Coğrafi İşaretli Yerel Ürün

Halk arasında tel helva olarak bilinen pişmaniye, Kocaeli yöresine ait bir tatlı çeşididir. Tatlının tarihçesi ile ilgili çeşitli rivayetler bulunmaktadır. Muhtemel olarak tatlının kökeninin İran coğrafyasına dayandığına inanılmaktadır. Görünüşü koyun yününe benzediği için yün anlamına gelen “peşmek” kelimesinin zamanla Türkçede “pişmaniye” olarak söylenmeye başlandığı düşünülmektedir. Türkiye’de pişmaniyenin tarihsel gelişimi ise Osmanlı dönemine dayanmaktadır. Dönemin saray hekimlerinden Şirvâni’nin 1430’larda yazdığı tariflerde “pişmanî helva” yer almaktaydı. Bugün Kocaeli ile özdeşleşen pişmaniye, ilk kez şehrin Kandıra ilçesinde imal edilmiştir. Üretimin devamı ise Kandıra esnafından Haci Agop isimli bir Ermeni tarafından, daha sonra şehrin yerlileri tarafından devam ettirilmiştir Günümüzde başta Kocaeli olmak üzere birçok şehirde üretimi yapılan pişmaniye, 160 ülkeye ihraç edilerek yerel ve ulusal ekonomiye katkı sağlamaktadır. 2009 yılında Kocaeli pişmaniye üreticileri, 1040 metre pişmaniye çekerek pişmaniyeyi “Dünya’nın en uzun tatlısı” ünvanı ile Guinness Rekorlar Kitabı’na dahil etmişlerdir. 2010 yılında ise “Kocaeli Pişmaniyesi” olarak “Coğrafi Tescil Belgesi” alan pişmaniye adına festivaller düzenlenmeye başlanmıştır.

Eskiden pişmaniye yapımı, yüksek kas gücü gerektirmesi sebebiyle daha çok erkekler tarafından yapılmakta idi. Teknoloji gelişimi ile pişmaniye imalatı kolaylaşmış olsa da yapımı ustalık gerektirmektedir. Tatlının ana hammaddeleri şeker, un ve bitkisel yağlardır. Pişmaniyenin yapım aşamaları şöyledir:

Önce şeker ve sudan oluşan karışım 180 derece sıcaklıkta kaynatılır. Soğuyup macun hâlini almış şeker beyazlatma işlemine tabi tutulur. Kaynatılan karışım, soğutma tezgâhlarında 120 dereceye kadar soğutulur. Halka hâline getirilmiş ve hamur ile karıştırılan şeker, açılarak çekilmeye başlanır. Şeker esnedikçe ve tepsi genişliğinde açıldıkça katlanıp tekrar açılır. Bu işlem hamur kaybolana ve şeker tel tel olana kadar (yaklaşık 15-20 dakika) sürer.

KAYNAKÇA

P.M. Işın, Gülbeşeker, Türk Tatlıları Tarihi. İstanbul (2008). Yapı Kredi Yayınları; D. Türkyılmaz, (2015). Kocaeli Tarihi Sempozyumu, http://www.kocaelitarihisempozyumu.com/bildiriler2/61.pdf (Erişim: 30.09.2021). T.C. İzmit Kaymakamlığı. http://www.izmit.gov.tr/ izmit-pismaniyesi (Erişim: 30.09.2021).T.C. Kocaeli Valiliği, http://kocaeli.gov.tr/pismaniye (Erişim: 30.09.2021).

Ayhan ORHAN