Kandıra kazasında modern eğitim kurumlarının durumu sancak merkezi İzmit ve diğer kazalarına göre kötüydü. 1872 yılında açılan Erkek Rüşdiye Mektebi sık sık talebe bulmakta sorun yaşadı. Mektepte talebe sayısı son derece düşük kaldı. Bazı yıllar mektep mezun dahi veremedi. Bu durumun temel sebebi ibtidâî mekteplerinin yetersizliğiydi. Bu sebeple Kandıra kasabasında ibtidâî mektebi açmaya teşebbüs edildi, Erkek İbtidâî Mektebi 1894 yılında açıldı. Hasan Efendi 13 Aralık 1894 tarihinde Kandıra Erkek İbtidâî Mektebi’ne muallim-i evvel atandı. Ancak Hasan Efendi çeşitli sorunlarla karşılaştı. 26 Ekim 1898’den itibaren 23 aylık maaşını alamadı. 26 Ekim 1898 tarihinde Maarif Nezareti’ne takdim ettiği arzuhalle, alamadığı maaşlarının ödenmesini istedi. Maarif Nezareti 3 Aralık 1898 tarihinde İzmit İdâdî Mektebi Müdürlüğü’ne Hasan Efendi’nin 23 aylık maaşının ödenmesini emretti. Hasan Efendi 17 Ekim 1898 tarihinde Maarif Nezareti’ne takdim ettiği diğer arzuhalle, nezâret emriyle dört yıl önce Kandıra Merkez İbtidâî Mektebi’ne muallim-i evvel atandığını, mektepte doksana yakın talebeye eğitim-öğretim verdiğini, bazı garazkârların teşvikiyle müftü Ali Rıza Efendi ile kaymakamın işbirliği yaparak kendisini mağdur etmek kastıyla mektebe ait akaret gelirlerini ele geçirdiklerini, bir buçuk seneden beri maaş alamadığını, kaymakam ve müftünün mektepteki mukaddes kitapları payımal ettirdiğini belirtti. Maarif Nezareti’nden müfettiş gönderilerek mağduriyetinin giderilmesini, mektebi kapattırmalarına engel olunmasını istedi. Ayrıca Mekâtib-i İbtidâîye İdaresi’ne bizzat giderek beyan ettiği olumsuzlukları ispata hazır olduğunu ifade etti. 18 Ekim 1898 tarihinde Mekâtib-i İbtidâîye İdaresi, mektebe müfettiş gönderilerek tahkikat yaptırılmasının uygun olacağını belirtti. Evrakı Maârif Meclisi’ne havale etti. 27 Ekim 1898 tarihinde Maârif Meclisi, İzmit Mutasarrıflığı’ndan bilgi istenmesine karar verdi. Maarif Nezareti 10 Kasım 1898 tarihinde İzmit Mutasarrıflığı’na gereğini emretti. Hasan Efendi 30 Mart 1899 tarihinde Maarif Nezareti’ne takdim ettiği arzuhalde de dört sene önce Kandıra kazasında yeni açılan Erkek İbtidâî Mektebi’ne muallim-i evvel atandığını, bu defa istifa ettiğini, ailesinin kalabalık olduğunu, geçinmekte güçlük çektiğini belirterek ödenmeyen 18 aylık maaşının ödenmesini, İstanbul’da ya da taşrada münasip diğer bir mektebe tayin edilmesini istedi. Maarif Nezareti 18 Nisan 1899 tarihinde İzmit İdadî Mektebi Müdürlüğü’ne müstafi Hasan Efendi’nin ödenmeyen 18 aylık maaşının ödenmesini emretti. Kısaca, 1894 yılında açılan Erkek İbtidâî Mektebi muallim maaşlarının düzenli olarak ödenememesi ve mahallî çekişmeler sebebiyle sıkıntılarla karşı karşıya kaldı. İlk muallim-i evvel Hasan Efendi istifa etmek zorunda kaldı.

