Hatice Özgener 1865 yılında Selanik’te doğdu. Milletvekili olarak önerildiğinde İzmit’te oturmaktaydı, vefatında İzmit’te toprağa verildi. Selanik eşrafından Mustafa Efendi ve Fatma Hanım’ın kızıdır. Selanik Gümrük Müdürü, 1853 doğumlu Cemal Bey’le evli olup üçü kız biri erkek dört çocuk annesidir: Mevhibe Uçgun (1896), Mahmut Özgener (1898-1943), Fatimatüzzehra Resneli (1901-1986) ve Zeynep Bakan. Rumca bilir, Darüleytam Müdürlüğü’nden emeklidir. İlkokulu Selânik’te Kırmızı Mektep’te okudu, ortaokulu İnâs Rüştiyesi’nin açılması üzerine bu okulda devam ederek tamamladı. 14 Ekim 1878’de Selânik İnâs Rüşdiye Mektebi öğretmen yardımcılığına atandıktan sonra bu görevi 1885 yılı eylül ayı sonuna kadar sürdürdü. Bebek İnâs Rüşdîsi öğretmen yardımcılığı yaparken 1894 yılı eylül ayı sonunda istifa etti. Aynı okulda 14 Ağustos 1900’de muallim-i ulâ olarak yeniden öğretmenliğe başladı. 14 Ağustos 1911’de resim öğretmenliğini de ekleyerek kasım sonuna kadar bu görevde kaldı. Selânik’in Yunanlar tarafından işgal edilmesi üzerine 14 Aralık 1912-19 Mart 1913 tarihleri arasında Menâtık-ı Harbiye maaşı aldı. 20 Mart 1913’te İstanbul Dârülmuallimât (Kız Öğretmen Okulu) tarih öğretmenliğine tayin edildi. 22 Mart 1914’te Süleymaniye İnâs Rüşdiyesi, 9 Aralık 1914’te İstanbul Kız Sanayi Mektebi’nde göreve devam etti. 30 Mart 1915’te Kadıköy İnâs Dârüleytâm Müdür Yardımcılığına, Eylül 1916’da Bebek Darüleytam, 1 Şubat 1919’da Çağlayan Dârüleytâm Müdürlüğü’ne, 1 Temmuz 1924’te Beykoz Dârüleytâm öğretmenliğine atandı ve bu görevden 24 Ağustos 1924’te emekliye ayrıldı.

Hatice Hanım ve eşi Cemal Bey emekli olduklarında tek oğlu Mahmut Özgener’in Hermann Spierer Tütün Şirketi muhasebecisi olarak görevlendirildiği İzmit’e yerleştiler. Selanik mübadillerinin yoğun olduğu İzmit’te pek yabancılık çekmediler. Kocaeli Vilayeti’ne Maarif Müdürü atanan Münir Hayri (Egeli) Bey İzmit’teki komşusu Hatice Özgener’i Atatürk’ten Bilinmeyen Hatıralar kitabında konu etmiştir.

Atatürk İzmit’ten geçerken buradaki Selaniklilerle de görüştüğü söylenceleri yaygınsa da Selanik’ten komşusu Hatice Özgener ile görüşüp görüşmediği bilinmemektedir.

Hatice Özgener’in oğlu Mahmut Özgener, Macar Krallığı Ziraat Akademisi 1921 yılı mezunu bir ziraat mühendisiydi. İleri düzeyde Macarca ve Fransızca bilmekte idi. Hermann Tütün Şirketi’nden sonra bir süre Turhal Şeker Fabrikası’nda çalışıp İzmit’e döndüğünde ziraatle uğraştı. CHP Kocaeli İl İdare Heyeti Azası, İzmit Belediye Meclisi Üyesi, İzmit Belediyesi Reis Vekili, Türk Hava Kurumu Başkanı, Ziraat Bankası azası ve Kocaeli Halk Bankası azası olarak vilayetin kalburüstü kişileri arasındaydı. Mahmut Özgener ve eşi Zeynep Hanım’ın oğlu Elhan 1933 yılında, ikinci oğlu Esin 12 Mart 1937’de İzmit’te dünyaya geldiler.

