Milletvekili, Bakan
1891’de Üsküdar Çakırcı Hasan Paşa Mahallesi’nde doğdu. Babası Üsküdar Nasuhi Dergâhı şeyhi Ahmet Kerameddin Efendi, annesi ise Sultan I. Mahmut’un silahdarbaşısı Bosnalı Hüseyin Ağa’nın torunu Ayşe Lamia Hanım’dır.
İlköğrenimini Üsküdar’da tamamladı. Toptaşı Askeri Rüştiyesi’ni orta, Üsküdar İdadisi’ni ise pekiyi derece ile bitirdi. 1913’te Mülkiye’den de pekiyi derece ile mezun oldu. Askerlik yaptığı yıllarda İstanbul Hukuk Fakültesi’ni de bitirdi. Arapça, Farsça ve Fransızcayı iyi derecede bilen Nasuhioğlu, 1913’te Üsküdar Mutasarrıflığı maiyet memurluğuna atandı. Aynı yıl Sadareti Uzmâ Tahrirat Dairesi 1. Şube kitabetinde, 1914’te de aynı birimin Umur-ı İdariye kalemi kitabetinde görev yaptı.
27 Temmuz 1914’te talimgâha alındı. 1 Ocak 1915’te zabit vekili olarak Çanakkale Muharebesine katıldı. Orduda dört yıl görev yapan Nasuhioğu mülazım-ı sani rütbesiyle 29 Aralık 1918’de terhis oldu. 1919’da Hazine-i Hassa müdürlerinden ve Emir Sultan sülâlesinden Mustafa Mazhar Bey’in kızı Zehra Mediha Hanım’la evlendi. Bu evlilikten İlhami isimli bir çocukları oldu.
8 Mayıs 1919’da Sadaret Mektubi Kalemi hülefalığına tayin edildi. 19 Ağustos 1919’da İstanbul’daki resmi daireler kaldırılınca 15 Ekim 1923 tarihine kadar açıkta kaldı. 1923’te başvekâlet şifre kalemi memurluğu ve emniyet umum müdürlüğü siyasi şube 1. mümeyyizliği, 1924’te Bakırköy kaymakamlığı ve Beyoğlu mutasarrıf vekilliği, 1925’te Beyoğlu kaymakamlığı ve aynı yıl İstanbul vilayeti mektupçuluğu vazifelerini üstlendi. Bu görevi yaklaşık üç yıl yürüttükten sonra 1928’de Osmanlı Bankası idare meclisi üyeliği yaptı. Bu göreve ilaveten Vefa ve Galatasaray liselerinde tarih dersleri de verdi.
1934 yılında yeniden idare mesleğine dönerek mülkiye müfettişliğine atandı. 1935’de İstanbul vali muavinliği, 1936’da İçel valiliği, 1939’da dahiliye vekâleti mahalli idareler umum müdürlüğü görevlerinde bulundu. Bunu takiben 1943’te Samsun, 1946’da Kocaeli, 1948’de Aydın, 1949’da Edirne valiliği yaptı. Temmuz 1949’da ise Merkez valiliğine getirildi.
Mayıs 1950 seçimlerinde 48.360 oyla Demokrat Parti listesinden Edirne milletvekilliğine seçildi. İçişleri Komisyonu’nda çalıştığı gibi bu komisyona başkanlık da yaptı. 23 Mayıs 1950’de 1. Adnan Menderes Kabinesi’nde içişleri bakanlığı, 10 Mart 1951’de 2. Adnan Menderes Kabinesi’nde adalet bakanlığı sorumluluğunu üstlendi.
Adalet bakanı olduğu dönemde 93, içişleri bakanı olduğu dönemde 68 konuşma yapan Nasuhioğlu, dışişleri bakan vekili olarak da 3 konuşma gerçekleştirdi.
10. ve 11. dönemlerde de Edirne milletvekili olarak mecliste bulundu.
27 Mayıs 1960 askeri darbesi sonucunda meclis feshedildi, Demokrat Parti’nin yönetici ve milletvekilleri tutuklandı. Nasuhioğlu 5 Haziran 1960’ta gözaltına alındı. 8 Ekim’de ise Yassıada’da anayasayı ihlal suçundan yargılandı. Yassıada Yüksek Adalet Divanı’nca 4 yıl 2 ay ağır hapis cezasına çarptırılarak Kayseri Cezaevi’ne gönderildi. Fakat 18 Ekim 1962’de yürürlüğe giren 78 sayılı Af Kanunundan faydalanarak serbest bırakıldı.
Cezaevinden çıktıktan sonra bir süre ticaretle uğraştı. 5 Şubat 1973’te vefat ederek Üsküdar Karacaahmet’teki aile kabristanına defnedildi. Tarih ve edebiyata ilgisi olan Nasuhioğlu’nun Düşüncelerim (Aforizmalar) adlı bir kitabı bulunmaktadır.
KAYNAKÇA
Ali Çetinkaya, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, C. IV, Mars Matbaası, Ankara, 1968-69; Işıl Tuna, “Demokrat Parti Edirne Milletvekili Rükneddin Nasuhioğlu’nun Anayasayı İhlal Davasında Yargılanması: Suçlamalar ve Savunma”, History Studies, C. 9,S. 5, 2017; Kazım Öztürk, Türk Parlamento Tarihi 1950-1954, C. VII, TBMM Vakfı Yayınları; TBMM Albümü 1920-2010, (Editör: Selma Yıldırım-Behçet Kemal Zeynel), C. II, Ankara 2010.
Halim DEMİRYÜREK