1897 yılında Kandıra kazası nüfusu 39758 kişiydi. Kazada bulunan 133 Müslüman köyünün hiçbirinde beklenen düzeyde ibtidâî mektebi yoktu. Ahali cehalet içindeydi. Kaza merkezinde ikinci derecede bir Erkek Rüşdiye Mektebi vardı. Ancak Erkek Rüşdiye Mektebi de beklenen düzeyde değildi. Bu sebeple Erkek Rüşdiye Mektebi’nden layıkıyla istifade edilememekteydi. 1892 yılında Kandıra Müftülüğü’ne atanan Beypazarlı Hacı İsmail Efendi maarifin içinde bulunduğu olumsuz durumu müşahede etti. Bu sebeple ilim sahibi Hacı İsmail Efendi, ahaliyi teşvik ederek büyük bir medrese inşa ettirdi. Medrese kırktan fazla talebeyi alacak düzeydeydi. Bu medresede çocuklara eğitim-öğretim vermeye başladı. Talebeyi medresede ikamet ettirdi. Hacı İsmail Efendi kısa sürede çocukları gaflet ve cehalet uykusundan uyandırdı. Temmuz 1897 tarihinde İzmit mutasarrıfı bizzat çalışmalarını müşahede ve takdir etti. İzmit mutasarrıfı 17 Temmuz 1897 tarihinde Sadâret’e Hacı İsmail Efendi’ye geçimini temin etmesi için maarif bütçesinden yahut mal sandığından 500 kuruş maaş tahsis edilmesi gerektiğini bildirdi. İzmit mutasarrıfı Musa Kâzım Bey aynı mealdeki bir tahriratı da Maarif Nezareti’ne gönderdi. Hacı İsmail Efendi’ye maarif bütçesinden 500 kuruş maaş tahsis edilmesini istedi. Sadâret 21 Temmuz 1897 tarihinde gereğini Maarif Nezareti’ne emretti. Evrakın havale edildiği Muhasebe-i Maarif-i Umumiye 2 Ağustos 1897 tarihinde bütçenin mali buhran sebebiyle maaş tahsisine müsait olmadığını, Hacı İsmail Efendi’ye Evkaf-ı Hümayun Hazinesi’nden veya Hazine-i Celile’den maaş bağlanabileceğini ifade etti. Maarif Nezareti 19 Ağustos 1897 tarihinde Sadâret’e bilgi verdi.

1898 yılında Kandıra Erkek Rüşdiye Mektebi’nin tamirine karar verildi. Zira mektep binası eğitim-öğretim yapılamayacak derecede harap hâle gelmişti. Kandıra Kaymakamlığı mektebin tamiri talebini İzmit Mutasarrıflığı’na bildirdi. İzmit Mutasarrıflığı Kandıra Kaymakamlığı’na mektebin ahaliden yardım toplanarak tamir edilmesini emretti. Ancak kaymakamlığın çabalarına rağmen bu mümkün olmadı. Erkek Rüşdiye Mektebi muallim-i sânîliği, Kandıra Kaymakamlığı’na mektep binasının iskân edilemeyecek derecede harap hâle geldiğini, eğitim-öğretimin tatiline mecburiyet hasıl olduğunu bildirdi. Kandıra Kaymakamlığı gereğini İzmit Mutasarrıflığı’na arz etti. İzmit İdadi Mektebi Müdürlüğü 31 Ekim 1898 tarihinde Maarif Nezareti’nden Kandıra Erkek Rüşdiye Mektebi binası tamir masrafının maarif hisse-i iânesinden karşılanması, eğitim-öğretimin sekteye uğramaması için mektep binası olarak kullanılmak üzere bir hane kiralanması için izin istedi. Evrakın havale edildiği Muhasebe-i Maarif-i Umumiye 16 Kasım 1898 tarihinde Erkek Rüşdiye Mektebi’nin tatil edilmemesi, tamir için gerekli olan meblağın yardım olarak ahaliden toplanması, aksi takdirde tamirat maliyetinin keşfedilmesi gerektiğini belirtti. Maarif Nezareti 8 Aralık 1898 tarihinde İzmit Mutasarrıflığı ile İzmit İdadi Mektebi Müdürlüğü’ne bilgi vererek gereğini emretti. Kandıra kazasında gerekli teşebbüsler yapıldı. Bu arada hükümet konağı civarında iki katlı yeni bir mektep binası inşa edilmesine, alt katının Erkek İbtidâî Mektebi’ne, üst katının Erkek Rüşdiye Mektebi’ne tahsis edilmesine karar verildi. Binanın inşası için Kandıra naibi başkanlığında bir komisyon kuruldu. Mal müdürü Reşat Bey ile diğer memurlar ve eşraftan teşkil edilen komisyon, ahaliden yardım toplamaya başladı. 1900 yılında toplanan yardım paralarıyla mektep binasının temel kısmı inşa edildi. Ancak kış mevsimi sebebiyle inşaata ara verildi. Komisyon, ahaliden 6000-7000 kuruşa yakın yardım topladı. Yardım miktarı kısa sürede 10000 kuruşu aştı. Kaymakam Tevfik Bey binanın inşasında ciddi gayret gösterdi. İnşaat 1905 yılında tamamlandı. Mektep II. Abdülhamit’in tahta çıkış yıldönümü olan 31 Ağustos 1905 tarihinde resmi törenle açıldı. Bu arada eski Erkek Rüşdiye Mektebi binasının müzayede ile satılmasına, elde edilecek 2000-2500 kuruş ile kirası Erkek İbtidâî Mektebi muallimi maaşlarına karşılık tutulmak üzere akar satın alınmasına karar verildi. Böylece Erkek İbtidâî Mektebi 1905 yılından itibaren Kandıra Erkek Rüşdiye Mektebi ile birlikte yeni inşa edilen binada hizmet vermeye başladı.

