Kocaeli Merkez Kütüphanesi

Kocaeli şehrinde kütüphane tecrübesi, ilkin 1932 yılında açılan İzmit Halkevi’nin bir birimi olarak hizmete giren Halkevi Kitaplığı ile başlamıştır. Bir veriye göre Halkevi Kitaplığı’nın 1933 yılındaki kitap sayısı 1081, okuyucu sayısı ise 226 kişi idi (Akbal, 2019: 80). Kitaplık ilk hizmete girdiği dönemde sabah saat 10:0012:00, öğleden sonra da saat 14:00-18:00 arası açık tutulsa da 1938’den itibaren her gün sabahtan akşama kadar açık kalmıştır. 1936 yılında belli gün ve saatlerde satranç ve bilardo oyunlarıyla da okuyuculara hizmet vermiştir. Aynı yılki sayıma göre ise kitaplıkta 1430 kitap, gazete ve dergi koleksiyonu bulunmaktadır. Dolayısıyla kitaplığa kitabın yanı sıra günlük gazeteler de düzenli olarak gelmiştir. Halkevi Kitaplığı’nın bir hizmeti de radyo dinletisi yapmasıdır. İki radyosu ile kitaplık belli gün ve saatlerde İzmit halkına ulusal müzik ve kültür yayını yapmıştır. 1951’de Halkevi’nin kapatılması üzerine kitaplık, Kocaeli Yüksek Tahsil Derneği İdare Heyeti’ne devredilmiştir.

Bugünkü kütüphanenin esas temelini teşkil eden yapılanma 1953 yılında “Maarif Vekâleti Umumi Kütüphanesi”yle ortaya çıkmıştır. Halk Eğitim Merkezi’nde 1988 yılına kadar hizmet veren kütüphane bu tarihte Sakıp Sabancı tarafından yaptırılarak kullanım hakkı Kültür Bakanlığı’na devredilen Sabancı Kültür Sitesi’nde hizmet vermeye devam etmiştir. İl Halk Kütüphanesi, Sabancı Kültür Sitesi bünyesinde Sabancı Kültür Merkezi ve Güzel Sanatlar Galerisi ile aynı binayı paylaşarak günümüzde hizmet vermeye devam etmektedir. Sabancı Kültür Sitesi, on dört bin metrekarelik bir alana kurulmuş olup, dört bin metrekaresi kapalı alandır. İl Halk Kütüphanesi’nde beş yüz elli metrekarelik üç katlı bir kapalı alana ve bir asma kat vardır.

17 Ağustos 1999 depreminde Sabancı Kültür Sitesi hasar görünce bakım ve onarım çalışmaları başlatılmış, bu süre zarfında İl Halk Kütüphanesi, Nazmi Oğuz ve Zübeyde Hanım şubelerinde hizmet vermiştir. Bakım ve onarım çalışmalarının tamamlanmasıyla 15 Kasım 2001 tarihinde okuyucu hizmetine açılarak hizmet vermeye devam etmiştir.

İl Halk Kütüphanesi müdürleri: Vedat Avcı, Şahin Koyuer ve Adil Öğüten’dir. Adil Öğüten halen görevine devam etmektedir.

İl Halk Kütüphanesi personelinden müdür yardımcısı Gülfem Öztin emekli olmuştur ve yeni bir atama beklenmektedir. Kütüphaneciler, Pınar Türkmen Eken, Levent Belat, Özgür Akgün, Önder Bakan, Saliha Sarı, Meltem Yeşilyurt, memurlar, Gezici Kütüphaneci Nazmi Aydın ve Meltem Demirci, şef Fatma Akpınar, işçiler İrfan İlerisoy, Rafet Okumuş, Murat Eski ve Nermin Utaş’tır.

Günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak hizmet veren İl Halk Kütüphanesi’ndeki kitaplar J. Dewey tasnif sistemine göre sınıflandırılmıştır ve OPAC sistemi ile kitaplar sisteme kaydedilmektedir. KOHA sisteminin kullanıldığı kütüphanede kitapları elektronik ortamdan taramak mümkündür. Üç buçuk katlı kütüphanenin giriş katı danışma, birinci katı müdüriyet, ödünç verme, süreli yayınlar ve çocuk kitapları, 2. katı okuma salonu, Atatürk Kitaplığı ve kaynak kitapların bulunduğu bölümdür. Kütüphanede açık raf sistemi kullanılmakta ve sessiz okuma alanları ile kitaplıklar birlikte hizmet vermektedir. Kütüphanenin terası kapatılarak, sesli çalışma alanı hâline getirilmiştir. Kütüphanenin giriş katında güzel sanatlar, mimari eserler, bakanlığın özel kitapları ve bilgisayar köşesi bulunmaktadır. Okuyucuların hizmetine sunulmuş sekiz bilgisayar ve internet olanağı ile okuyucular kütüphane bilgisayarlarını kullanabilmektedirler. Ayrıca okuyucular kendi dizüstü bilgisayarlarını getirerek kütüphanenin internetinden de faydalanabilmektedir. Bakanlığın kütüphanede uyguladığı proje ile görme engelli ve ileri derecede görme bozukluğu olan okuyucular için üç programa sahip bilgisayar bulunmaktadır. Altı Nokta Körler Derneği ile iş birliği yapılarak yürütülen bu proje kapsamında görme engelli okuyuculara bu sistemin öğretilmesi için kurs verilmektedir. Bu programlar sayesinde görme engelli okuyucular istedikleri bilgiyi kaydetmektedirler. İleri derecede görme bozukluğu olan okuyucular için program, yazıları seksen kata kadar büyüterek ve okuyuculara hizmet vermektedir.

