Milletvekili

Eski adı Akhisar olan Pamukova’da 1911 yılında dünyaya geldi. Babası milli mücadele dönemi Akhisar belediye başkanı ve aynı zamanda Akhisar Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurucularından Müftizade Rüştü Bey, annesi Naciye Hanım’dır. İlkokulu Pamukova’da, ortaokulu ve liseyi İstanbul’da okudu. 1930’da İstanbul Erkek Lisesi’ni bitirip Mülkiye Mektebi’ne (Siyasal Bilgiler Fakültesi) girdi. Buradan 1933 yılında mezun oldu. Aynı yıl Merkez Bankası’nda göreve başladı ve Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu üyeliğine getirildi. 1934 yılında maliye müfettiş muavini, 1938’de maliye müfettişi oldu. 1939’da staj için Fransa’ya gönderildi. 1941’de Hazine Umum Müdürlüğü’ne müşavir olarak atandı. 1942–1944 arasında Londra Büyükelçiliği nezdinde maliye ataşesi ve ticaret ataşe vekili olarak çalıştı. 1945’te Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu üyeliğine getirildi. Aynı yıl içinde Maliye Bakanlığından ayrılarak önce Ticaret Bakanlığı iç ticaret genel müdür muavinliğine, sonra Ticaret Bakanlığı Teftiş Kurulu başkanlığına tayin edildi. Bu arada CHP Parti Meclisi ve Genel Yönetim Kurulu üyeliğinde bulundu. 1946 seçimlerinde Kocaeli milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. Başbakan Şemsettin Günaltay kabinesinde 1949-1950 yıllarında maliye bakanı olarak görev yaptı. 1950’de CHP seçimi kaybettiği için milletvekili seçilemeyince mali müşavirlik ve avukatlık mesleğine döndü. 1952 yılında Ankara Hukuk Fakültesi’ndeki denklik sınavını başarıyla geçerek hukuk diploması aldı. 1957 seçimlerinde bu defa Ankara’dan milletvekili seçilerek ikinci kez parlamentoya girdi. 1959-1962 döneminde CHP genel sekreterliğini üstlendi. 6 Ocak-15 Ekim 1961 arasında CHP kontenjanından kurucu meclis üyeliği yaptı. Dönem içinde Bütçe Encümeni’nde görev aldı. 1961’de Ankara’dan, 1965’te Amasya’dan milletvekili seçildi. 1961’de hükümet kuran İsmet İnönü’nün başbakan yardımcılığı teklifini kabul etmedi. Nihayet 1969 yılında politikadan çekildi. Uzun süre Türkiye İş Bankası Yönetim Kurulu başkanlığı yaptı. 1949’da Leyla Alageyik’le evliliğinden bir kızı dünyaya geldi. Bu evliliğin bozulması üzerine 1957’de Fatma Jale Hanım’la evlendi. 13 Eylül 1989’da İstanbul’da öldü. İngilizce ve Fransızca bilmekteydi.

1946 seçimleri öncesinde Kocaeli’nin yerel gazetesi Türkyolu, diğer adaylarla beraber Aksal’ı “yüksek kültür sahibi, memleketin iyi tanıdığı, kıymetli vatan çocukları” olarak tanıtmak suretiyle ondan memnuniyeti ve beklentileri ima etmiştir. Aksal seçmenlerden 61.316’sının oyunu aldı. Meclise katılır katılmaz TBMM Maliye Komisyonu üyeliğine seçildi, komisyonun başkan yardımcılığını ve sözcülüğünü yaptı. 1946, 1947 ve 1948 yıllarının Kasım aylarında toplanan TBMM Bütçe Komisyonu’nda üst üste üç yıl üye olarak çalıştı. Mecliste aktif bir portre çizmesine rağmen, maden işçilerinin hakları ve işletme şartlarının iyileştirilmesi konusundaki görüşlerini bildirmesinin dışında Kocaeli hakkında ciddi bir çalışması olmadı. Genel bütçe ve milletvekili maaşları hakkında söz aldı. Maliye Bakanlığı’na getirilmesi Kocaeli kamuoyunu heyecanlandırdı. Bununla beraber, kazanç vergisinin dar gelirli ve yüksek gelirli ayrımı yapılmaksızın herkesten aynı oranda alınması kararından dolayı daha bakanlığının ilk günlerinde Kocaeli basınının eleştirisine uğradı. Bakanlığı II. Dünya Savaşı sonrasındaki Soğuk Savaş dönemine rastladığı için piyasalardaki tedirginlik sürmekteydi. Bu yüzden tasarrufu esas alan istikrarlı bir ekonomi için harp bütçesinin devamını uygun gördü. Gereksiz harcamaları kısıtladı, milletvekili ödeneklerinden, cumhurbaşkanı ve başbakanın örtülü ödeneklerinden tasarrufa gitti. Halkevlerine ve belediyelere yapılan yardımları kaldırdı. Adil ve esnek bir vergi sistemini yerleştirmeye çalıştı. 1950 bütçesinin görüşülmesi sırasında, Marshall yardımı sayesinde üretimin arttığını, dış ticaretin büyüdüğünü, fiyatların kontrol altına alınıp gerilediğini savundu. Emekli sandığı, gelir ve kurumlar vergisi kanunları gibi bazı temel kanunların meclisten çıkmasını sağladı. Bir bakan olarak milletvekili maaşlarına zam yapmak yerine buna ayrılacak payı ülke için harcamayı savunduğu için Kocaeli halkının saygı ve sevgisini kazandı. Bakanlığı döneminde Kocaeli’nin su sorununun üzerine gitti. 1950 seçimlerinde CHP adayları içerisinde en fazla oyu almasına rağmen genel sonuç itibarıyla milletvekili seçilemedi.

KAYNAKÇA

Ali Çankaya, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı), c. V, Mars Matbaası, Ankara 1968-1969; Mustafa Çufalı, Türk Parlamento Tarihi TBMM – XI. Dönem (1946-1950), c. III, Ankara 2012; Selma Göktürk Çetinkaya, “İnönü Döneminin Son Maliye Bakanı: Kocaeli Milletvekili İsmail Rüştü Aksal”, Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu-V Bildirileri, Kocaeli 2018, III, 1309-1323; Zühtü Arslan, Türk Parlamento Tarihi TBMM – XI. Dönem (1957-1960), c. III, Ankara 2013.

Kemalettin KUZUCU