Kandıra Erkek İbtidâî Mektebi muallim-i evvelliğine Maarif Meclisi’nin 28 Nisan 1906 tarihli kararı ve 250 kuruş maaşla Recep Nuri Efendi atandı. Recep Nuri Efendi Kandıra’ya gitmeden yerine mahallince başkası tayin edildi. Bu sebeple Recep Nuri Efendi İzmit maarif komisyonu kararı ve 300 kuruş maaşla İzmit Çarşı İbtidâî Mektebi muallim-i sânîliğine atandı. Kandıra Erkek İbtidâî Mektebi’nin 1909 yılsonu imtihânı Temmuz ayında yapıldı. İmtihana birinci sınıftan sekiz talebe girdi. On sekiz talebe sınava girmedi. Sınava girenlerin tümü bir üst sınıfa geçti. Birinci sınıf talebesine imtihanda Eczâ-ı Şerîfe ve Kurân-ı Kerim, İlm-i Hâl, Kırâat, İmla, Hesap ve Hüsn-i Hat derslerinden sorular soruldu. İkinci sınıfta sekiz talebe sınava girdi. Tümü sınıfını geçti. Sınava girmeyen bir talebe sınıfta kaldı. Sınavda ikinci sınıftaki talebeye Kurân-ı Kerim, Tecvid, İlm-i Hâl, Kırâat-ı Türkiye, İmla, Hesap, Hüsn-i Hat derslerinden sorular soruldu. Üçüncü sınıftan on öğrenci sınava girdi. Sınıfta kalan olmadı. Üçüncü sınıf talebesine sınavda Kurân-ı Kerîm, Tecvid, İlm-i Hâl, Sarf-ı Osmani, İmla, Hesap, Rehnümâ-yı Ahlak, Coğrafya-ı Osmani, Tarih-i Osmani, Malumat-ı Medeniye ve Hüsn-i Hat derslerinden sorular soruldu.

1909 yılında Kandıra kasabası mahalle muhtarları, ihtiyar heyetleri ile eşrafı Kandıra Kaymakamlığı’na istidanâme takdim etti. İstidanamede kasaba ahalisinin çoğunun fakir çiftçilerden ve geçimlerini teminden aciz çaresizlerden meydana geldiğini, tedris ücreti vererek çocuklarının maariften yaralanmalarını temine muktedir olmadıklarını belirttiler. Erkek İbtidâî Mektebi muallimi maaşı olan 300 kuruşun maarif hisse-i iânesinden karşılanması gerektiğini ifade ettiler. Kandıra Maarif Komisyonu ve Kandıra İdare Meclisi talebi uygun buldu. İzmit Sancağı İdare Meclisi de talebin yerine getirilmesi gerektiğine karar verdi. İzmit Mutasarrıflığı 4 Şubat 1909 tarihinde gereğini Maârif Nezareti’ne bildirdi. Evrakın havale edildiği Mekatib-i İbtidâiye İdaresi 21 Şubat 1909 tarihinde Kandıra kazası köylerinin büyük ölçüde divan tabir olunan iki-üç ve nihayet beş haneden meydana geldiğini, köylerin tümünün ticarete ve ziraate dair yayınlanan kitapları okuyup içeriğini köylülere anlatacak ve içtimai hayata dair az da olsa bilgi verecek muallimleri olmadığı gibi imamları dahi bulunmadığını, dolayısıyla köylülerin insani görevler ile haklardan ve temel dini bilgilerden habersiz yaşadıklarını belirtti. Muntazam ibtidâî mektebi olmayan bir yerde sekiz-on talebesi olan Erkek Rüşdiye Mektebi’nden bir fayda beklemenin doğru olmadığını ifade etti. Bu sebeple Erkek Rüşdiye Mektebi’nin kapatılması, yeniden ibtidâî mektebi tesis edilmesi, Erkek Rüşdiye Mektebi tahsisatından ibtidâî mektebine 300 kuruş maaşlı bir muallim-i evvel, 200 kuruş maaşlı bir muallim-i sânî, 150 kuruş maaşlı bir muallim-i sâlis ve 60 kuruş maaşlı bir bevvap tayin edilmesi gerektiğini belirtti. Muhasebe-i Maarif-i Umumiye 15 Mart 1909 tarihinde acil karar verilmemesi, bir başka hâl çaresi aranması gerektiğini ifade etti. Maarif Nezareti 22 Mart 1909 tarihinde İzmit Mutasarrıflığı’na bilgi verdi. Neticede Erkek Rüşdiye Mektebi kapatılmadı.

