HACIHIZIR MAHALLESİ

Madde no:560

İzmit’in Tarihi Mahallelerinden

Hacıhızır Mahallesi İzmit’in tarihi mahalleleri arasında simgesel iki çevre düzenlemesiyle dikkat çeken; sivil tarihsel mimari mirasını büyük oranda yitirmiş, betonarme karkas konut yapılarının ağırlıkta olduğu bir mahalledir. İzmit’in tarihsel olarak kurulmuş olduğu en eski mahalle olan Orhan Mahallesi’nden ve Bayraktar Burcu’ndan itibaren kuvvetli bir eğimle Cumhuriyet Meydanı’na kadar iner ve burada kentin sosyal ve siyasal aktivitelerinin en yoğun olduğu mekânları oluşturarak sona erer. Batıda Veliahmet Mahallesi (Alemdar Caddesi ile); kuzeyde Orhan Mahallesi (Şehitlik Korusu Parkı ile), doğuda kuzeye doğru Terzibayırı ve Çukurbağ Mahalleleri; güneyde Ömerağa Mahallesi (İnönü Caddesi’nin bir kısmı ile) sınırlıdır.

İller Bankası İzmit Analitik Etüdleri’ne göre Hacıhızır Mahallesi 1914 yılında 300 hane, 1150 kişiden oluşan bir mahalleydi. Mahallenin doğu sınırında (Terzibayırı Mahallesi).1.derece arkeolojik sit alanı bulunmaktadır. Söz konusu 1.derece arkeolojik sit alanı içinde dış sur kalıntısı mevcuttur.

En önemli tarihsel yapısı; Osmanlı döneminden kalan Bayrak Burcu ve dış sur kalıntılarıdır. İzmit’e yukarıdan hâkim tepedeki Bayraktar Burcu’na, tarihi Orhan Mahallesi ve Bağçeşme Camii’in oluşturduğu meydandan mezarlıklar bölgesine ilerleyerek de ulaşılabilir. Bayraktar Burcu İzmit’e hangi yönden girilirse girilsin görüntüye giren, bölgenin fütuhatı sırasında kurulmuş, bitişiğindeki Orhan Mahallesi’ndeki Orhan Camii ile birlikte simgesel mesajları yansıtan, ülkemiz bayrağının her daim dalgalandığı bir yüce tepedir. Tepedeki düzenlemeler işbu simgeselliğe uygun bir şekilde yapılmıştır. Burç çevresinde düzenlenen Şehitlik Korusu Parkı hem özenli bir şehircilik çabasını yansıtır hem de kentin yeşil alan ihtiyacına yanıt verir. Hemen ilerisindeki Bağçeşme Mezarlığı ile birlikte kentin mazisine atıf yapan bütünsel bir çevre oluşturur. Bayraktar Burcu’ndaki eski Nikonedya surlarından pek azı bugün ayakta kalabilmiştir. Ancak demir basamaklarla çıkılabilen ve tüm çevreye haiz burç, dikkatli bir korumacılık örneği olarak göze çarpar. Üzerine çıkıldığında bölgenin savunması ve korunmasında, gözetleme ve idaresinde bu tepenin nasıl önemli bir yer tuttuğu daha iyi anlaşılır. Bayraktar Burcu çevresindeki yeşil alan düzenlemeleri aynı zamanda rekreasyon için kullanılmakta, piknik ve mesire yeri olarak kentliler için cazibe merkezi oluşturmaktadır. Hacıhızır Mahallesi İzmit’teki hummalı kentleşme, dinamizm ve sanayileşme esnasında tarihsel yapı stoğunu en çok kaybetmiş mahallelerden biridir. Kartepe Sokak’ta Antik Su Kanalı; Hacı Hızır Sokak’ta Osmanlı döneminden kalma anıtsal kalıntılar (çeşme vs.) ve 19. yüzyıla ait bazı sivil mimari eserleri (konut vs.) bulunsa da bunlar ne yazık ki iyi korunamamış ve giderek yok olma sürecine girmiştir.

Mahallenin güney sınırını oluşturan İnönü Caddesi esas olarak eski İstanbul Caddesi’dir. Bir alt paralelindeki Hürriyet (İstiklal) Caddesi ve iki alt paralelinde yer alan İzmit-İstanbul karayolu ile birlikte kentin üç önemli ana arterini oluştururlar. İnönü Caddesi’nin Hacıhızır Mahalles’ine temas ettiği bölüm genişçe bir meydan halini alır. Cumhuriyet Meydanı adını alan bu geniş açıklıklı meydan, İzmit’teki sosyal ve siyasal aktivitenin de odak noktasıdır. Parti mitingleri, siyasal toplantılar ve sosyo-kültürel buluşmalar için bu meydan kullanıldığı gibi aynı zamanda bayram, anlamlı ve özel günler ve resmi anmalar gibi etkinlikler de bu meydanda yapılır. Meydanın İnönü Caddesi’ne temas eden bölümünde İzmit şehir içi ulaşımı için hizmet veren toplu taşıma vasıtalarının yoğun bir şekilde yer aldığı duraklar bulunur. Bu bölümün kuzeyi tarafı ise Cumhuriyet Parkı olarak düzenlenmiştir.

