Emniyet Genel Müdürü, Devlet Adamı, Vali
Hamit Oskay, 1887 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Ortaokul ve lise eğitimini Fatih Askeri Rüştiyesi ve Vefa İdadi Mülkiyesinde ve yükseköğrenimini Hukuk Mektebi’nde tamamlamıştır. 1905 yılında Dahiliye Nezareti Muhasebe Kalemi Mülazımlığı’nda yaptığı stajın ardından 25 Nisan 1322 (1906) tarihinde ilk memuriyeti olan Rumeli Vilayeti Birinci Şube Mukayyitliği’ne başlamıştır. 1909-1913 tarihleri arasında önce İkinci Sınıf daha sonra da Birinci Sınıf Hülefalığı görevlerini üstlenmiştir. 1913 yılında Dahiliye Nezareti Mümeyyizliği’ne tayin edilmiştir. Aynı yıl Umum-u Mahalliye-i Vilayet Mümeyyizliği’ne atanmıştır. İki yıl süren bu görevinin ardından 1915-1923 yılları arasında Emniyet-i Umumiye Muhasebe Müdürlüğü’ne tayin olunmuştur. 1923 yılında önce Emniyet-i Umumiye Müdür Muavinliği’ne, daha sonra da aynı yıl içerisinde Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü’ne getirilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Emniyet-i Umumiye Müdürü, Hamit Oskay olmuştur. Oskay, 24 Ekim 1923 tarihinden 6 Şubat 1924 tarihine kadar kısa bir süre için bu görevi ifa etmiştir. Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü’nden ayrılmasının ardından 1924 yılında Beyoğlu Şube-i İdariyesi Müdürlüğü’ne tayin olunmuştur. Üç yıllık bu görevinin ardından 1927’de Kocaeli Valisi olmadan önceki son görevi olan İstanbul Şehremaneti Muavinliği’ne naklen atanmıştır.
Oskay, 31 Ağustos 1935 yılında Kocaeli Valiliği’ne tayin edilmiştir. 1935 yılı Ağustos ayı sonunda Kocaeli Valiliği görevine başlayan Oskay, tarım, hayvancılık ve balıkçılık faaliyetlerini geliştirmek ve şehrin su ihtiyacını karşılamak için çalışmalara başlamıştır. Köylerin kalkınmasının sağlanabilmesi amacıyla Köy Birlikleri’nin kurulmasını teşvik etmiştir. Onun çalışmaları neticesinde Kocaeli köylüleri tarafından Bayındırlık ve Kültür Birliği oluşturuldu. Birliğin açılış töreni 12 Şubat 1936 tarihinde Oskay’ın nezaretinde Necatibey Okulu’nda gerçekleştirildi. Oskay, Kocaeli’de imar faaliyetlerine de önem vermiştir. Onun döneminde şehirde yeni yollar yapılmış ve bozuk olan bazı yollar tamir ettirilmiştir. Sapanca’da yapılmış olan gazinonun işletilmesi için anonim bir şirket kurduran Vali Oskay, aynı zamanda burayı bir mesire yeri haline getirmiştir. Valiliği sırasında Kocaeli’de keten ve keten bezi üretiminin iyileştirilmesi ve arttırılmasına yönelik girişimlerde bulunmuş ve şehirdeki ziyaretleri sırasında köylülere de bu konunun önemini aktarmıştır. Selefleri döneminde de devam eden bataklık kurutma çalışmalarını da sürdüren Oskay, kültür alanında da Kocaeli şehrine büyük hizmetlerde bulunmuştur. Oskay’ın kültürel faaliyetlerinin en önemlisi 1932 yılından beri şehir halkı tarafından talep edilen ancak bir türlü inşa edilemeyen halkevi binasının inşaatını başlatması olmuştur. Oskay’ın çalışmaları sonucunda 10 Ağustos 1938 tarihinde Kocaeli halkı için sosyal ve kültürel faaliyetler sağlaması ve idarî bir merkez olması hedeflenen Halkevi’nin temeli