Kütüphanenin birinci katında ise üye olma ve ödünç verme işlemleri yapılmaktadır. Bakanlığın satın alıp kütüphaneye gönderdiği süreli yayınlar, günlük gazeteler, yerli ve yabancı yazarların eserlerinin olduğu koleksiyon ile çocuk dergi ve kitaplarının olduğu bölüm buradadır. Bu katta çocuk okuyucular için çocuk okuma köşesi de bulunmaktadır. Burada güncel ve yeni gelen eserler ile en çok okunan kitapların sergilendiği bir bölüm de vardır. Sözlükler, ansiklopediler, kaynak kitaplar ile sessiz çalışma bölümü bulunan bu katta TÜBİTAK yayınları ve TÜBİTAK köşesi de bulunmakta, ayrıca kutsal emanetler ve atlas köşesi yer almaktadır. Kütüphanenin geniş ve güncel koleksiyonundaki siyaset, ekonomi, hukuk, tıp, eğitim bilimleri, gelenekler ve halk bilimleri, Türk dili, teknik ve mühendislik, çocuk yetiştirme ve sağlığı, işletme, muhasebe, sanat tarihi eserleri bu katta okuyucuya hizmet vermektedir. Kocaeli şehri ile ilgili yayınlanmış bütün eserlerin bulunduğu bölüm de bu kattadır. Kütüphanenin ikinci katında tarih, coğrafya, edebiyat eserleri, kaynak eserler, Atatürk köşesi ve sessiz çalışma alanı bulunmaktadır.

Geniş bir koleksiyona sahip olan kütüphanede 2020 yılı verilerine göre 2848 çocuk kitabı ve 41393 yetişkin kitabı bulunmaktadır. Kütüphanenin 000-Genel kodlu kitap sayısı 726, 100-Felsefe ve Psikoloji kodlu kitap sayısı 2013, 200-Din kodlu kitap sayısı 2890, 300-Toplum Bilimleri kodlu kitap sayısı 6734, 400-Dil ve Dilbilim kodlu kitap sayısı 609, 500-Doğa Bilimleri ve Matematik kodlu kitap sayısı 725, 600-Uygulamalı Bilimler ve Teknoloji kodlu kitap sayısı 1533, 700-Sanatlar kodlu kitap sayısı 2411, 800-Edebiyat ve Retorik kodlu kitap sayısı 20697, 900-Coğrafya, Tarih ve Yardımcı Disiplinler kodlu kitap sayısı 5330’dur. Kütüphane süreli yayınları aylık olarak almakta, iki ulusal ve yedi yerel gazete günlük olarak kütüphanede bulunmaktadır.

Gezici kütüphane ise 1978 kitaba ve 15 süreli yayına sahiptir. Gezici kütüphane sürekli olarak iki ilçe ve üç köyde bulunmaktadır. 2020 yılı içinde altmış durakta hizmet vermiştir. Gezici kütüphanenin çocuk üye sayısı 112, yetişkin üye sayısı ise 181’dir. Kütüphanenin çocuk üye sayısı 649, yetişkin üye sayısı 11497’dir. Kütüphanenin 2020 yılı toplam üye sayısı 12439’dur. Kütüphaneden çocuk okuyuculara verilen ödünç kitap sayısı 875, ödünç verilen süreli yayın sayısı ise 28’dir. Yetişkin okuyuculara verilen ödünç kitap sayısı 4081, ödünç verilen süreli yayın sayısı ise 139’dur. Gezici kütüphanenin çocuklara verdiği ödünç kitap sayısı 382, yetişkin okuyuculara verdiği ödünç kitap sayısı 546’dır.

Kütüphane bir ödünç verme salonu, bir çocuk kitapları salonu, bir internet odası, bir araştırma salonu ve bir adet sesli çalışma alanından meydana gelmektedir. Okuyucuların kitap ödünç alabilmesi için kütüphaneye üye olması gerekmektedir. Kimlik kartları ile kütüphaneye üye olan okuyucular, ilk olarak bir kitap ödünç alabilmektedirler. Daha sonraki alımlarda üç kitap ödünç olarak verilmekte ve on beş gün ödünç alma süresi bulunmaktadır. Okuyucular isterlerse ödünç alma süresini on beş gün daha uzatabilmektedirler. Kütüphanenin kaynak kitapları ödünç verilememektedir, sadece kütüphane içinde okuyucu hizmetine sunulmuştur. Kütüphanenin kafeteryası bulunmakta ve okuyucularına hizmet vermektedir. Ayrıca Kültür Müdürlüğü ile ortak kullanılan bir mescide sahiptir. Kütüphanenin açık bir alanı ve bahçesi bulunmamaktadır.

