Asker, Milletvekili, Gazeteci
1884 yılında Sapanca’da dünyaya gelmiştir. Abhaz kökenlidir. Babası Habib Bey, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Sohum’dan ayrılarak Anadolu’ya göç etmiştir. Ziya Bey, ilk ve orta öğrenimini İstanbul’da tamamlamış ve ardından Harbiye Mektebi’ne kabul edilmiş ve buradan 1903 yılında teğmen olarak mezun olmuştur. İlk görev yeri Selanik Redif Taburu olmuştur. 1906’da üsteğmenliğe terfi eden Ziya Bey, 1907’de Siroz, Görice Nişancı taburuna ve 1907 yılında da Bağdat Jandarma Mektebi öğretmenliğine tayin edilmiştir. Ziya Bey, Ağustos 1910’da Kerkük Jandarma Komutanlığı’na atanmış, 1913 yılında ise İstanbul’a dönerek Balkan Savaşı’na katılmıştır. Balkan Savaşı sırasında, Bağdat ve Kerkük görevlerinde takdirini kazandığı Bağdat valisi ve savaş sırasında harbiye nazırı olan Berzeg Nazım Paşa’nın yaverliğini yapmıştır.
Balkan Savaşı’nın ardından 1914 yılı Mayıs ayında İzmit bağımsız sancağı milletvekili seçilerek meclise katılmıştır. 27 Mayıs 1914’te mecliste çalışmalarına başlayan Ziya Bey, mecliste farklı konularda toplam 33 kere söz almıştır. Bu istatistikle mecliste kendi bölgesinden en aktif ikinci İzmit milletvekili olmuştur. Ziya Bey, Times Iron Works adlı İngiliz şirketinden Seyr-i Sefain İdaresi’ne sorulmaksızın Bahriye Nezareti tarafından usulsüz bir şekilde sipariş edilen, parası ödenen ancak teslim alınamayan üç vapurla ilgili soruşturma önergesi vermiştir. Kendisinin ve arkadaşlarının verdiği takririn ardından konuyla ilgili kanuni takibat başlatılmıştır. Ziya Bey, Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine 23 Aralık 1914 tarihli meclis toplantısında, savaşa katılmak üzere cihat meydanına gidecekleri için meclis çalışmalarından izinli sayılmış ve milis komutanı olarak yeniden orduya dönmüştür. Süleyman Askeri Bey ile birlikte Irak cephesinde görev yapan Ziya Bey, Musul ve Kerkük’te savaşmıştır. 1946 yılı seçimlerine Cumhuriyet Halk Partisi’nden Kocaeli’den adaylığını koymuş ve şehir ve ilçelerinde seçim çalışmaları yürütmüştür. Gezdiği ilçelerde halkla uzun konuşmalar yapmış ve Kocaeli’ni sadece Kocaelililerin temsil edebileceğini belirterek dışarıdan gelen adayları eleştirmiştir. Yaptığı çalışmalara rağmen kendisi aday gösterilmemiş ve seçilememiştir.
Ziya Bey, savaşın sona ermesinin ardından sivil hayata geri dönerek gazeteciliğe başlamıştır. Çok sayıda gazetede yazılar yazmıştır. 1950 yılında İstanbul’da kurulan Kafkas Kültür Derneği’nin kurucuları arasında yer alan Ziya Bey, dernek çatısı altında çıkarılan Kafkas dergisinin sahibi olmuş ve 1953 yılı sayılarında başmuharrirliğini üstlenmiştir. Ziya Bey’in ölümünün ardından derginin yayın hayatı sona ermiştir. Ziya Bey, İstanbul’da İstanbul Postası ve Ticari Birlik isimli gazetelerin de sahibi ve başyazarı olmuştur. Bersis, kendisinin başmuharriri olduğu gazeteler dışında diğer gazetelerde de İttihat ve Terakki, vatanseverlik, tütün ve tütün satışı ve sırt hamallığının kaldırılması gibi pek çok konuda yazılar yayınlamıştır. Bu mecmuada kendisi de sigara fiyatları, sigara ile ilgili nizamnameler, Darülaceze, İstanbul berberlerinin tarife sorunu, buğday ihracatı, İnhisarlar İdaresi’nin uygulamaları konularında yazılar neşretmiştir. Ziya Bey, gazeteciliğin yanı sıra tütün tüccarlığı da yapması nedeniyle Vakit, Yeni İstanbul, Ulus ve Akşam gazetelerinde, Tütün Bankası, dünyadaki tütün rejimleri, Ankara Tütün Kongresi ve tütün paketlerinin yenilenmesi gibi konularda da yazılar yazmıştır. 1938 yılında Tütün Mecmuası adıyla aylık bir dergi neşretmeye başlayan Ziya Bey, bu mecmuada zirai, sınai ve ticari açılardan tütünü inceleyen yazılar yayınlamıştır.
