türk denizcisi Karamürsel,
XIV. Asır” kabartma yazısı, baş ve ayakucunda 2 sütun, sağ yanında ise minyatür kadırga kabartması ile dikkat çekmektedir.
Zamanla tabiat ve iklim şartlarından olumsuz etkilenen anıt mezar, Donanma Komutanlığı’nın da destekleriyle Karamürsel Belediyesi’nce yeniden düzenlenmiş, Karamürsel Alp’in, bu ilçede kurduğu tersanede imal edilen XIV. asır kadırgalarından tıpatıp bir örnek ile granit üzerindeki yeni kitabesi, ziyaretçiler için anıt mezar alanında sergilenmiştir.
Karamürsel Alp’in portresinin de nakşedildiği anıt mezar kitabesindeki şu tarihi bilgiler Türkçe ve İngilizce olarak yer almıştır: “Osmanlı Türk donanmasının ilk denizcisi Mürsel Bey’in deniz seferlerindeki bilgisi, cesareti ve başarıları, ününü Osmanlı sınırlarının ötesine taşımıştır. Ayrıca kahramanlığı ve korkusuzluğundan dolayı ‘Kara’ lakabı almış ve ‘Karamürsel Bey’ olarak anılmıştır”.
Öte yandan Osmanlı Beyliği, padişah Orhan Gazi zamanında, Marmara Bölgesi’nin doğusunda egemenliğini ilan etmiş, böylece donanmanın kurumsallaşması bu dönemde başlamıştır.1327 yılında ilk Osmanlı tersanesi Karamürsel’de inşa edilmiş ve ilk Osmanlı gemisi yine burada yapılmıştır. Donanma hiyerarşik bir sisteme göre düzenlenmiş ve Karamürsel Bey, filo komutanı olarak Türk donanma tarihinde tüm gemicilere öncülük etmiş bir kaptan-ı deryadır. Karamürsel Bey, Bizans’tan fethettiği ve adını verdiği bu ilçeye, ölümünden sonra defnedilmiştir. Doğum ve ölüm tarihi bilinmemektedir.”
KAYNAKÇA
Karamürsel Belediye Arşivi; Şemsettin Arkan-Agah Yönsel, Karamürsel, Tisa Matbaacılık, 1972 Ankara, s. 33-34-154-155; Oya Şenyurt, “1965-1975 Yılları Arasında Gazete Haberlerinde Karamürsel’in Kentsel Gelişimi ve Mimari Bildirisi”, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, III. Cilt, s. 1756. Erdoğan Özdemir Kaptan-ı Derya Karamürsel, 3.Baskı, Mert Ofset, İstanbul 2004, s. 60; Deniz Tarihimizde İz Bırakanlar, Türbe ve Mezarları, Rasim Ünlü, Deniz Basımevi, İstanbul 2007, s. 24; www.dzkk.tsk.tr/Genel/içerik/karamursel-bey.
Erdoğan ÖZDEMİR