Teknolojinin son derece geliştiği günümüzde kütüphane de teknolojik gelişmelerden faydalanmaktadır. Kütüphanenin “http://kocaeli.kutuphane.gov.tr/” adıyla bir resmi sitesi bulunmaktadır. Bu sitede kütüphanenin internet kataloğuna ulaşmak ve sadece il kütüphanesi değil ilçe kütüphanelerindeki katalogları da taramak mümkündür. KOHA programının kullanıldığı katalog tarama ile dünyanın her yerinden Türkiye’deki bütün şehirlerde bulunan il ve ilçe kütüphanedeki eserler aranabilmektedir. Sitede e-kitap, konuşan kitaplık, ulusal toplu kataloğu, Milli Kütüphane, Atatürk, Katalog tarama/KOHA, etkinlikler ve kitap fuarları bölümleri bulunmakta ve bilgiler güncellenmektedir.

Kütüphanenin resmi facebook ve instagram sayfaları da bulunmaktadır. Sosyal medyayı güncel olarak kullanan kütüphane, sosyal medya hesaplarından düzenledikleri konferans, yazar söyleşileri, katıldıkları ve düzenledikleri etkinlikleri, yarışmaları ve kütüphane hakkındaki bilgileri güncel olarak paylaşmaktadır.

Kütüphane, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İl Kültür Müdürlüğü ve Valilik ile resmi faaliyetlerini ortak sürdürmektedir. Kütüphane ayrıca bakanlığa bağlı on üç ilçe kütüphanesi, Kocaeli Üniversitesi, belediyeler, bakanlıklar ve derneklerle de kitap alışverişi (Kocaeli şehri içinde herhangi bir halk kütüphanesinden ödünç alınan kitap, farklı bir halk kütüphanesi şubesine teslim edilebilmektedir), toplantılar, belirli gün ve hafta etkinlikleri, söyleşiler ve Kocaeli Kitap Fuarı’na katılım gibi faaliyetlerde bulunmaktadır. Düzenli olarak her yıl “Kütüphane Haftası” etkinlikleri düzenlenmektedir. Bu faaliyet kapsamında resim, şiir, kompozisyon ve fotoğrafçılık alanlarında yarışmalar düzenlenmektedir. Kütüphane ayrıca her yıl en çok kitap okuyan üyesine ödül vermektedir.

Kütüphaneye düzenli olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı kitap almakta ve dergi abonelikleri de bakanlık tarafından yapılmaktadır. Kitap alımlarında okuyucu isteği olan kitaplar varsa bakanlığa iletilmekte ve alınacak eserler listesine eklenmektedir. Kütüphaneye ayrıca derme eserler toplanmakta ve gönderilmektedir. Kocaeli’de basılan bütün yayınların derlemesi yapılmakta ve bu eserlerden altışar adet kütüphaneye gönderilmektedir. Yayıncılar ve matbaalarla bu faaliyet birlikte yürütülmektedir. Kocaeli’deki bütün gazeteler de kütüphaneye gönderilmektedir. Kütüphanedeki kitapların büyük kısmı Türkçe olsa da içinde İngilizce, Almanca, Fransızca ve Osmanlı Türkçesi eserler de vardır.

Kütüphane hafta içi saat 09:00-22:00 saatlerinde açık olup cumartesi günü 09:00-17:00 saatlerinde hizmet vermektedir. Pazar günü ve resmi tatil günlerinde hizmet vermemektedir. Pandemi şartlarında ise kütüphane hafta içi 09:00-17:00 saatlerinde çalışmıştır. Pandemi sürecinde kütüphanenin internet bölümü ve kütüphane kafeteryası kapatılmıştır. Ayrıca kütüphaneye gelen okuyucu sayısı azaltılmıştır ve okuyucular teker teker kütüphaneye alınmıştır. Kütüphane pandemi sürecinde ödünç kitap vermeye devam etmiştir. Kocaeli İl Halk Kütüphanesi Oramiral Salim Dervişoğlu Caddesi, Sabancı Kültür Sitesi’nde Büyükşehir Belediyesi yanında, Mimar Sinan Köprüsü çıkışında bulunmaktadır. Şehir içi taşıtları kullanarak kütüphaneye gelmek çok kolaydır.

KAYNAKÇA

Berna Kaya, Bir Halk Eğitimi Kurumu Olarak İzmit Halkevi (19321951), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış YLS Tezi, 2008; Kütüphane Memuru Pınar Türkmen Eken ile görüşme; Kütüphane Müdürü Adil Üğüten ile görüşme; Oktay Akbal, Halkevlerinin Kütüphane ve Yayın Kolu Şubeleri Çalışmaları (1932-1951), İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış YLS Tezi, 2019.

Muhammed Bilal ÇELİK