Yerel Gazete

Hür Fikir gazetesi, Kocaeli gazetesinden sonra İzmit’te yayınlanan ilk gazetelerden birisidir. Her ne kadar 1924 tarihinde ilk basımını yapmış olsa da gazetenin ilk sayılarına çeşitli nedenlerden dolayı ulaşılamamaktadır. Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde hiçbir sayısı bulunmayan Hür Fikir’in 1925’ten sonraki bazı sayılarına TBMM Arşivi’nden ulaşmak mümkündür. Gazetenin ilk sahibi ve mesul müdürü olan kişi Kılıçzade İsmail Hakkı Bey’dir.

Hür Fikir gazetesinin sahibi olan Kılıçzade İsmail Hakkı Bey (Hakkıoğlu) İkinci Meşrutiyet döneminden itibaren Türk basın tarihinin önemli aktörlerinden birisi durumuna gelmiş ve çalıştığı gazetelerde ele almış olduğu konular, savunduğu fikirler ve Atatürkçü düşünce anlayışıyla Türk devrimini etkileyen kişilerden birisi olmuştur. TBMM’nin 3. Dönemi’nde İzmit Milletvekili olarak Meclis’te yer alan Kılıçzade Hakkı Bey, gazetelerde ele aldığı konularda büyük bir sosyal reform ve uygarlık programının esaslarını dile getirmiş, on yıl sonrasında yeni sorunlar gibi algılanan Türk Devrimi’nin gündemindeki tüm sorunlara ışık tutmuştur. Bu bağlamda Hür Fikir gazetesinin Kocaeli özelinde yeni rejimi ve politikalarını hararetle savunduğu yayınları ve Kılıçzâde Hakkı’nın bu gazetede yazdığı yazılar, inkılâbın gerçekleştirilmesinden önceki fikri hazırlıkların bir parçası niteliğinde olmuştur. Kılıçzade İsmail Hakkı Bey tarafından yayınlanan Hür Fikir gazetesi 1924 yılında ilk olarak yayınladığında haftada sadece bir kez yayınlanmaktaydı. Dönem itibarıyla gazetenin fiyatı 3 kuruştur. Gazeteye aylık ve yıllık olarak abonelik yapmak mümkündü. Gazetede yazı işleri müdürlüğünü Kumandanoğlu Kasım Tevfik, mesul müdürlüğünü Avukat Hilmi ve matbaa müdürlüğünü de Haydar Bey yapmıştır. Kumandanoğlu Kasım Tevfik, aynı zamanda Genç Düşünceler’de de yazılar yazmıştır. Kumandanoğlu Kasım Tevfik, Genç Düşünceler adlı kendi gazetesinde, tıpkı Hür Fikir gazetesinin çizgisinde yazılar yazmış, üstelik “Mürşidim” diyerek selamladığı Kılıçzâde’ye olan hayranlık ve muhabbetini açıkça ortaya koyan yazılar da kaleme almıştır.

Haftada bir gün yayınlanmaya başlanan Hür Fikir gazetesi toplamda üç sayfa ve dört sütun olarak çıkmıştır. Gazetenin ilk sayfasının sağ köşesinde bulunan HF logosunun hizasında adres olarak İzmit Merkez gösterilmiştir. Adresin hemen altında ise “Cumhuriyete hâkim olan kanundur” ibaresi geçmektedir. Dönem itibarıyla müstakil fikir, siyasi, ilmi ve edebi bir gazete olan Hür Fikir, kendisini cumhuriyetçi bir gazete olarak tarif etmektedir.

Hür Fikir gazetesinde çok önemli kişilerin yazılar kaleme aldığı ve önemli konuları irdeledikleri anlaşılmaktadır. Bunlardan birisi olan Rıza Oruç’un dilde sadeleşme konusunda yazılar kaleme aldığı anlaşılmaktadır. Örneğin gazetenin 15 Kasım 1928 tarihli yazısında adı geçen yazarın makalesinin adı “Lisanda İstiklaliyet” adını taşımaktadır. Bunun dışında Hür Fikir’de yazılar kaleme alan kişiler Av. Hilmi Bey, Mehmet Emin Bey, Cevdet Yakup, Adalet Habip, Mehmet Emin (Adapazarı Mektubu), Oğuz Altay, Raşit Recai (Geyve Mektubu), İbrahim Alaattin (Şiir) ve Hırpani Bey’dir.

Yukarıda da ifade edildiği üzere Hür Fikir gazetesi, cumhuriyetçi ve devrimleri savunan nitelikte yazılar kaleme almıştır. Bu kapsamda 30 Kasım 1930 tarihli sayısında gazetenin hedefinin ne olduğu açıkça ifade edilmiştir. Bu sayıda gazetenin hedefi şöyle ifade edilmiştir: “Hürriyet aşkını ve fazilet tamim, fikir hürriyetini ve cumhuriyet akidesini tahkimdir”. Böylece bu gazete için cumhuriyet ve hürriyet fikirlerinin ne olduğu açık bir biçimde ortaya çıkmaktadır.

Cumhuriyeti ve hürriyeti temel alarak yayın yapan Hür Fikir gazetesinin doğal olarak Cumhuriyet Halk Fırkası ile alakalı çok sayıda yazı yer almıştır. Bunun dışında gazetede şehir ve ülkeyi ilgilendiren önemli haberler, edebi yazılar, siyasi liderler, teşekkür, ilan, magazin, eleştiri, dış haberler vs. gibi konularda haberler bulunmuştur. Bu şekildeki yazılarla 1931 yılına kadar yayınlarını sürdüren Hür Fikir gazetesi, sahibi olan Kılıçzade Hakkı Bey’in 1931 yılında milletvekili seçilmesiyle birlikte kapanmıştır.

KAYNAKÇA

Hür Fikir gazetesi, 19 Kanun-i Sani 1925; Bahar Çimen, “Kocaeli Basın Tarihi (1847-2017)”, Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak 2017, s. 19; Bayram Çağlar, “Kocaeli’deki Yerel Gazetelerin Tarihsel Ve Teknolojik Gelişim”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli 2007, s. 14; Ekrem Saltık, “Harf İnkılabının Kocaeli Basınına Yansımaları”, Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu IV, (Cilt 2), Kocaeli 2017, s. 1216; Ekrem Saltık, “Kocaeli’nde Garip Bir Casus: Kumandan Oğlu Kasım Tevfik’in ‘Genç Düşünceler’ ile Tevkifi”, Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi Kültürü Sempozyumu-V, Kocaeli 2018, s. 1074; Sabahattin Özel, “Yazdıklarının Işığında Kılıçzade Hakkı Bey’in Fikirleri”, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi-Kültürü SempozyumuBildirileri, (Cilt III), Kocaeli 2019, s. 1499; Taner Bilgin ve Mesut Önal, “İzmit Hürfikir Gazetesinde Cumhuriyet Devri İnkılapları (1925-1931)”, Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu-V Bildirileri, (Cilt II), Kocaeli 2019, s. 1053; Sedat Şimşek, Başlangıcından Bugüne Kocaeli Basın Tarihi (1848-2001), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2001, s. 85.

Bilal TUNÇ