Siyasetçi, Milletvekili

1897 yılında İstanbul’da doğdu. Babası Sultan Abdülaziz’in yaverliğini de yapmış olan Osmanlı feriklerinden Çerkes kökenli Şhaplı Osman Ferit Paşa’dır. Ailesi Rusya’dan yapılan 1864 Çerkes sürgününde Osmanlı topraklarına gelerek İstanbul’a yerleşmiştir. Babası Osman Ferit Paşa, Sultan Abdülaziz’in düzenlediği bir müsabakada birinci gelerek orduya dâhil olmuş ve kısa sürede yükselerek önemli görevlere gelmiştir. Çocuklarının da iyi eğitim almasını sağlamıştır. Osman Ferit Paşa’nın oğlu Hamza Osman Erkan’ın nüfus kaydında ismi “Hamza Cemalettin” olarak geçmekle birlikte kendisi ismini Hamza Osman olarak kullanmıştır. Annesi Nefise Hanım’dır. İstanbul’daki ilk eğitiminin ardından Hamza Osman, Cenevre Koleji’ne gitmiştir. Eğitimi esnasında Birinci Dünya Savaşı başlayınca, okulunu yarıda bırakarak İstanbul’a dönmüş ve gönüllü olarak Irak Cephesi’nde savaşa katılmıştır. Savaş esnasındaki faaliyetleri dolayısıyla madalya ile ödüllendirilmiştir. Bu yıllardaki hatıralarını Bir Avuç Kahraman başlığıyla kitap olarak yayınlamıştır. Savaş sonrası Avrupa’ya tekrar dönerek Cenevre Üniversitesi ve Paris Ulûm-ı Âliye-i İktisadiye Mektebi’nde yüksek öğrenimini tamamlamıştır. Ağırlıklı olarak iktisat ve bankacılık üzerine eğitim almış, ayrıca Paris Osmanlı Bankası’nda uzmanlık eğitimi görmüştür. Türkiye’ye dönünce bankacılık alanında çalışmaya başlamış, Osmanlı Bankası ve İş Bankası’nda şube müdürlükleri yapmıştır. Daha sonra “Uyuşturucu Maddeler İnhisarı Umum Müdürlüğü”ne atanmıştır. Yabancı dil bilgisi ve Avrupa tecrübesi nedeniyle uluslararası çeşitli konferanslara da katılmıştır. 1938’de “Cenevre Beynelmilel Afyon Tahdidi İhzarî Konferansı” ile Belgrad’taki “Türk-Yugoslav Ham Afyon Satışı Müzakereleri”ne Türk heyeti başkanı olarak katılmıştır. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin kuruluş çalışmalarını yaparak ilk genel müdürlüğünü de kendisi yapmıştır. 10 Şubat 1939’da Afyonkarahisar Şehir Meclisi’nin aldığı kararla şehrin fahrî hemşehriliğine kabul edilmiş, aynı tarihlerde yapılan seçimlerde de Afyonkarahisar milletvekili seçilmiştir. 694 oyla ilk defa milletvekili seçilen Hamza Osman Erkan, 26 Mart 1939 tarihli mazbatasını alarak, 10 Nisan 1939’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne katılmıştır. Aynı tarihte başlayan fevkalâde ictimâ yılında üye olarak seçildiği İktisat Encümeni’ndeki görevini dört toplantı yılında da sürdürmüştür. İlk ictimâ yılında, aynı zamanda encümen kâtibi olarak görev yapmıştır. Sonraki iki dönemde Meclis dışında kalarak Türk Tütün Limited Şirketi Meclis Üyeliği yapmıştır. X. dönemde 126.459 oyla Demokrat Parti’den Kocaeli milletvekili seçilerek yeniden Meclis’e girmiştir. İyi derecede Fransızca bilgisi yanında önceki tecrübelerinin de etkisiyle bu dönem boyunca Hariciye Encümeni’nde görev yapmıştır. Dış ilişkilerle ilgili Meclis’teki neredeyse bütün çalışmalara dâhil olmuştur. Bir kez de uzmanlık alanı olan Ticaret Encümeni’nde görev almıştır. Sonraki dönemde de yine Demokrat Parti adayı olmakla birlikte Kocaeli’den değil Sakarya’dan aday olarak Meclis’e girmiştir. 1960 askerî darbesi üzerine milletvekilliği ile birlikte aktif siyasi hayatı da son bulmuştur. Yassıada’da kurulan Yüksek Adalet Divanı tarafından anayasayı ihlal suçlamasıyla beş yıl ağır hapis cezasına çarptırılmıştır. Cezasını Kayseri ve İstanbul’daki cezaevlerinde çektikten sonra, ölümüne kadar siyasetten uzak bir emeklilik hayatı yaşamıştır. Beden Terbiyesi Yüksek İstişare Heyeti üyeliği ile birlikte Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Genel Sekreterliği görevlerinde de bulunmuştur. Melike Hanım’la evli olan ve dört çocuk babası olan Hamza Osman Erkan, 30 Ocak 1968 günü İstanbul’da vefat etmiştir. Mezarı İstanbul’da, Zincirlikuyu Mezarlığı’nda bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

Kâzım Öztürk, Türk Parlamento Tarihi, T.B.M.M. X. Dönem (19541957), II. Cilt, Milletvekillerinin Özgeçmişleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara 2000, s. 568-569; Ş. Şenal Günay, Türk Parlamento Tarihi, T.B.M.M. VI. Dönem (1939-1943), V. Cilt – VI. Dönem Milletvekillerinin Özgeçmişleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara 2004, s. 6; Zühtü Arslan, Türk Parlamento Tarihi, T.B.M.M. XI. Dönem (1957-1960) – III. Cilt, Biyografiler, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara 2011, s. 819.

Ramazan Erhan GÜLLÜ