İzmit Belediye Reisi (1915-1917; 1923-1927)

Hacı Selim Efendi, Osmanlı Dönemi’nde 19151917 yıllarında, Cumhuriyet döneminde 1923-1927 yılları arasında İzmit belediye reisliğini (başkanlığı) yaptı.* Belediye başkanlığı kentin sağlık, eğitim, imar, bayındır vb. gibi hizmetlerini uygulayan mercidir. Başkanlık her ne kadar resmi statüsü olsa da asıl karar mercii mutasarrıflıktır. (Valilik) Bu bakımdan Hacı Selim Bey’in Belediye reisi olduğu dönemler mutasarrıfların hizmetleri kapsamında değerlendirilebilir. Hacı Selim Efendi’nin belediye reisliğinin ilk döneminde İzmit mutasarrıfı Mazhar Müfit Kansu, milletvekilleri ise Anastas Efendi ile Hafız Rüştü Efendi’ydi. Birinci Dünya Savaşı’na rastlayan bu dönemde İzmit’in bayındırlık, imar, eğitim, sağlık ve tarım alanlarında gelişmeler kaydedildi. 1915 yılında İzmit merkezine yarım saat mesafede yataklı hastane ile yakınında bir akıl hastanesi açıldı. Aynı yılda Leyli Darülmualliminİbtidai Okulu (Yatılı Öğretmen Okulu) açıldı. Tarım faaliyetlerinde kullanılmak üzere gerekli aletlerin kullanımı, dağıtımı hakkında uygulamalar başlatıldı. Bu dönemin önemli bir özelliği Ermeni tehcirinin yapılmasıdır. İzmit’te bulunan Ermeniler, Zor, Kütahya ve Konya mutasarrıflıklarına yerleştirildi. Bazı Ermeni ve Rumlar tehcir kapsamında kalmazken, bazılarının geri dönmelerine izin verilmiştir.

Hacı Selim Efendi’nin Belediye Başkanlığı yaptığı ikinci dönem, 1924 yılında İzmit, mutasarrıflıktan vilayet statüsüne döndürülerek, “Kocaeli” adını almıştır. Bu dönemde İzmit Mutasarrıfı (valisi) Vehbi Demirel’dir. Mecliste ise “1923-1927 İkinci Dönem” milletvekillerinden Kocaeli’yi temsil edenlerin isimleri; Ahmet Şükrü Bayındır, İbrahim Hakkı Tolon, İbrahim Süreyya Yiğit, Mustafa Kerem, Mehmet Ragıb Akça ve Saffet Arıkan’dır. Bu dönemde savaşın olumsuz izleri olarak kalan tahribatı gidermek için belediye başkanı ve eşrafı harekete geçti. Bu bağlamda şehrin doğal gereksinimlerinden su, elektrik ve yol yapımına öncelik verildi. 1926 yılında ilk elektrik tesisatı kuruldu. Bu dönemde mübadele gereği genelde Drama’dan sevk edilenlerin gönderimi ile İzmit’e yerleşen muhacirlerin barınma ve yerleşmeleri sağlandı. Hacı Salim Bey’den sonra 1927’de Abidin Aral belediye başkanı oldu.

KAYNAKÇA

* Hacı Selim Efendi’nin Belediye başkanlığı yaptığı dönemleri belirten KAYNAKLARdan 1967 ve 1973 Kocaeli yıllığında tarihlendirmede farklılıklar vardır. Salname kayıtlarında bazı belediye reislerinin ismi geçmemekle birlikte 1967 ve 1973 katalogunda 1903 yılından itibaren görev alan reislerin adı geçmektedir. Bu metindeki tarihlendirmede 1973 yıllığı esas alınmıştır.

BCA. 272-0-0-11/İskân, 17-73-15; BCA. 272-0-0-2 /Sevkiyat-, 76-31-9; BCA.272-0-080 / Heyet-i Fenniye, 3-6-9; BOA. BEO. 4373-327934; BOA. DH. UMVM. 26-9; BOA. DH. UMVM. 140-62; BOA. İ.UM. 29-48; BOA. İ.UM. 29-38; BOA. İ.UM. 59-1; BOA.MF. MKT. 1213-14; Feyzullah Yavuz Ulugün, “Osmanlı ve Ulusal Kurtuluş Dönemi”, Kocaeli Tarihi; Osmanlı ve Ulusal Kurtuluş Döneminde Kocaeli, yay. haz. Feyzullah Yavuz Ulugün, KYÖD Tarih Yay., Kocaeli,2002, s. 52, 53, 82; Cumhuriyet’in 50. Yılında Kocaeli 1973 Yıllığı, Kocaeli,1973, s. 25, 421; Kocaeli İl Yıllığı, 1967, s. 16; Rıfat Yüce, Kocaeli Tarih ve Rehberi, Demkar Yay., İstanbul, 2007,s. 121, 122.

Ayşegül YILMAZ