8 Şubat 1935 tarihinde yapılan TBMM V. Dönem Seçimleri ile 17 kadın milletvekili ilk kez meclise girdi. Cumhuriyet Halk Partisi, açık milletvekillikleri için yapılacak ara seçimlere; ortaokul, öğretmen okulu ve yetimler yurdunda öğretmen ve idareci olarak 45 yıl hizmet eden emekli eğitimci Hatice Özgener’i Çankırı adayı olarak önerdi. Hatice Özgener’in, milletvekili adayı olarak gösterilmesi ile ilgili haber 11 Ocak günlü Yeni Yol gazetesinde yayımlandı. 12 Ocak 1936 günlü Kurun gazetesinde fotoğraflı olarak ilan edildi. “Yeni saylav namzedi Bayan Hatice Özgener uzun müddet tedris hayatında bulunmuş, Darüleytam Müdürü Merhum İsmail Mahir Bey’e muavinlik etmiş, değerli ve emekli öğretmenlerimizdendir” deniliyordu. 13 Ocak günlü gazetelerden, açık Çankırı milletvekilliğine Hatice Özgener’in seçildiği ve V. Dönem’in 18. kadın milletvekili olduğu açıklanıyordu. Hatice Hanım, milletvekilliği süresince Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Encümeni’nde çalıştı.

Hatice Özgener 21 Şubat 1940’ta İzmit’te öldüğünde eşi Cemal Bey’in 1928 yılında toprağa verildiği Paç Mezarlığı’na defnedildi. Mahmut Özgener 30 Mart 1943’te dünyaya veda ettiğinde annesi Hatice Özgener ve babası Cemal Özgener’in bulunduğu Paç Mezarlığı’na defnedildi. Paç Mezarlığı’nın kaldırılması ile anne, baba ve oğulun kabirleri İzmit Bağçeşme Mezarlığı’na nakledildi.

Zeynep Hanım, oğulları Elhan ve Esin’le birlikte ailesinin ve Selanik mübadillerinin yoğun olduğu bir başka kente, İzmir’e taşındı. Şimdi Küçükyalı, o zamanlar “Karantina” adı verilen semtte yerleşti. 1960 yılında ağabeyi Elhan ile birlikte Özgener Tütün’ü, 1996 yılında da Aliberti Ailesi ile ortak Öz-Ege Tütün’ü kuran Esin Özgener, Ege Tütün İhracatçıları Birliği’nin 1970-1999 yılları arasında 25 yıl başkanlığını yaptı. İzmir belediye başkanlarından Osman Kibar’ın kızı Bige Hanım ile 1960 yılında evlenen Esin Özgener, çocuklarına anne ve babasının adını verdi: Zeynep (Baykal) ve Mahmut Özgener (Şimdiki İzmir Ticaret Odası Başkanı).

KAYNAKÇA

TBMM Arşivi; TBMM Albümü, I. Cild, 1920-1950, Ankara, Nisan 2010; İhsan Güneş, Türk Parlemento Tarihi, TBMM V. Dönem 1935-1939, Cilt 2, No 26, Ankara, 2001, s. 163-164; Yeni Yol, 11 Ocak 1936, “Yeni Saylavlıklar”; Cumhuriyet, 13 Ocak 1936, “Yeni Saylavlar”; Kurun, 12 Ocak 1936 “Yeni Saylav Namzetleri”; Ulus, 13 Ocak 1936, “Dün Altı Vilayette Saylav Seçimi Yapıldı”; Kurun, 10 Kasım 1936, Büyük Millet Meclisi Encümen Seçimleri Yapıldı; Ulus, 08 Kasım 1938, “Kamutay’ın Dünkü İçtimaında Encümen Seçimi Yapıldı”; Türkyolu, 30.04.1943, “Mahmut Özgener’in Tercümei Hali”; Milliyet, 20.08.1986, Fatma Resneli’nin Vefat Haberi; Sancar Maruflu, Karşıyakahaber, 07 Mart 2021, Pazar 18.42; Sibel Duroğlu, Türkiye’de ilk Kadın Milletvekilleri, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Türkiye Cumhuriyeti Tarihi) Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007, s. 79-80; Milli Mücadele’de ve Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Kadınlarımız, Milli Savunma Bakanlığı, 1998, Ankara.

Müzeyyen ÜNAL