Eğitimci, Yazar, Milletvekili

1928’de Kocaeli’ne bağlı Gündoğdu köyünde doğan Hayrettin Uysal, evli ve bir çocuk babasıdır. Babasının adı Ahmet’tir. Hayrettin Uysal çok yönlü bir kişiliğe sahiptir. Uysal’ı eğitimci, yazar ve siyasetçi olmak üzere üç boyutlu olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır.

Eğitim Hayatı: İlkokul öğreniminden sonra 1947 yılında Arifiye Köy Enstitüsü’nü bitirdi. 1947-1951 yılları arasında çeşitli köylerde başöğretmen olarak görev yaptı. Daha sonra sınava girerek yüksek öğrenim hakkı kazandı. O zamanki sisteme göre, İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu’nun yanı sıra Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde öğrenim gördü. 1963’te Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü’nden mezun oldu. Çeşitli ortaokul ve liselerde Türkçe-Edebiyat öğretmeni olarak çalıştı. 1960 yılında Bingöl Milli Eğitim Müdürlüğü görevine getirildi. Milli Eğitim Bakanlığı’nda Test ve Araştırma Bürosu Test ve Araştırma Uzmanı olarak çalıştı. 1963-1965 yılları arasında bir yandan Milli Eğitim Bakanlığı’nda Talim ve Terbiye Dairesi Kanunlar Raportörlüğü görevini yürütürken bir yandan da Dikmen Ortaokulu’nda Türkçe öğretmenliği yaptı. UNESCO Türkiye Milli Komisyonu ve Türk Dil Kurumu üyeliği görevlerini üstlendi. 1965’te Türkiye Öğretmen Dernekleri Milli Federasyonu Genel Başkanı seçildi. Aynı yıl Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın kurulmasında rol oynadı ve söz konusu sendikanın genel sekreterliğine getirildi.

Yazarlık Hayatı: Hayrettin Uysal ilk gençlik yıllarından itibaren edebiyata merak sarmıştır. İlk şiirlerini daha Arifiye Köy Enstitüsü’nde öğrenci iken yazmaya başlamıştır. Uzun yıllar sonra, 1946 ile 2011 yılları arasında yazdığı şiirleri Öf Be! adlı şiir kitabında bir araya getirmiştir. Uysal sadece şiirle yetinmemiş edebiyatın farklı alanlarında da kalem oynatmış, öykü ve deneme tarzında yazılar yazmıştır. Toplum sorunlarını ele alan bir edebiyat anlayışına sahip olan Hayrettin Uysal, eserlerinde çoğunlukla toplumcu gerçekçiliği ön plana çıkarmıştır. “Doğu Notları”, “Memleket Meseleleri”, “Taşradan Merhaba” gibi adlar altında yayımladığı yazılar okuyucular tarafından ilgiyle karşılanmıştır. Ayrıca “Şerfattinler Dramı” başlıklı röportaj dizisi de benzer şekilde büyük bir beğeniyle okunmuştur.

Yazıları, Ulus, Dünya, Vatan, Milliyet, İzmit Türkyolu, Sakarya, Demokrat, Akşam Haberleri gibi gazetelerin yanı sıra Varlık, Yeni Ufuklar, Köy ve Eğitim, Yelken, Gayret gibi sanat ve fikir dergilerinde yayımlandı. Dönemi anlayışına uygun olarak O da köy ve köylülerin sorunlarıyla ilgilendi ve bu alanda ürünler verdi. Hatta bir ara Demet adlı köycü bir derginin başyazarlığını üstlendi. Sırça Köşkün Beyleri adlı kendi ağzından kaleme aldığı çalışmasında 1950 ve 1960’lı yılların Türkiye’sini ele alarak Doğu illerinde yaşam biçimini ve insan ilişkilerini okuyuculara aktardı. Sapanca (Coğrafya ve Tarih 1957), Yollar Çamur (Hikâye 1960), Kartal Çetesi, Mustafa Kemal Sabahları (1998) adlı kitapları basıldı. Bunların dışında, eğitim hakkındaki makaleleri Birlik, Eğitim Hareketleri, Öğreten Dünyası gibi dergilerde yayımlanmıştır.

Siyasi Hayatı: 1964 yılında öğretmenlikten ayrılan Hayrettin Uysal, 1965 genel seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi’nden Sakarya milletvekili seçilerek TBMM’ye girdi. 1966-1971 yılları arasında CHP’de Merkez Yönetim Kurulu ve Parti Meclisi üyeliklerinde bulundu. 1975-1979 arasında da CHP Millet Meclisi Grup Başkanvekilliği görevini yürüttü. 1980’de ise Genel Sekreter Yardımcılığına getirildi. Bülent Ecevit tarafından kurulan 40. Cumhuriyet hükümetinde 16 Haziran 1977 ile 21 Temmuz 1977 tarihleri arasında kısa bir süre Sosyal Güvenlik Bakanlığı yaptı. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra parti yöneticisi olduğu için on yıl siyasi yasaklılar listesine girdi. Ancak 1987 yılında yapılan referandum ile yasaklar kalkınca CHP’nin devamı olarak gördüğü SHP’ye katıldı ve bu partide siyasi çalışmalarını devam ettirdi. 1997-1999 yılları arasında TBMM Başkanı Siyasi Danışmanı ve Başkanlık müşavirliği görevlerini yürüttü.

Hayrettin Uysal, milletvekili olduğu dönemde, özellikle eğitim gibi ülkenin genelini ilgilendiren sorunların çözümü için girişimlerde bulunarak aktif bir siyasetçi profili çizmiştir. Uysal, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde tartışılan 657 sayılı devlet memurları yasası, özel yüksekokulların resmi devlet okulları haline getirilmesine ilişkin yasa tasarısı, 4792 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu’nun bazı maddelerinin değiştirilmesi, Kıbrıs’ta şehit düşenlerin ailelerine ve Kıbrıs savaşında yaralanıp çalışamayacak durumda bulunan kahramanlara aylık bağlanması hakkında kanun teklifi gibi çeşitli konularda söz alarak değerlendirmelerde bulunmuştur. Ayrıca, Sakarya milletvekili olarak yerel sorunlarla da ilgilenmiş, bu sorunların ortadan kaldırılmasına yönelik yasal düzenlemeleri gündeme getirmekten de geri kalmamıştır. 1965’te Sakarya’da gerçekleşen afet ve sel baskınlarında maddi zararın ve ne çeşit bir yardımın yapılacağının tespit edilmesi, yine 1967’de Sakarya’da meydana gelen deprem nedeniyle alınacak tedbirler, Sakarya bölgesindeki fındık üreticilerinin sorunları, pancar paralarını alamayan çiftçilerin durumu, Hayrettin Uysal’ın meclise taşıdığı konu başlıklarından bazılarıdır.

Eğitim ve siyaset alanlarında uzun yıllar hizmet etmiş olan Hayrettin Uysal, Fransızca ve orta derecede İngilizce bilmektedir. 26 Kasım 2021 tarihinde Ankara’da vefat etmiştir.

KAYNAKÇA

Menderes Çınar, Türk Parlamento Tarihi, TBMM-XIII. Dönem (1965-1969), C. I, ve IV, Ankara 2011; http://teis.yesevi.edu.tr/ madde-detay/hayrettin-uysal, Erişim Tarihi: 28.09.2021; https:// leri, Erişim Tarihi: 28.09.2021.

Ümit EKİN