Ziya Bey, 31 Ocak 1954 tarihinde Ankara’da beyin kanaması geçirerek hayatını kaybetmiştir. Cenaze namazı 1 Şubat’ta Hacıbayram Camii’nde kılınan Ziya Bey, Asri mezarlığa defnedilmiştir.
KAYNAKÇA
“Acı Bir Kayıp”, Akşam, 1 Şubat 1954, s. 2; “Bibliyografya: Tütün Mecmuası”, Ulus, 28 Nisan 1938, s. 5; “Cenevre: Tarafsızmış Gibi Dünyaya Yöne Veren Şehir”, https://www.sabahulkesi.com/2015/09/16/cenevre-tarafs%C4%B1zm%C4%B1%C5%9F-gibi-d%C3%BCnyaya-y%C3%B6n-veren-%C5%9Fehir-kadri-akkaya/, Erişim Tarihi: 12 Ekim 2021; “İsmail Ziya Bersis”, http://www.kafkasevi.com/index. php/whoswho/detail/3626, Erişim Tarihi: 12 Ekim 2021; “Meclis Toplandı: Harbe Giden Vekiller İzinli Sayıldı”, Tercüman-ı Hakikat gazetesi, 23 Aralık 1914; “Yeni Adaylar”, Ulus, 29 Kasım 1945, s. 1; Erkan Afşar, Yolsuzluk ve Usulsüzlük Olaylarının Türk Siyasetine Yansımaları (1923-1950), Hiper Yayın, İstanbul, 2021; İsmail Ziya Bersis, “İttihat ve Terakki’nin Bir Vatanperverlik Dersi ve Demokratlar”, Ulus, 10 Nisan 1947, Nu: 9244, s. 3; İsmail Ziya Bersis, “İki Büklüm Sırt Hamallığı Yeniden İhya Edilirken”, Akşam, 26 Kasım 1952, cess.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/148117/001502042006. pdf?sequence=2&isAllowed=y, Erişim Tarihi: 12 Ekim 2021; İsmail Ziya Bersis, “Kahraman-ı Hürriyet Niyazi Beyin İlk ve Son Anadolu Seyahatı”, Tarih Orduya Sesleniyor, sayı: 2, Haziran-Temmuz 1950, s. 24-25; Sefer E. Berzeg, Kafkasya ve Çerkesler Bibliyografyası, Samsun, 1996, s. 98; Eray Demirli, “Kafkasya’ya Dair Bir Yayın: Kafkasya Birlik Mecmuası (1970-1972)”, TRAD Türkiye Rusya Araştırmaları Dergisi, 2 (Kış 2019), s. 101-124; Ersin Gürdamar, Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tütün Politikaları, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih ABD, Doktora Tezi, Malatya, 2019; Selda Kaya Kılıç, “1908 Osmanlı Mebusan Meclisinde İzmit Mebusları ve Faaliyetleri”, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, c. 2, Kocaeli, 2016, s. 947-958; Osmanlı Mebusları, Üçüncü Dönem, Ankara, 1946.
Tufan TURAN