Vizeli Hasan Efendi 19 Aralık 1909 tarihinde Maarif Nezareti’ne takdim ettiği arzuhalde aslen Edirne Vilayeti’nde Vize Köyü’nden olduğunu, dört-beş sene Çırçır’da Haliliye Medresesi’nde ulûm-ı âliyeden tasavvurata kadar tahsil gördüğünü, iktisadî durumunun daha fazla tahsil görmesine müsait olmadığını, mümeyyiz heyeti huzurunda imtihan edilerek ehliyeti tahakkuk ettiği takdirde Kandıra Erkek İbtidâî Mektebi’ne muallim-i evvel tayin edilmek istediğini ifade etti. 27 Aralık 1909 tarihinde Maarif Meclisi’nde imtihanı yapıldı. İmtihan sonucunda başarılı olarak ehliyeti anlaşıldı. İmtihanda akâidten 8, ahlaktan 7, malumat-ı medeniyeden 5, hesaptan 6, tarihten 6, coğrafyadan 6, hıfzıssıhhadan 5, usul-ı talîm ve terbiyeden 6, imla ve kırâattan 8 aldı. Kendisine ehliyetname verildi. Maarif Nezareti 31 Ocak 1910 tarihinde İzmit Maarif Müdürlüğü’ne maarif hisse-i ianesinden aylık 250 kuruş maaş verilmek üzere Kandıra İbtidâî Mektebi muallim-i evvelliğine imtihanda başarılı olan Vizeli Hasan Efendi’nin tayin edildiğini, işe başlama ve selefinin işten ayrılma tarihlerinin arz edilmesi gerektiğini bildirdi. Kandıra Reşadiye Erkek İbtidâî Mektebi muallim-i evveli Hasan Efendi takdim ettiği arzuhal ile Vize kazasına tabi Saray nahiyesinde Ayas Paşa İbtidâî Mektebi muallimliğine tayin edilmek istediğini belirtti. Tedrisat-ı İbtidâîye İdaresi 23 Ağustos 1910 tarihinde Edirne Maârif Müdürlüğü’ne ibtidâî mekteplerine muallim tayininin mahallerine terk edildiğini belirterek Hasan Efendi’nin arzuhalinin gereği yapılmak üzere gönderdiğini bildirdi. Ancak Hasan Efendi görevine devam etti. Bu arada Kandıra Erkek İbtidâî Mektebi’nin ismi, Kandıra Reşadiye Erkek İbtidâî Mektebi oldu.

1910 yılında Reşadiye Erkek İbtidâî Mektebi kısmi bir tamir geçirdi. Tamir için 1615 kuruş sarf edildi. İzmit Maarif Müdürlüğü 22 Temmuz 1911 tarihinde Maarif Nezareti’ne bilgi vererek 1615 kuruşa ihtiyaç bulunduğunu bildirdi.

