İzmit’in Yüksek Kesiminde Yer Alan Cami

İzmit’te Karabaş Mahallesi, Akça Camii Caddesi ile İnönü Caddesi arasında, üç yanı açık köşede yer almaktadır. Bazı kaynaklarda Akçakoca (Dere) Camii ile karıştırılmıştır.

İlk yapım tarihi konusunda kaynaklarda yeterli bilgi bulunmayan caminin, Kocaeli Vakıflar Müdürlüğü defterlerinde banisinin, Akça Hacı İbrahim adlı bir şahıs olduğu belirtilmektedir. Hafriyat sırasında ortaya çıkan kitabeye dayanarak XVII. yüzyıla tarihlenen caminin yıktırılarak yerine, 1965-1966 yıllarında, bugünkü cami yaptırılmıştır.

Eğimli bir arazide yer alan bugünkü cami, kare alan üzerine inşa edilmiş olup önünde üçü kubbe olmak üzere, beş bölümlü bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Altında bodrum kata yer verilen caminin, batı köşesindeki minare ilk yapıya aittir.

Kare taban üzerine oturtulmuş, yüksek duvarlı ve tek kubbe ile örtülü harim kısmına, önünde yer alan son cemaat yerindeki bir kapı ile girilmektedir. Beden duvarları üzerinde yan cephelerde üçer altlık, üçer de üstlük olmak üzere altışar pencere bulunuyor. Sivri kemerli altlık pencerelerin büyük, üst sıradakilerin daha küçük ve sivri kemerli, ajurlu şebekelere sahip oldukları görülür. Mihrap yönünde, iki yanda ikişerden dört altlık, dört üstlük pencere vardır. Dışa taşkın mihrap nişinin üzerinde de yuvarlak bir pencere yer almaktadır. Üstlük pencereler, alçı şebekelidir.

Minare; ilk yapıdan kalan, kuzeybatı köşede, kübik kaide üzerinde, yuvarlak gövdeli ve tek şerefeli bir elemandır. Kaidesinde onarım izleri belli olan minarenin, yuvarlak gövdesine geçişte piramidal şekiller, pabuçluğu oluşturmaktadır. Gövde, pabuçluktan itibaren yuvarlak bir silme ile başlamaktadır ve silindirik şekilde tuğla ile örülü olarak şerefeye kadar devam eder. Kaide, pabuçluk, gövde, şerefe, petek ve konikal külahıyla minare, klasik Osmanlı minarelerini, iddiasız ve sade şekilde tekrarlar.

Harim kısmını örten yüksek kasnaklı kubbe, köşelerde basit tromplara oturtulmuş olup içerisi kalem işleriyle süslüdür. Kalem işleri, kubbe merkezinde yer alan yazılardan sonra, ışınsal düzenleme halinde kubbe kasnağında yer alan pencerelere kadar uzanmaktadır. Mihrap; sade, yarım yuvarlak niş şeklindedir. Duvarlar alt pencere üst hizasına kadar, günümüz İznik çinileriyle kaplanmıştır. Çini kaplama, üst pencere çerçevelerinde de kullanılmıştır.

Ahşap minber; XIX. yy.’dan kalmış olmakla birlikte, özellikleri klasik ölçülere uygundur. Korkuluklar, ajurlu geometrik şebekelidir. Yan aynalıklarda ahşap süslemeler yer alır.

KAYNAKÇA

E.H. Ayverdi, İstanbul Mimari Çağının Menşei Osmanlı Mimarisinin İlk Devri 630-805 (1230-1402), C. I, İstanbul 1966, s. 154-155; A.N.

Galitekin, Kocaeli Su Medeniyeti Tarihinden Birkaç Damla (Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayını), İstanbul 2006, s. 136’da, şadırvanın onarımına ilişkin vakıf kaydı bulunmaktadır; Kocaeli Kültür Envanteri (Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayını), Kocaeli 2011, s. 67; http:// www.kenthaber.com/11Detay.aspx?10=823; N.S. Erdoğan, AyyıldızM. Özbayraktar, Tarihi İzmit Kent Merkezi, Mahalleler, Sokaklar, Mimari Eserler (Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları), İstanbul 2011, s. 171; E. Ürkmez, İzmit’te Türk Eserleri (Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları), Kocaeli 2007, s. 117-120.

Hamza GÜNDOĞDU