atılmıştır. Oskay, temel atma töreninde yaptığı konuşmada, Halkevi’nin Kocaeli halkının eğitim seviyesini yükselteceğini, sosyal hayatı canlandıracağını ve yeniliklerin kökleşmesini sağlayacağını ifade etmiştir. Temelini Vali Oskay’ın attığı İzmit Halkevi’nin tamamlanması 4 yıla yakın sürmüş ve açılışı Ziya Tekeli’nin valiliği döneminde tamamlanmıştır. Oskay’ın diğer bir çalışması ise köylere elektrik getirilmesini sağlamak olmuştur. Onun döneminde Kocaeli vilayetinin bazı köylerine elektrik tesisatı çekilmiş ve elektrik verilmiştir. Temeli 14 Ağustos 1934’te atılan İzmit Sümerbank Selüloz ve Kâğıt Fabrikası, ilk kâğıt üretimini Oskay’ın valiliği sürecinde 18 Nisan 1936 tarihinde gerçekleştirmiştir. Oskay, Kocaeli Valiliği sırasında CHP İl Başkanlığı görevini de kendi uhdesine almıştır. Başarılı çalışmaları nedeniyle, 1938 yılında münhal bulunan 11 mebusluk için de adı geçenlerden biri olmuş ancak kendisi CHP yönetimi tarafından aday gösterilmemiştir.
Hamit Oskay, 28 Aralık 1938 tarihli kararname ile Kütahya Valiliği’ne naklen tayin olunana kadar yaklaşık 3 yıl bu görevini sürdürmüştür. Oskay’ın Kütahya Valiliği de yaklaşık 3 yıl sürmüş ve 10 Kasım 1941 tarihinde Eskişehir Valiliği’ne naklen ataması yapılmıştır. 26 Kasım 1943 tarihinde Trakya Umumî Müfettişliği Başmüşavirinin Edirne Valiliği’ne atanması dolayısıyla boşalan başmüşavirlik makamına, Eskişehir Valisi Hamid Oskay naklen tayin edilmiştir. Oskay, 8 Nisan 1948 tarihinde ise münhal bulunan Çoruh (Artvin) Valiliği’ne naklen tayin olunmuştur. Oskay’ın son memuriyeti Çoruh Valiliği olmuş ve 1949 yılında emekliye ayrılmıştır. Valilik yaptığı süre içerisinde gösterdiği üstün başarıları ve gayreti dolayısıyla takdirname ile ödüllendirilen Oskay, emekli olduktan sonra hayatının geri kalanını İstanbul Kadıköy’de geçirmiş ve 1970 yılında vefat etmiştir.
KAYNAKÇA
“Genel Müdürlerimiz”, https://www.egm.gov.tr/genel-mudurlerimiz-2019, Erişim Tarihi: 22 Eylül 2021; “İzmit O Günden Sonra Bir Daha Aynı İzmit Olmadı...”, Kocaeli KOZ, 18 Nisan 2018; “Kocaeli Köylüleri Bayındırlık ve Kültür Birliği Kuruldu”, Ulus, 13 Şubat 1936; “SEKA”, ya_ekler/cb929eae7a499e5_ek.pdf?dergi=101, Erişim Tarihi: 22 Eylül 2021; “Yeni Seçim Cumartesiye Yapılıyor”, Tan, 28 İlkkânun 1928; Özlem Senem Binici, İzmit’te 1936–1966 Yılları Arasındaki Yapı Üretiminin Kentin Gelişimine Etkileri, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık ABD, Yayınlanmamış Yüksel Lisans Tezi, Kocaeli, 2012; Abdülhalim Durma, Cumhuriyetin Eskişehir Valileri, https://www.academia.edu/50853749/Cumhuriyetin_Eskisehir_Valileri, Erişim Tarihi: 22 Eylül 2021; T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-181-2/ 85/108/10, 28 Aralık 1938; T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-2/ 96/92/14, 10 Kasım 1941; T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-2/ 104/2/41, 26 Kasım 1943; T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-2/ 116/25/7, 8 Nisan 1948; Rıfat Yüce, Kocaeli Tarih ve Rehberi, Türkyolu Matbaası, İzmit, 1945.
Esin TÜYLÜ TURAN