15 Kasım 1911 tarihinde İzmit Maârif Müdürlüğü’nün Maârif Nezâreti’ne gönderdiği cetvele göre Reşâdiye Erkek İbtidâî Mektebi muallim-i evveli Hasan Efendi idi. Hasan Efendi 250 kuruş maaşla 3 Kasım 1910 tarihinde mektepte göreve başladı. Mektepte bevvap Hasan Ağa idi. Hasan Ağa 60 kuruş maaşla 14 Şubat 1910 tarihinde görevine başladı.

1916 yılında Kandıra kasabasındaki Merkez Erkek İbtidâî Mektebi binası ahşaptı. Mektep binası eğitim-öğretime elverişli olmakla birlikte tamir ve genişletilmeye muhtaçtı. Mektebin muallimi İhsan Efendi idi. İhsan Efendi takdir ve terfiye şayandı. Mektepte ihtiyaç nispetinde rahle, yazı tahtası, harita ve fenni levha vardı.

Kandıra kasabasında açılan bir diğer erkek ibtidâî mektebi Feyziye Erkek İbtidâî Mektebi idi. 15 Kasım 1911 tarihinde İzmit Maarif Müdürlüğü’nün Maarif Nezareti’ne gönderdiği cetvele göre Feyziye Erkek İbtidâî Mektebi muallim-i evveli Şakir Efendi idi. Şakir Efendi 250 kuruş maaşla 22 Ekim 1911 tarihinde görevine başladı. Mektepte bevvap İsmail Efendi idi. İsmail Efendi görevine 16 Kasım 1899 tarihinde 60 kuruş maaşla başladı.

||.Meşrutiyet döneminde Kandıra kasabasında bir de Kız İbtidâî Mektebi açıldı. Mektep muallimeliğine 11 Nisan 1913 tarihinde Selanik’te Ali Paşa Kız İbtidâî Mektebi muallimesi iken İstanbul’a göç etmek zorunda kalan Şükriye Hanım mahalli maarif gelirinden ödenmek üzere 250 kuruş maaşla atandı. Şükriye Hanım Kandıra’ya gitmedi. Kandıra Kaymakamlığı 17 Mayıs 1913 tarihinde Tedrisat-ı İbtidâîye Müdürlüğü’ne Şükriye Hanım’ın görev yerine gelmediğini, acilen gönderilmesi gerektiğini bildirdi. 24 Mayıs 1913 tarihinde Tedrisat-ı İbtidâîye Dairesi, İkdam ve Tanin Gazeteleri İdarehanelerine, Kandıra Kız İbtidâî Mektebi muallimeliğine tayin edildiği halde görev yerine gitmediği anlaşılan Şükriye Hanım’ın 27 Mayıs 1913 tarihine kadar Tedrisat-ı İbtidâîye İdaresi Birinci Şube’ye müracaat etmesi, aksi takdirde müstafiye sayılacağının ilan edilmesi gerektiğini bildirdi. Buna rağmen Şükriye Hanım müracaat etmediği için müstafiye sayılarak azledildi. Yerine 16 Ağustos 1913 tarihli kararname ile Gevgili Kız İbtidâî Mektebi muallimesi Süruriye Hanım tayin edildi. Şükriye Hanım’a verilmesi kararlaştırılan 105 kuruşluk brüt harcırahın Süruriye Hanım’a verilmesine karar verildi. Mayıs 1914 tarihinde mektep muallimeliğine 400 kuruş maaşla Üsküb Mekteb-i Edebî Muallimesi Zehra Hanım atandı. İzmit Sultani Müdürlüğü 26 Mayıs 1914 tarihinde Maarif Nezareti’ne Kandıra Merkez Kız İbtidâî Mektebi muallimeliğine atanan Zehra Hanım’ın süratle gönderilmesi gerektiğini bildirdi. Maarif Nezareti 6 Haziran 1914 tarihinde İzmit Sultani Müdürlüğü’ne Zehra Hanım’ın Kandıra’ya gönderildiğini, harcırâhının ödenmesi ve görevine başlama tarihinin arz edilmesi gerektiğini bildirdi.

1916 yılında Kandıra Kız İbtidâî Mektebi binası tamire ve genişletilmeye muhtaç hâldeydi. Mektepte ihtiyacı karşılayacak kadar rahle, yazı tahtası, harita ve fenni levha vardı.

