Şehir Lokantası’nın İşletmecisi
Cumhuriyet baloları, doktor ve avukatların kutlama geceleri, kentin ileri gelenlerinin düğünleri, fabrika kokteylleri, vilayet ve belediye toplantıları, bürokratlara hoşgeldin ya da uğurlama yemekleri düzenlenen Şehir Lokantası’nın işletmecisi Ahmet Sakızlı 1917 yılında İzmit’te doğdu. Abdülkerim Bey ile Ayşe Hanım’ın ikisi kız ikisi erkek (Azer, Mustafa, Hanife [Uşaklıgil] ve Ahmet) dört çocuğundan biridir.
Irak-Süleymaniye doğumlu Abdülkerim Bey, Sakız Adası Jandarma Kumandanı iken askerlikten ayrıldı. Sonra da 1915 yılında ailesi ile birlikte İzmit’e yerleşti. Yalı Hamam Sokak’ta toptan satış yapan bir bakkal dükkânı açtı. Kerim Bey, Hacıhasan Mahallesi’nde İzmit’in eski eşrafı Kahramanzadelerden satın aldığı üç katlı, kırk odalı, ahşap konakta eşi çocukları ve torunları ile yaşadı. Sakız adasından geldikleri için de Sakızlı soyadını aldı.
Ahmet Sakızlı çocukluk yıllarında babasının dükkânında çırak olarak çalışmaya başladı ise de benimsemedi. Nazmi Oğuz’un yanında sinema ve ticareti öğrendi. Askerliğini İzmit’te yaptı (1937-1939). Erken beyazlayan saçlarından dolayı “Kırbaş Ahmet” namı ile tanındı. Birinci sınıf alaturka ve alafranga aşçı Alaaddin İkiz ile ortak, lokanta ve gazinoculukla uğraştı. Eski Postane Caddesi’nin denizle buluştuğu sahildeki bin kişilik Belediye Bahçe ve Gazinosu’nu kiraladılar. 1935 yılında faaliyete geçen, bahçesinde çay kahve gazoz içilen, dondurma yenen, şehre dışardan gelen devlet büyüklerinin ağırlandığı Belediye Bahçesi Lokanta ve Gazinosu’nun ilk kiracısı Selahattin Tek’ti (Otel Asya’nın bulunduğu yer ve Batı tarafı).
İki katlı ahşap binanın giriş katı ve bahçede lokanta ve gazino işlettiler. Üst katı Alaaddin İkiz ve Ahmet Sakızlı ailelerinin kullandıkları iki ayrı konut oldu.
Deniz kıyısındaki Halkevi gazinosunu da kiralayarak şube haline getirdiler. 1953 yılında Belediye Lokanta ve Gazinosu yıkılırken, Halkevi binasının daha önce çayhane olarak kullanılan giriş katındaki salonda döneminin lezzet ve hizmet kalitesi yüksek, modern işletmesini gerçekleştirdiler. Mutfağı ile ünlü İzmit’in en şık yerini “Şehir Lokantası”nı açtılar. Bürokratlarla, ziraat, ticaret ve sanayi ile uğraşan kesimin aileleri ile katıldıkları danslı gecelerin düzenlendiği, Vehbi Koç, Adnan Menderes, İsmet İnönü, İhsan Sabri Çağlayangil, Ayhan Işık, Sadri Alışık, Belgin Doruk, Zeki Müren gibi birçok ünlü kişinin İzmit’e gelince yemek yediği bir yer oldu. Yavuz Zırhlısı’nın çok iyi müzik yapan ünlü bandosu rıhtım üzerinde konser verirken Halkevi’nin bahçesinden, büyük bir keyifle dinlenirdi. Kocaeli Defterdarlığı 1968 yılında Halkevi’ndeki Şehir Lokanta ve Gazinosu’nun tahliyesi için dava açınca, bina boşaltılmak zorunda kalındı. Şehir Lokantası kapanacağı sırada dönemin Belediye Başkanı Leyla Atakan’ın desteğiyle Kocaeli Sanayi Fuarı’na taşınarak 28 Haziran 1969 günü açıldı. Ahmet Sakızlı ve Alaattin İkiz 1976 yılında ortaklıklarını bitirene kadar fuar alanındaki Şehir Lokantası’nda müşterilerine hizmete devam ettiler. 1951’den itibaren lokanta ve gazinoculuktan başka her türlü taahhüt işinde Alaattin İkiz ile ortak hareket ettiler. 19.06.1957’de Ahmet Sakızlı ve Alaattin İkiz Kollektif Şirketi’ni kurdular. 1959 yılında İPRAŞ’ın ilk yemek müteahhitliği ardından Türk Kablo Fabrikası’nın yemek işini aldılar. Şirketi 08.03.1976 tarihinde fesh ve tasfiye ettiler.