Cumhuriyet Parkı’nın güney bölümünde otobüs, minibus ve taksi erişiminin çok kolay ve yoğun olması sebebiyle park, kentli için bir cazibe merkezi haline gelmiştir. Cumhuriyet Parkı; kentin prestij meydanı olmasının ötesinde herkesin bildiği ve benimsediği bir buluşma noktası olarak da işlev kazanmıştır. 25.01. 2019 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından “Doğal Sit-Sürdürülebilir Koruma ve Kontrollü Kullanım Alanı” ilan edilmiştir. Parkta modern amfiteatrlar, pergolalar, süs havuzları, çocuk bahçeleri, kafeteryalar ve sergi salonları bulunmaktadır.

Cumhuriyet Parkı, yoğun bir kentleşme serüveni geçirerek yeşil alanlarını büyük oranda kaybeden İzmit merkezî yerleşim alanının nefes aldığı oldukça geniş bir yeşil alan olarak dinlence ve rekreasyon ihtiyacını giderir.

Geçmişte büyük tarihsel olaylara tanıklık etmiş İzmit; antik adıyla Nikomedya’da MS 30 Nisan 311 tarihinde Hıristiyanların ibadetlerini özgürce yapabilmelerine olanak sağlamak üzere “Nikomedya 311-Hoşgörü Fermanı” yayınlanmıştır. Bugünkü kültürel ortamda çok fazla bilinirliği olmasa da bu son derecede insani ve uygar gelişme bugünkü İzmit’in yöneticileri tarafından hoş bir hatıra olarak ele alınmış ve bu minval üzere bir dizi etkinlikler düzenlenmiştir. “Nikomedya 311Hoşgörü Fermanı” Viyana’da başlatılan ve İzmit’in de içinde olduğu 12 kenti kapsayan Art Carnuntum Projesi’nde konu edinilmiştir. İzmit Belediyesi de “Pişmaniye ve Hoşgörü Festivali” adı altında Temmuz 2011’de Cumhuriyet Parkı içerisinde İzmit Hoşgörü Anıtı’nın açılışını gerçekleştirmiştir. Etkinlik kapsamında kültür turları, paneller, konserler ve çeşitli sergiler düzenlenmiştir. Türkiye’yi ziyaret eden yabancılara ve turistlere “Hemşehrilik Beratı ve Hoşgörü Fermanı” verilmiştir. İzmit Art Nikomedya Derneği, “Hoşgörü Kenti İzmit” temalı etkinliklerine devam etmektedir.

Cumhuriyet Parkı ve meydanı bu nevi simgeselliklerle kentin belleği ve geleceği olan etkinliklerde öne çıkan ve kent üzerindeki kültürel ve rekreatif etkisini gitgide artırarak çağdaş, modern, başarılı düzenlenmiş bir meydan, nitelikli bir peyzaj çalışması olarak dikkat çekmekte ve İzmit’in aidiyet sembollerini çoğaltmaktadır.

KAYNAKÇA

Ayşe Çalık Ross, Antik İzmit-Nicomedia, Delta Yayınları, İstanbul, 2007; Avni Öztüre, Nicomedia Yöresindeki Yeni Bulgularla İzmit Tarihi, Çeltür Matbaası, İstanbul, 1981; Clive Foss, Anadolu’daki Ortaçağ Kalelerinin İncelenmesi: Nikomedya, 1.B., çev. F. Yavuz Ulugün, Kocaeli Gazetecilik ve Yayın Aş., Kocaeli, 2002; İller Bankası İmar Planlama ve Yapı Dairei Reisliği Şehircilik İşleri Müdürlüğü, İzmit Analitik Etüdler, İller Bankası Harita Genel Müdürlüğü Matbaası Döner Sermayesi, Ankara, 1970; Nevnihal Erdoğan, Sonay Ayyıldız, Mehtap Özbayraktar, İzmit Kent Merkezi Mahalleler-Sokaklar-Mimari Eserler, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, İse Reklam, İstanbul 2011; Taner Aksoy, Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kocaeli, 2011; Turgut H.Zeyrek, Nikomedia (İÖ264/263-İS 358) Arkeolojik Açıdan Genel Bir Değerlendirme, Ege Yayınları, İstanbul, 2005; Zeynep Gamze Mert, Filiz Ertürk, “Nikomedya -311 Hoşgörü Fermanı ve Art Carnuntum Projesinin Kollektif Bellek Açısından Değerlendirilmesi,” Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 1(1), 2016,s, 23-35; Ziynet Yiğit, Kocaeli Kent Parklarında Peyzaj Tasarımı Kapsamında Su kullanım Olanaklarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2019.

Nevnihal ERDOĞAN