Bugünkü Yürüyüş Yolu

İzmit’in en önem tarihsel arterlerinden biri, başlangıçtaki adı İmre Tökeli Bulvarı olan Hamidiye Caddesi; bugün halk arasındaki yaygın adıyla Yürüyüş Yolu ya da Demiryolu Caddesi’dir. 19. yüzyılda İzmit’in en hareketli caddesi, bu caddenin kuzey paralelinde bulunan Bağdat Yolu (bugünkü İnönü Caddesi) iken Sultan Hamit Dönemi’nde; 19. yüzyılın sonlarına doğru Haydarpaşa – İzmit demiryolunun yapılması ile birlikte İmre Tökeli Bulvarı, 1902 yılında Hamidiye Bulvarı adını almış ve kentin yek diğer ana arteri haline gelmiştir.

Bulvarın adı Cumhuriyet döneminde valinin adına izafen Ziya Tekeli Caddesi olarak değiştirilmiş buna mukabil halk arasında ekseriyetle Demiryolu Caddesi olarak anılmıştır.

Anadolu’ya uzanan demiryolu hattının en önemli kısmını oluşturan Haydarpaşa-İzmit arasının 89 kilometrelik hattı 1873’te, daha sonra ilave edilen Adapazarı hattı 1890 yılında, Ankara hattı ise 1892’de işletmeye açılmıştır. 1999 yılında demiryolu hattının kaldırılıp sahile taşınması ile birlikte caddenin işlevi, kaderi ve fonksiyonu değişmiş; halk arasında yürüyüş yolu olarak anılmaya başlanmıştır. Cadde üzerinde demiryolu mevcut iken kurulmuş olan düzen dolayısıyla geniş bir açıklık olması, çağdaş şehircilik açısından İzmit için bir şans olmuş; demiryolunun kaldırılmasının ardından rayların döşeli olduğu bölüm yeşil alan ve yürüyüş yolu olarak tanzim edilirken yürüyüş parkurunun iki tarafında cadde taşıt trafiğine tahsis edilmiştir. Bu trafik arterlerinden kuzeyde olanı batıdan doğuya sırasıyla Hürriyet Caddesi ve Atatürk Caddesi olarak adlandırılırken, güneyde olanı ise Cumhuriyet Caddesi ve devamında Cengiz Topel Caddesi olarak adlandırılmıştır. Demiryolu Caddesi ya da diğer adıyla Yürüyüş Yolu üzerindeki imar ve tanzim çalışmaları günümüzde de farklı dönemlerde, farklı projelerle ele alınmakta ve bir cazibe arteri olarak değerlendirilmeye çalışılmaktadır.

İzmit’in en eski ticaret merkezi olan Hanlariçi’nden bugünkü Anıtpark Meydanı’na kadar uzanan cadde bugün için modern betonarme apartmanlarla kaplanmış; söz konusu yapıların giriş katları mağaza ve dükkân olarak kullanılırken üst katları çoğunlukla ikametgâh; yer yer ise büro ve ofis olarak kullanılmaktadır. Uzunluğu bir buçuk kilometreyi bulan cadde ticari bir merkez olmasının yanı sıra restoran, kafeterya, pub gibi rekreasyona ve eğlenceye yönelik iş yerleri ile de kaplıdır. Caddenin muhtelif kesimlerinde İzmit’in önemli çekim merkezleri yer alır. Anıtpark’a yakın bölgesinde, sahil tarafında yer alan Yeni Cuma Camii ve külliyesi (Pertev Paşa Camii) gerek çok eski ve değerli bir mimari eser olması gerekse de kent hayatına ve ritüellerine dair önemli hassasiyetleri taşıması açısından bir merkez haline gelmiş; çevresi de çayhaneler, dinlence yerleri, parklarla donatılmıştır. Benzer şekilde caddenin Hanlariçi mevkiine yakın bölgesinde, deniz tarafında yer alan Fevziye Camii de ikinci bir çekim merkezi oluşturmuştur. Son derecede özenli restorasyonlar geçiren ve 16. yüzyıla tarihlenen bu iki cami İzmit’in sosyal hayatında önemli bir yer tutar.

Yürüyüş yolunun Anıtpark başlangıcında Kocaeli Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi ile Güzel Sanatlar Fakültesi’nin yer alması caddeye farklı bir hareketlilik ve entelektüel bir boyut katar. Söz konusu fakültelerin hemen ilerisinde yer alan eskinin Ulugazi İlkokulu; şimdinin İzmit Teknik ve Meslek Lisesi ise Birinci Ulusal Mimari Dönemi karakterini yansıtan bir mimari miras olarak değer arz eder.

Demiryolu Caddesi ya da Yürüyüş Yolu adıyla anılan caddede, 19. yüzyıl son çeyreğinde demiryolu inşa faaliyeti sırasında ilk İzmit mutasarrıfı olarak görev yapan ve bugün restore edilmiş önemli bir İzmit konağına adını veren Sırrı Paşa, görevde olduğu dönemde hat boyunca çınar ağaçları diktirmiş ve bu çınarlar bugüne kadar gelerek asırlık çınarlar halini almıştır. Bundan dolayı çınar ağacı İzmit’in sembolü olarak benimsenmiştir.

KAYNAKÇA

Deniz Demirarslan, “Batılılaşma/Modernleşme Dönemi Demiryolu Politikası ve İstasyon Bina Mimarisi: İzmit ve Hereke Tren İstasyonları”, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyum Bildirileri, ed. Haluk Selvi, M. Bilal Çelik, Kocaeli, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Yayınları No.30, s. 1635-1649; Hamza Gündoğdu, Rümeysa Işık, “İzmit Pertev Paşa Külliyesi’nin Klasik Osmanlı Mimarisindeki Yeri ve Önemi”, Uluslararsı Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyum Bildirileri, ed. Hâluk Selvi, Bilal Çelik, Kocaeli, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Yayınları, s. 1587-1607; Hüseyin Erol, İzmit Esnaf ve Ticaret Tarihi, İzmit Rotary Kulübü, Sesim Ofset, Kocaeli, 2013; İller Bankası İmar Planlama ve Yapı Dairesi Reisliği Şehircilik İşleri Müdürlüğü, İzmit Analitik Etüdler, İller Bankası Harita Genel Müdürlüğü Matbaası Döner Sermayesi, Ankara,1971; Nevnihal Erdoğan, Sonay Ayyıldız, Mehtap Özbayraktar, İzmit Kent Merkezi MahallelerSokaklar-Mimari Eserler, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, İse Reklam, İstanbul 2011; Nezih Fıratlı, İzmit Şehri ve Eski Eserleri Rehberi, MEB Yayınevi, İstanbul 1971; Sanem Müştak, Cumhuriyetten Günümüze Türkiye’de Apartman Tasarımında Geleneksel Mimarinin İzleri: İzmit Demiryolu Caddesi Örneği, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü Mimarlık Bölümü Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2016, Kocaeli; Şennur Kaya, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İzmit Kenti, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları , Düzey Matbaa Ltd Şti, İstanbul, 2009; Tan Serimer, “Tarihi İzmit Garı Restorasyonu”, KYÖD Dergi, Mayıs, Kocaeli, 2005,102-103; Taner Aksoy, Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kocaeli, 2011.

Nevnihal ERDOĞAN