Sakızlı, 1964 yılında Avni ve Uğurhan Öztüre kardeşler ile ortak İzmit Akça Cami arkasında bir sinema binası inşa ettirdi. ‘Yurt Sineması’ adıyla hizmete açılan yapı; iç ve dış mimarisi ile yenilikler taşıyan, gösterime giren kaliteli filmleriyle kentin sinemaları arasında önemli bir yer tutan kuruluş oldu. Sakızlı, lokanta işini devrettikten sonra bir süre daha devam ettiği sinema işletmeciliğini Sadun Atığ’a devrederek ticareti tamamen bıraktı.
1938 yılında İstanbullu Meliha Hanım’la evlenen Ahmet Sakızlı’nın Ceyhan (1942-1946), Rebii (doğ.1947) ve Maruf (1950-2005) adlarında üç çocuğu oldu. Rebii Sakızlı çocuk yaşta Şehir Lokantası’nda çalışmaya başlayarak mesleği öğrendi. Sonraki yıllarda kardeşi Maruf ile birlikte bazı fabrikaların yemek müteahhitliğini yaptı. Ünü şehir dışına taşan lokantanın vitrininde her zaman kılıç, levrek, mercan, karagöz ve sakallı barbun olurdu. Lokantada tükenen balık çeşitlerinin temini için Ahmet Sakızlı’nın sahile çıkıp sandalcılara seslenmesi yeterli idi.
Rebii Sakızlıya göre babası işini seven titiz bir kişi, şık ve temiz giyinen çok yakışıklı bir adamdı. Amerikan arabalarına meraklıydı. At yarışı seyretmeye bayılırdı. Gençliğinde yüzme sporu ile ilgilenmiş ve futbol oynamıştı. Klasik Batı Müziği ve opera seven, ciddi bir plak koleksiyonu sahibiydi.
Dr. Metin Yüce’nin, Naci Girginsoy’a ithaf ettiği “Naci’ye Mektuplar” adlı yapıtında: “Ve yine kalıbımı basarım, nemli ve insanın iliklerine işleyen İzmit ayazında bir sıcak ve sohbet dolu köşe diye sığındığımız ve ceplerimizdeki paranın, Ahmet (Sakızlı) Ağabey’in özel tarifesiyle ancak başa çıkabildiğimiz Şehir Lokantası gecelerini de hatırlıyorsundur. Üstelik, Alaattin (İkiz) Bey’in bembeyaz ve kolalı doktor gömleği içinde bir cerrah titizliğiyle işlettiği mutfağında eliyle hazırladığı “Peş Melba” tatlısını, hani İstanbul’dan bir takım zenginlerin özellikle gelip tattığı ünlü tatlıyı, Avustralyalı ünlü soprano Melba için tanınmış bir Fransız aşçısının yarattığı, dünyadaki kral sofralarını ve pahalı restoranları ve doğal olarak da Alaattin Bey’in menüsünü süsleyen o ünlü tatlıyı...ondan sonra da ne Türkiye’de, ne de Avrupa’da rastladığım bu damak şaklatan tatlıyı da yemişsindir Naci.”
KAYNAKÇA
Ahmet Sakızlı ile görüşme kaydı; Feray Karadeniz, İzmit’ten Portreler, Ahmet Sakızlı, Kocaeli Dokümantasyon Merkezi’nden Haberler (Bülten), Eylül 2000, Sayı 41; Nuran Onart, “Kahramanzade Konağı”, Nail İnal Armağanı, Kocaeli Dokümantasyon Merkezi, İzmit, 2019, s. 204; Hüseyin Yalçın, “Kocaeli Valisini göreve davet ediyoruz. Şehir Lokantası’nın Kapanmasına Mani Olunuz”, Sesim Dergisi, 05.10.1968, s. 14; “Şehir Lokantası yine hizmete girdi”, Sesim Dergisi, 05.07.1969, s. 6; Türk Yolu, 16.02.1951, Sayı: 3794, s. 4, İzmit Ticaret ve Sanayi Odası ilanı, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi, 15.08.1957; Türkyolu Bizimşehir gazetesi, 22 Ekim 196; Hüseyin Erol, İzmit Esnaf ve Ticaret Tarihi, İzmit Rotary Kulübü, İzmit 2013, s. 335-338; Cemal Turgay, Eski Güzel İzmit’in M. Kemalpaşa Mahallesi, İzmit, 2016; Türkiye Ticaret Sicili gazetesi, 29.03.1976, sayı: 350; Dr. Metin Yüce, Maviden Yeşile Naciye Mektuplar, Gerçek Sanat Yayınları, İstanbul, 200, s. 103.
Müzeyyen ÜNAL