Mahalli idâreciler Kandıra kasabası yanında köylerde de ibtidâî mektepleri açmaya yönelik çalışmalar yaptı. İzmit İdadi Mektebi Müdürü 1898 yılında sancağı devr ve teftiş ettiği esnada Kaymas nahiyesi ahalisini mektep inşası hususunda teşvik etti. 1899 yılında Kaymas nahiyesi merkezinde ahalinin maddi yardımlarıyla erkek ve kız talebeye mahsus iki dershaneli bir ibtidâî mektebi inşa edilerek resmi açılışı yapıldı. İdadi Mektebi Müdürü’nün teşvikleri sayesinde Kaymas nahiyesi merkezine yakın Kemred ve Döğdiren köylerinde ikişer dershaneli ibtidâî mektepleri tesisine teşebbüs edildi. Kaymas nahiyesi Müdürlüğü İzmit Mutasarrıflığı’na bilgi verdi. İzmit İdadi Mektebi Müdürlüğü 27 Aralık 1899 tarihinde Maarif Nezareti’ne, Kaymas nahiyesi merkezinde erkek ve kız çocuklar için ayrı ayrı iki dershaneli yeni bir ibtidâî mektebi inşa edilerek resmiaçılışının yapıldığını, Kemred ve Döğdiren köylerinde ikişer dershaneli ibtidâî mekteplerin inşasına başlandığını bildirdi. Maarif Nezareti 12 Şubat 1900 tarihinde Matbuat-ı Dahiliye İdaresi’ne gazetelerde ilan edilmesi için bilgi verdi. Maarif Nezareti 6 Mart 1900 tarihinde İzmit İdadi Mektebi Müdürlüğü’ne, Kaymas nahiyesi merkezinde açılan ibtidâî mektebine tayin edilen muallimin ismi, menşei, tayin tarihi, nereden ne kadar maaş verileceği, karşılık tutulan gelirin devamlı olup olmadığı, mektebe devam eden erkek ve kız talebe sayısı hakkında bilgi verilmesini emretti.

15 Kasım 1911 tarihinde Kaymas İbtidâî Mektebi muallimi Ali Efendi idi. Mekteb-i Sanayi-i Osmanimezunu olan Harputlu Ali Efendi 17 Şubat 1910 tarihli nezaret emirnamesi ile atandı. Ali Efendi 21 Şubat 1910 tarihinde mektepte görevine başladı. Maaşı 250 kuruştu. Kaymas nahiyesi Araman ve Karadere köylerinde de ibtidâî mektepleri açıldı. Kandıra Kaymakamlığı İzmit Mutasarrıflığı’na sancak hususi bütçesinde dahil bulunan 250’şer kuruş maaşla Araman ve Karadere köyleri ibtidâî mekteplerine muallim tayin edilmesi gerektiğini bildirdi. İzmit Mutasarrıflığı 19 Ocak 1914 tarihinde Maarif Nezareti’ne gereğini bildirdi. 26 Şubat 1914 tarihli kararname ile Araman Köyü İbtidâî Mektebi muallimliğine 250 kuruş maaşla Kalkandelen’in Selçe-i Kebir Mektebi muallimi Süleyman Faik Efendi atandı. Maarif Nezareti 2 Mart 1914 tarihinde İzmit Mutasarrıflığı’na bilgi verdi. 4 Mart 1914 tarihli kararname ile de Karadere Köyü İbtidâî Mektebi muallimliğine Mitroviçe İbtidâî Mektebi muallimi olup harp sebebiyle İstanbul’a gelen Akif Efendi 250 kuruş maaşla atandı. Maarif Nezareti 9 Mart 1914 tarihinde İzmit Mutasarrıflığı’na bilgi verdi.

1916 yılında Kaymas nahiyesi merkezi olan Salmanlı’daki erkek ibtidâî mektebi binası ile Karadere, Araman ve Kızılcaali köylerindeki erkek ibtidâî mektepleri binaları muntazamdı. Mekteplerde yeterli sayıda rahle ve yazı tahtası vardı, kütüphane ve müze tesis edilmemişti.

