Kontes, Hırvatistan Kral Naibi Péter Zrínyi’nin Kızı, Imre Thököly’nin Eşi

“Hakikî sevgi her daim yücedir. Sen sadece yılmadan öğren ve şerefli amellerinin tacını giymek için, itilâf etmeyi idrake çalış. Dünyada hiçbir şey temiz bir ad ve saygıdeğer bir şöhretten daha onurlu değildir. O ki, asla yok olmaz, sonsuza dek sürer. Maldan mahrum kalmak hiçbir şeydir. Fakat itibarını kaybeden, her şeyini kaybetmiştir.”

Ilona Zrínyi’nin, oğlu II. Ferenc Rákóczi’ye yazdığı veda mektubundan. Pozsony (Bratislava, bugün Slovakya’da), 8 Ocak 1692.

KAYNAKLARın pek çoğu Ilona Zrínyi’nin doğum tarihini 1643 senesi olarak gösterse de kesin bir tarih saptanamamıştır. Doğum yeri, bugün Hırvatistan’da bulunan Óz-Alvár’dır (Ozalj). Kral Naibi Kont Péter Zrínyi (Petar Zrinski) ve Anna Katalin Frangepán’ın kızıdır. Büyük dedesi Zigetvar (Szigetvár) kahramanı Miklós Zrínyi olup, abisi General Ferenc Kristóf Frangepán (Fran Krsto Frankopan), ilk eşi ise 1 Mart 1666’da evlendiği Erdel Hükümdarı I. Ferenc Rákóczi’dir. Bu evlilikten II. Ferenc Rákóczi dünyaya gelecektir. Dolayısıyla Ilona Zrínyi, Hırvat ve Macar topraklarının siyasî ve beşerî hayatında belirleyici role sahip bir sülalenin mensubudur.

Macaristan’daki Habsburg otoritesine karşı Kral Naibi Ferenc Wesselény’in önderlik ettiği gizli örgütlenmeye, diğer Macar aristokratları ile birlikte katıldıkları için Ilona Zrínyi’nin babası ve abisi idam edilmiştir. Ayrıca annesi ve kız kardeşleri esir alınmış, mallarına el konmuştur. Adı geçen teşkilatlanmaya Hükümdar I. Ferenc Rákóczi de iştirak etmiş, ağır bir fidye karşılığında serbest bırakılmıştır. Bâdehû kendisi Habsburg baskılarına karşı sessiz kalmaya çalışmış; lakin bu olaydan kısa süre sonra, 8 Temmuz 1676’da bilinmeyen bir hastalıktan ötürü hayatını kaybetmiştir.

23 yaşındaki Ilona Zrínyi, kızı Julianna Rákóczi ve oğlu Ferenc Rákóczi ile birlikte dul kaldı. Öte yandan kayınvalidesi Zsófia Báthory öldükten sonra Rákóczi hanesinin devasa mirası kendisine geçti. Öyle ki, dönemin en geniş toprakları artık hanımın idaresine intikal ettiğinden Beç Sarayı’nın, oğul Ferenc Rákóczi’yi öldürme ihtimali dahi belirdi. Kontes 1678’de, artık kuruz ordularına finansman sağlamaktaydı. 1679 yazında, dul kaldıktan üç yıl sonra mektuplaşmaya başladığı, kendisinden beş yaş küçük Kont Imre Thököly ile 15 Haziran 1682’de, 39 yaşındayken evlendi. Ilona Zrínyi, Thököly’nin yanında Habsburg idaresine karşı baş gösteren kuruz direnişinin bir diğer lideri haline geldi.

