Kocaeli’de Futbol Kulübü
Futbol ile Osmanlıların tanışması Sultan Abdülaziz zamanına kadar uzanmakta olup futbolun Türkiye’ye taşınması Paris’e giden öğrencilerin futbolun ülkede çok sevildiğini görerek Ordu ve Mekteplerde Futbol adındaki eseri çevirmeleri ile tanınmaya başlamıştır. 19. yüzyılın sonlarında özellikle yabancıların rağbette bulunduğu futbolun İstanbul, İzmir, Selanik gibi illerde oynandığı bilinmektedir. Daha sonraki yıllarda, 1908’de Meşrutiyetin ilanı ile başlayan süreç ve devamında Cumhuriyetin ilanı ile birlikte spora ve sporcuya verilen önem, bir devlet politikası olarak öne çıkmaya başlamıştır. Futbolcu ve spor yöneticisi olan Yusuf Ziya Öniş, 1920’deki İsviçre seyahatinden İsviçre Spor Teşkilatı nizamnamesi ile dönmüş, Ali Sami Yen, Burhan Felek ve Nasuhi Baydar ile yaptığı çalışmalar sonucunda Yusuf Ziya yirmi maddelik bir nizamnamenin hazırlanmasını sağlamıştır. Böylece, Türkiye İdman Cemiyeti İttifakı (T.İ.C.İ.) adı altında bütün kulüpler bir araya toplanmıştır. Türkiye İdman Cemiyeti İttifakı fiili olarak görevine 1923 yılında başlamış ve bu ittifaka bağlı olarak federasyonlar oluşturulmuştur. Bu federasyonların arasında futbol da yer almıştır. Spor alanında değerli başarılara imza atan ve farklı spor branşlarını destekleyen Kocaeli’de futbolun tarihi önemli bir yere sahiptir. Kocaeli’deki ilk kurumsal spor çalışmaları 1909-1910 tarihleri arasında, Fransız Okulu’ndaki Türk öğrenciler Ferit Bey ile Süreyya Bey’in kurduğu futbol takımı ile hayata geçmiştir. Kocaeli dahilindeki, Cumhuriyet tarihinde kayıtlara geçen ilk resmi spor kuruluşu ise, 1924 yılında kurulan İzmit İdman Cemiyeti İttifakı olarak kabul edilmektedir. Öte yandan, İzmit özelinde futbolun geçmişine bakıldığında, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra çeşitli spor kulüpleri kurulduğu görülmektedir. Bu minvalde kurulan kulüplerden biri de 1912’de spor hayatına giren İttihatspor’dur. Ancak, kurulmuş olduğu dönemde süregelen savaşlar nedeniyle ülkenin içinde bulunduğu çalkantılı durum, halkın geçim mücadelesi ve gençlerin silah altına alınmış olması nedeniyle kulübün gelişimi çok ileri gidememiştir. Cumhuriyete giden süreç içinde, savaşların nihayete ermesiyle spora ilgi canlanmış, farklı ilçe, kasaba ve mahallelerde idman yurtları açılmaya başlamıştır. Bu faaliyetlerin bir uzantısı olarak, İttihatspor Kulübü’nün resmi kuruluşu da 1923 senesi olarak kayıtlara geçmiştir. (Bazı KAYNAKLARda ise kuruluş tarihi 1924 olarak verilmektedir.) İttihatspor, Cumhuriyetin ilanından sonra kurulan kulüpler arasında, 261 üye ile en fazla üye sayısına sahip olan kulüp olmuştur. Buna rağmen, kulübe dair tüm dokümanlarda, bayrak ve flamalarında ilk kurulduğu tarih olan 1912 yer almıştır. İttihatspor, 27 Ağustos 1924 tarihinde, İdman Cemiyetleri İttifakı’na katılmıştır. O dönemde, İdman Cemiyetleri İttifakı’nı Reşit Bey yapmakta olup, bu kurumda İzmit’ten A. Kerim Oktay, Mehmet Yüce, Müfit Saner ile, ayrıca Adapazarı’ndan Vodinalı Hasan Bey ve Hurşit Konuk yönetim kurulu üyeleri olarak görev almışlardır. İttihatspor’un kurucuları arasında Mehmet Yüce, Keresteci Selahattin, Mahir Kışınbay, öğretmen Nuri Doğan Bey, Vasıf Bey, Asaf Saner, Müfit Saner, Saadettin Yalım, elektrikçi Nurettin Bey, avukat Sedat Pek, Paşababa Muammer ve Nazmi Oğuz gibi isimler bulunmaktadır. Bir dönemki kadrosunda Kerim, Emin, Mehmet Yüce, Tahir Düzgören, Mustafa, Ruhi Tengiz, Veysel, Rıfat Burhan ve Müfit gibi futbolcular bulunmaktaydı. İttihatspor’da çıkan anlaşmazlık üzerine, 1932’de bir grup sporcu buradan ayrılmış ve İdmanyurdu’nu kurmuştur. İzmit İdmanyurdu’nun ilk kurucuları arasında Müfit ve Asaf Saner, Nurdoğan Bey, Mehmet Yüce, Vasıf Bey, Mahir Kışınbay bulunmaktadır. Ayrıca bordo beyaz renklerle simgelenen kulübün başkanlığını Nuri Özdoğan yapmıştır. İttihatspor’da kalanlar ise, grubu simgeleyen renkler olan Akyeşil adını almış ve 1933-1934 yıllarından sonra bu şekilde anılmışlardır. İzmit İdmanyurdu ve Akyeşil kulüpleri, 1938 senesinde Beden Terbiye Kanunu’nun yürürlüğe konulmasıyla kapatılmışlardır. Bunun üzerine, İzmit İdmanyurdu ve Akyeşil kulüpleri birleştirilerek 1941 yılında İzmit Gençlik Kulübü kurulmuştur.
KAYNAKÇA
Levent Atalı, Kocaeli Spor Tarihi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları-3, s. 82; 276; Zeynel Özlü, “Türkiye’de Belediyecilik Uygulamaları: 1934 Yılı İzmit Örneği”, Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu-V, 2019, 1201-1209, s. 1206; Mehmet Zeki Kutlu, Futbol Kulüplerinin Futbol Okulu Uygulamaları (Kocaeli Örneği), Kocaeli Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2007, ss. 5, 6, 7; http://www.kocaelisporblog.com/nicin-1912/, Erişim tarihi
13 Eylül, 2021; https://www.ozgurkocaeli.com.tr/haber/4541440/kocaelide-futbolun-100-yillik-tarihi, Erişim tarihi 13 Eylül, 2021.
Burak ASLANMİRZA