Kandıra kazasına bağlı Akçaova nahiyesi merkezinde bir erkek ibtidâî mektebi açıldı. İzmit Maarif Müdürlüğü 20 Kasım 1909 tarihinde Maarif Nezareti’ne maarif hisse-i ianesinden verilmek üzere 250 kuruş maaşla Akçaova nahiyesi Erkek İbtidâî Mektebi muallimliğine münasip birinin tayin edilmesi gerektiğini bildirdi. Kısa süre sonra Hafız Şakir Efendi atanmak üzere müracaat etti. 6 Aralık 1909 tarihinde Tedrisat-ı İbtidâîye İdaresi talebini uygun buldu. Ehliyetnamesini tasdik edilmesi için Maarif Meclisi’ne havale etti. 15 Kasım 1911 tarihinde Akçaova İbtidâî Mektebi muallimi Rasim Efendi idi. Rasim Efendi 250 kuruş maaşla 22 Ekim 1910 tarihinde görevine başladı. 1916 yılında mektep binası muntazamdı. Mektep muallim-i evveli Kenan Efendi idi. Kenan Efendi takdir ve terfiye şayan bir muallimdi. Mektepte yeterli sayıda rahle ve yazı tahtası vardı.

Akçaova nahiyesine bağlı Bucaklı Köyü’nde de ibtidâî mektebi vardı. Mektep muallimliğine Tedrisat-ı İbtidâîye Müdürlüğü tarafından hazırlanan 15 Mart 1914 tarihli kararname ile harp sebebiyle İstanbul’a gelen Prepol kazası Merkez İbtidâî Mektebi muallim-i evveli hâfız Mehmet Nuri Efendi 250 kuruş maaşla atandı.

Kandıra kazasına bağlı Şeyhler nahiyesi merkezinde de ibtidâî mektebi açıldı. 15 Kasım 1911 tarihinde İzmit Maârif Müdürlüğü’nün Maarif Nezareti’ne gönderdiği cetvele göre Şeyhler nahiyesi İbtidâî Mektebi muallim-i evveli Abdullah Efendi idi. Abdullah Efendi 5 Şubat 1910 tarihinde nezaret emriyle atandı. Maaşı 250 kuruş olan Abdullah Efendi 8 Şubat 1910 tarihinde görevine başladı. Takdim ettiği istidanameye istinaden imtihanı Maarif Meclisi’nde yapıldı. İmtihanda başarılı olarak ehliyetname aldı. Mektep binası 1913 yılında harap hâlde olduğu için ahalinin yardımıyla genişletilerek tamir edildi. Kandıra Kaymakamlığı tamirin tamamlandığını İzmit Mutasarrıflığı’na bildirdi. İzmit Mutasarrıflığı 30 Kasım 1913 tarihinde Maarif Nezareti’ne bilgi verdi. Maarif Nezareti 6 Aralık 1913 tarihinde İzmit Mutasarrıflığı’na Kandıra Kaymakamlığı’na teşekkür edilmesini emretti.

Şeyhler nahiyesi köylerinden Kızılcaali ve Şeyhtımarı’nda da ibtidâî mektepleri açıldı. Kandıra Kaymakamlığı İzmit Mutasarrıflığı’na sancak hususi bütçesinde dahil bulunan 250’şer kuruş maaşla Kızılcaali ve Şeyhtımarı ibtidâî mekteplerine muktedir ve ehliyetnameye sahip muallim atanması gerektiğini bildirdi. İzmit Mutasarrıflığı 19 Ocak 1914 tarihinde Maarif Nezareti’ne gereğini bildirdi. 8 Mart 1914 tarihli kararname ile Selanik Dârülmuallimîn’den 1912 yılında mezun olup Gevgili kazasında köy ibtidâî mektebinde muallimlik yapmakta iken harp sebebiyle İstanbul’a göç etmek zorunda kalan Hüseyin Hilmi Efendi Şeyhtımarı Köyü İbtidâî Mektebi muallimliğine 250 kuruş maaşla tayin edildi. Maarif Nezareti 10 Mart 1914 tarihinde İzmit Mutasarrıflığı’na bilgi vererek Hüseyin Hilmi Efendi’nin görevine başlama tarihinin arz edilmesi gerektiğini bildirdi.