|.Viyana Kuşatması’nın ardından Macar Kaleleri hızla Habsburg idaresine geçmeye başladı. 1685’te yardıma gelen Thököly, Serdar İbrahim Paşa’nın emriyle Varadin (Várad) Beylerbeyi Ahmed Paşa tarafından yakalatılıp Belgrad’da zindana kapatılınca komutanlarını yitiren kuruzların bir kısmı Habsburg tarafına katıldı, bir kısmı kaçtı. Ilona Zrínyi ise iki çocuğu ile birlikte Mukaçeve (Munkács) Kalesi’ne çekildi. Kaleyi Aralık 1685’te, General Aeneas Sylvius de Caprara kuşatma altına aldı. Hanım üç yıl boyunca kaleyi savunmayı başarmıştı. Lakin Budin’in Habsburg idaresine geçmesi karşısında, 17 Haziran 1688’de kendisi de silah bıraktı. Kontes, bir süreliğine kızı Julianna Rákóczi ile aynı kaderi yaşamak zorunda kalacaktı; Julianna’nın yetiştirildiği Orsolya-Szűzek Manastırı’na kapatılarak, 1691’e kadar tutsak alındı. Oğlu Ferenc Rákóczi ise Neuhaus’taki (Jindřichův Hradec, bugün Çekya’da) Cizvit okuluna gönderildi. Bu ayrılık anne ve oğulun son görüşmesi oldu.

13 Mayıs 1693’te Imre Thököly ve Ilona Zrínyi tekrar bir araya geldi. Bundan sonra Ilona Zrínyi, Thököly’nin mülteci kaderini de paylaşacaktı. 26 Ocak 1699 Karlofça Antlaşması ile anayurttan ayrıldı. Bey’le birlikte Tuna’dan geçerek İstanbul’a vardı. Ardından İzmit’teki son ikametgâhlarına geçtiler. Oğlu Rákóczi Macaristan’da bağımsızlık savaşı başlatmasından hemen önce, 18 Şubat 1703’te akciğer yetmezliği nedeniyle hayata gözlerini yumdu. Cenazesi 10 Mart’ta Galata’ya ulaştırılıp, aynı günün akşamında St. Benoit Cizvit Kilisesi’nde defnedildi. Kemikleri 1906’da Macaristan’a nakledildi.

KAYNAKÇA

Ágnes Várkonyi, “Zrínyi Ilona és A Korabeli Magyar Politika”, Thököly Emlékünnepség. A Fejedelem Halálának 270. Évfordulója Alkalmából, (Szerkesztette: Molnár Mátyás), Vaja 1975, s. 79-90; Ágnes Várkonyi, “Zrínyi Ilona”, Nők A Magyar Történelemben, (Szerkesztette: Várkonyi Ágnes), Budapest 1997, s. 131-170; Ágnes Várkonyi, Zrínyi Ilona, Európa Legbátrabb Asszonya, Budapest 2008; Archiv Ungarn Hungarica, Bécs, Zrínyi Ilona búcsúlevele fiához, II. Rákóczi Ferenchez. Pozsony, 1692. Január 8; Endre Kolozsvári Grandpierre, Gróf Zrínyi Miklós Meggyilkoltatása, Budapest 1997, s. 109-111; Éva Beiczer, “Megbúsult Elmével: Zrínyi Ilona Személyiségképe”, Nemzetközi Grafológiai Szemle, Sayı 1, Budapest 1997, s. 63-75; György Csatáry, Zrínyi Ilona Levelei Kárpátalján, Beregszáz-Ungvár 2018, s. 65-67, 76, 88-89; Jenő Temesvári, “Felnőtté Válás és Házasságkötés A XVI-XVII. Században, avagy Mikor Született Zrínyi Ilona?”,Irodalomismeret, Sayı 1-2, Budapest 1996, s. 51-56; Judit Zágorec-Csuka, A Zrínyiek Nyomában, Pilisvörösvár 2003, s. 9-11; Kálmán Mészáros-István Seres, “Zrínyi Ilona”, Rubicon, Sayı 2, Budapest 2014, s. 20-29; Sándor Szilágyi, A Rákóczyak Kora Erdélyben, K. 1, Pest 1868, s. 152-159, 187-192, 216-226, 239-256; Kálmán Thaly,Rákóczi Ferencz Ifjúsága. 1676-1701, Pozsony 1881, s. 46.

Hüseyin Şevket Çağatay ÇAPRAZ