Doğal Yapı Taşları

Marmara Bölgesi içinde kullanımı yaygın olan ve en çok bilinen doğal yapı taşlarından birisi Kandıra taşı olmuştur. Kandıra taşı, Kocaeli’nin Kandıra’daki Akçaova ve Çerçili köyleri arasındaki alanda, İzmit ve Gebze ilçesinde bulunan ve yaygın olarak kullanılan bir taş çeşididir. İsmini bulunduğu konumdan alan Kandıra taşı, Kandıra ilçesinin Akveren Formasyonu’na aittir. Kandıra taşının fiziki özelliklerine bakıldığında, yeşilimsi tonlarda, sarı, gri-beyaz, krem-bej, mavimsi renklere sahip olduğu görülmektedir. Kandıra taşının belli numune ışığında incelendiğinde yapısında, deniz kabukları fosilleri ile alg ve denizlalesi (krinoid) fosilleri bulunmaktadır. Bu inceleme, Kandıra taşının sığ denizel bir ortamda çökeldiğine işaret etmektedir. Bir kısım araştırmacılar taşın bol fosilli kireçtaşı olduğunu, bazıları ise biyomikritik kalker olduğunu ifade etmiştir. İçerisinde yaklaşık olarak %91 oranında kalsiyum karbon ve %9 oranında kil mineralleri bulunmaktadır. Çeşitli deneylere tabi tutulan taşın gözenekliliğinin fazla olduğu tespit edilmiş ve bu da suyu fazla tutması anlamına geldiği için gece-gündüz arasındaki sıcaklık farkı fazla olan Ardahan, Kars, Erzurum, Iğdır, Ağrı ve Van gibi bölgelerde kullanımının uygun olmadığı sonucuna varılmıştır. Ateşe karşı direnci oldukça yüksek olan bir taş olan Kandıra taşı, volkanik taş özellikleri göstermektedir. Izgara taşı olarak da kullanılmaktadır. Metal ve ızgara tellerle kıyaslandığında çok daha uzun ömürlü olduğu ortaya çıkmıştır. Yapılan çalışmalara göre, Kandıra taşı ocak sahalarından alınmış 7 numune kayaç örneği incelendiğinde plaka verme, kenar-köşe kesilmesi, cila alma yetisi bakımından yüksek oranda “iyi” olarak sınıflandırılmıştır. Kolay şekillenebilen bir taş olan Kandıra taşı, dayanıklılığı ve ekonomik olarak avantajlı olması nedeniyle de pek çok tarihi eserin restorasyonunda kullanılmıştır. Kandıra taşı, hem iç hem de dış mekânlarda sıklıkla dekorasyon alanında kullanılmaktadır. Diğer kullanım alanları arasında iç mekân tasarımı, dış mekân tasarımı, heykel yapımı, duvar kaplama, barbekü taşı, şömine taşı, parke döşeme, barbekü kaplamaları, köprü kaplamaları, denizlik, harpuştalar, küpeşte, duvar kaplamaları, tretuvar kaplamaları, cephe kaplama, bordür yapımı, yağmur oluğu yapımı, basamak kaplamaları, taş saksı yapımı ve taş ev yapımı sayılabilir. Kandıra taşının bu kadar zengin bir alanda kullanılmasını, kolay bozulmaması, oldukça dayanıklı, el aletleri, basit cihaz ve aletler ile işlenebilir özellikte, montaj ve nakliyesinin görece hafif bir taş olması sağlamaktadır. Çorlu’da Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılan Süleymaniye Camii (1521) ve Fatih Camii’nin (1453) dış bahçe duvarlarında, ayrıca, İstanbul’daki belli başlı tarihi eserlerin restorasyonunda da Kandıra taşı kullanımına rastlanmaktadır. Öte yandan Selçuklular döneminde yapılan pek çok cami, medrese, hamam ve kümbetlerde bu taşın kullanıldığı göze çarpmaktadır. Ani Harabeleri’nde de bu taşın kullanıldığı pek çok yapı örneği bulunmaktadır. 1950-1953’te Beylerbeyi Sarayı’nın restorasyon çalışmalarında blok hâlinde, Topkapı Sarayı’nın 2005’teki restorasyonunda, Kılıç Ali Paşa Hamamı’nın tadilatında, Teşvikiye ve Fatih camilerinin restorasyonunda Kandıra taşından faydalanılmıştır. Bu gibi yapılar dışında, New York ve Türkiye’deki alışveriş merkezlerinin yapımında (59 Burada -Tekirdağ, 17 Burada Çanakkale, 14 Burada Bolu, 01 Burada Adana), konut yapımında (Taç Yaprak Konutları Kocaeli, Arslanbey) da yine Kandıra taşı kullanılmıştır. Vehbi Koç’un çalışma hayatına ilk kez adım atmış olduğu nalburiye dükkânının restorasyonunda da Kandıra taşı kullanılmıştır. Dükkânın bulunduğu tarihi Çengel Han’ın (İstanbul), müze hâline getirilme çalışmalarında Çengel Han’ın pencere ve şömine kenarlarında Kandıra taşı kullanılmıştır. Kandıra Belediyesi’nin yürüttüğü, Kandıra Akçakoca Caddesi ve kültür merkezinin üstyapısı yenileme faaliyetlerinde de yapı malzemesi olarak Kandıra taşı kullanılmıştır. Ayrıca, Kandıra taşı sadece ülkemizde kullanılmamakta olup yurtdışına da ihraç edilmeye devam etmektedir.

KAYNAKÇA

https://www.aa.com.tr/tr/yasam/baba-ve-oglunun-elinde-sekillenen-kandira-tasi-yoresel-yemeklere-lezzet-katiyor/2212530, Erişim tarihi 17 Ekim 2021; https://www.tasmerkezi.com/kandira-taslari/, Erişim tarihi 17 Ekim 2021; https://santiyede.com/kandira-tasi-nedir-nerelerde-kullanilir/, Erişim tarihi 17 Ekim 2021; https://www. buyuksivas.com/kandira-tasi/, Erişim tarihi 17 Ekim 2021; https:// www.ozgurkocaeli.com.tr/haber/4385768/akcakocaya-kandira-tasi, Erişim tarihi 17 Ekim 2021; https://santiyede.com/kandira-tasi-nedir-nerelerde-kullanilir/, Erişim tarihi 17 Ekim 2021; http://www. karotasyapi.com/kandira-tasi-kum-tasi/, Erişim tarihi 15 Ekim 2021; Gülcan Moralı, Kocaeli Kandıra Taşının Yapı Taşı Özellikleri ve Ekonomik Potansiyelinin Belirlenmesi, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2019, s. 1; 14; 22; 50; a.g.y., Ahmet Karakaş, “Kocaeli Kandıra Taşının Jeolojik ve Yapıtaşı Özellikleri”, Uygulamalı Yer Bilimleri Dergisi, Cilt 18, No 1, 2019, 19-28, s. 20; 22, 23; 26.

Özge ASLANMİRZA