Kandıra kazasında divan tabir edilen dağınık yerleşme şekli, ibtidâî mekteplerinin yaygınlık kazanmasında sorun olmayı sürdürdü. Dört-beş haneden ibaret dağınık iskân şeklini dikkate alan İzmit Mutasarrıflığı 18 Haziran 1916 tarihinde Maarif Nezareti’ne, nüfus bakımından küçük ve yerleşme bakımından dağınık olmalarından dolayı her divanda ayrı ayrı ibtidâî mektebi açmanın mümkün olamadığını, Kandıra kasabası civarındaki köylerde yaşayan çocukların eğitimlerini temin etmek amacıyla kasabada iki yüz talebe kapasiteli yatılı büyük bir ibtidâî mektebi açılmasına Meclis-i Umumi’de karar verildiğini, mimar tarafından yapılan plan dairesinde mektebin temel atma merasiminin yapılarak inşasına başlandığını bildirdi. Maarif Nezareti 27 Haziran 1916 tarihinde İzmit Mutasarrıflığı’na, verilen bilgiden memnuniyet duyulduğunu, ibtidâî mektebi açılması güç olan divan tabir edilen küçük köylerdeki çocukların eğitim-öğretimlerini temin etmek amacıyla yatılı ibtidâî mektepleri sayısının arttırılmasına gayret edilmesi gerektiğini bildirdi.

KAYNAKÇA

Bâb-ı Âlî Evrâk Odası Belgeleri: BEO. 73583, 22 Temmuz 1897/21 S 1315; Maârif Nezâreti, Tedrîsât-ı İbtidâiye Kalemi Belgeleri: MF. İBT. 159/77, 17 Nisan 1905/11 S 1323; MF. İBT. 186/1, 4 Şubat 1907/20 Z 1324; MF. İBT. 252/12, 6 Aralık 1909/23 Za 1327; MF. İBT. 253/2, 12 Aralık 1909/29 Za 1327; MF. İBT. 253/40, 15 Aralık 1909/2 Z 1327; MF. İBT. 260/17, 31 Ocak 1910/19 M 1328; MF. İBT. 260/49, 2 Şubat 1910/21 M 1328; MF. İBT. 262/87, 17 Şubat 1910/6 S 1328; MF. İBT. 265/48, 13 Mart 1910/1 Ra 1328; MF. İBT. 283/38, 23 Ağustos 1910/16 Ş 1328; MF. İBT. 326/10, 29 Mayıs 1911/30 Ca 1329; MF. İBT. 355/104, 8 Ocak 1912/18 M 1330; MF. İBT. 404/49, 18 Kasım 1912/8 Z 1330; MF. İBT. 429/79, 24 Mayıs 1913/17 C 1331; MF. İBT. 429/80, 24 Mayıs 1913/17 C 1331; MF. İBT. 446/59, 7 Ağustos 1913/4 N 1331; MF. İBT. 447/10, 10 Ağustos 1913/7 N 1331; MF. İBT. 448/18, 16 Ağustos 1913/13 N 1331; MF. İBT. 470/46, 6 Aralık 1913/7 M 1332; MF. İBT. 485/24, 25 Şubat 1914/29 Ra 1332; MF. İBT. 486/93, 8 Mart 1914/10 R 1332; MF. İBT. 487/21, 10 Mart 1914/12 R 1332; MF. İBT. 487/36, 12 Mart 1914/14 Ra 1332; MF. İBT. 487/9, 9 Mart 1914/11 R 1332; MF. İBT. 489/11, 21 Mart 1914/23 R 1332; MF. İBT. 502/23, 6 Haziran 1914/12 B 1332; MF. İBT. 515/48, 15 Eylül 1914/24 L 1332;Maârif Nezâreti, Mektûbî Kalemi Belgeleri: MF. MKT. 1016/25, 16 Eylül 1907/8 Ş 1325; MF. MKT. 1108/57, 22 Mart 1909/29 S1327; MF. MKT. 1216/86, 27 Haziran 1916/25 Ş 1334; MF. MKT.1223/74, 11 Mart 1917/17 Ca 1335; MF. MKT. 367/29, 18 Ağustos1897/19 Ra 1315; MF. MKT. 422/18, 10 Kasım 1898/25 C 1316; MF. MKT. 426/4, 3 Aralık 1898/19 B 1316; MF. MKT. 427/2, 8 Aralık 1898/24 B 1316; MF. MKT. 445/35, 18 Nisan 1899/7 Z 1316; MF. MKT. 486/45, 13 Şubat 1900/12 L 1317; MF. MKT. 487/9, 19 Şubat 1900/18 L 1317; MF. MKT. 550/28, 9 Nisan 1901/19 Z 1318; MF. MKT. 856/12, 20 Mayıs 1905/15 Ra 1323; MF. MKT. 861/50, 6 Haziran 1905/2 R 1323; MF. MKT. 962/4, 6 Kasım 1906/19 N 1324.

Biray ÇAKMAK