Nüzhetiye’de Ahşap Dini Yapı

Nüzhetiye köyü (Mahallesi) Gölcük merkezinin 11,5 km güneyinde yer almaktadır. Yerleşim yeri kuzeyde Hasaneyn, doğuda ormanlık alanlar ve Yeni Ferhadiye, batıda Ümmiye, Sıyretiye ve Mamuriye köyleri, güneyde ise Samanlı Dağları ile çevrilmiştir. Dağ köyü olarak nitelendirilebilecek fakat Büyükşehir yasasıyla beraber mahalle statüsü kazanan Nüzhetiye’de, Gölcük ilçesi sınırları içerisinde bulunan ve günümüze kadar korunarak gelmiş bir ahşap cami bulunmaktadır.

Ahmet Nezih Galitekin tarafından yapılan araştırmalarda, caminin Osmanlı arşivlerinde II. Abdülhamid Hanın Başmabeyncisi Hacı Ali Paşa tarafından yaptırıldığı ve cami adına bir vakıf kurulduğu geçmektedir. Latin harfleriyle yazılmış kitabesinde caminin yapımına 1878 yılında başlandığı ve iki yıl sonra tamamlandığı belirtilmiştir. Galitekin, caminin 1927 yılında kapsamlı bir onarım gördüğünü ifade etmektedir. Bu müdahalede yapının genişletildiğini de eklemektedir. Ayrıca, caminin bahçesinde Hafız Süleyman Efendi’nin müderrislik yaptığı bir medresenin kurulduğu ve bir vakıfla bu medresenin ihtiyaçlarının karşılandığını araştırmalarıyla desteklemektedir.

Nüzhetiye Hacı Ali Paşa Camii, Kocaeli ili, Gölcük ilçesi, Nüzhetiye köyü 180 ada 1 parsel üzerinde yer almaktadır ve Kocaeli Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu’nun (KKVKBK) 12.06.2012 tarih ve 429 sayılı kararı ile 2. grup yapı olarak tescillenmiştir. Eğimli bir araziye oturmasından dolayı kısmi bodrum kat bulunmaktadır. Yapının güneybatısında lojman olarak kullanılan betonarme bir yapı vardır. Batısında güneş saati, yeşil alan ve Nüzhetiye Köy İçi Yolu diye adlandırılan sokak, kuzeyinde ise betonarme sistem ile inşa edilmiş eski sağlık ocağı yer almaktadır. Doğusunda ise iki adet tescilli çınar ağacı ve caminin bulunduğu parselin dışında geleneksel yöntemler ile inşa edilmiş ve kısmen yıkılmış sivil mimarlık örneği yer almaktadır. 2011 yılında pencere ve kapı kasalarının değişimi ile restorasyon çalışması devam etmiştir.

Bodrum, zemin ve asma kattan oluşan cami taş yığma temel üzerine ahşap karkas sistem ile inşa edilmiştir. Ahşap karkasın üstü ahşap kaplamalar ile kapatılmıştır. Caminin girişi toprak seviyesine göre yükseltmiştir. Kuzey cephesinde bulunan girişe çift taraflı ortada sahanlıklı ve iki tarafında da 14 basamağın bulunduğu taş merdiven ile erişilmektedir. Girişin üstünü örten ahşap bir örtü bulunmaktadır. Zemin katta kapının iki yanında demir parmaklıklar ile kapatılmış tek kanatlı iki pencere, üst katta ise tek kanatlı üç pencere yer almaktadır. Pencereler yatay ve düşey kanatlar ile bölünmüş olup dört boşluktan oluşmaktadır. Ancak 2011 yılına ait görsellerde pencerelerin giyotin pencere olduğu ve günümüzde özgün karakterini yitirdiği görülmektedir. Ahşap ve profilli kat silmeleri, pencere boşluklarının aralarında görülen düşey ahşap profiller süsleme elemanı olarak göze çarpmaktadır.

Caminin doğu cephesinde zemin katta demir parmaklı dört, kadınlar mahfiline denk gelen asma katta dört ve bodrum katta tel ile kapatılmış iki adet pencere bulunmaktadır. Eğimden kaynaklanan bodrum kat cepheden okunabilmektedir. Kuzey ve doğu cephelerindeki kat silmeleri köşelerde dışarıya doğru taşırılarak süsleme öğesi olarak kullanılmıştır. Pencere boşlukları aralarında veya kenarlarında düşey ahşap profiller bulunmaktadır. Güney cephesi duvarı ve kadın mahfili mekânın başladığı alanlarda dışarıya doğru taşırılmış ahşap elemanlar dikkat çekmektedir. Güney cephesi zemin katta herhangi bir pencere açıklığı bulunmamaktadır. Üst kotta iki adet ahşap tek kanatlı pencere yer almaktadır. Diğer cephelerde olduğu gibi ahşap kat silmesi ve düşey profil detayları bulunmaktadır. Batı cephesinde ise doğu cephesine benzer bir düzende zemin katta demir parmaklıklı dört, asma katta dört ve bodrum katta tel ile kapatılmış iki adet pencere bulunmaktadır. Bu cephede betonarme sistem ile inşa edilmiş minarenin yapıdan ayrı olarak inşa edildiği görülmektedir. Zeminden asma kat mahfiline çıkan demir bir merdiven yapıya sonradan eklenmiştir. Camide giriş mekânı olarak kullanılan kapalı son cemaat, harim (minber, mihrap, vaaz kürsüsü ve müezzin mahfili) ve kadınlar mahfili bulunmaktadır. Girişin batısında yer alan ahşap bir merdiven ile kadınlar mahfiline çıkılmaktadır. U şeklinde plana sahip olan kadınlar mahfilinin yan mekânları, doğu ve batı kenarlardan mihraba doğru uzanmaktadır. Üst katı taşıyan altı adet ahşap direk bulunmaktadır. Mahfili ve çatı döşemesini taşıyan ve girişe yakın olan ahşap dikmelerin üstünde profilli ahşap başlıkları bulunmaktadır. Ayrıca harim bölümünden başlayan ve kadınlar mahfiline kadar uzanarak çatı döşemesini taşıyan ahşap direklerin arasında mahfil korkuluğunda bulunan taş sütun taklidi profilli ahşap süsleme elemanları yer almaktadır. Kadınlar mahfili ve son cemaat alanı ahşap çıtalıdır. Camide kubbe bulunmamaktadır. Bununla birlikte, tavanda ahşap direklere oturan kirişlerin çerçevelediği kare bölüm ve bu bölümün ortasında çatı arası mekânına doğru derinliği olan dairesel bir süsleme yer almaktadır. Dairesel bölümün içinde sekizgen bir yıldız motifi dikkat çekmektedir. Ayrıca kare ve dairesel süsleme elemanlarının kenarlarında da sade süsleme motifleri bulunmaktadır.

Güney cephesinde doğudan batıya ahşap vaaz kürsüsü, mihrap ve minber yer almaktadır. Ahşap minber güney cephesinden dışarıya taşırılmamıştır. İçeriye doğru yerleştirilen minberin üstünde ahşap üçgen bir alınlık vardır. Mihrabın vaaz kürsüsü ve minber ile arasında bulunan bölüme ahşap oturma elemanı yapılmıştır. Vaaz kürsüsüne ahşap oturma elemanından dört basamaklı bir merdiven ile ulaşılmaktadır. Minberde ahşap alem detayı, motifler ve süslemeler bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

A.N. Galitekin, Gölcük Tarihçe ve Kültür Mirası Eserler, Gölcük, 2005, Gölcük Belediyesi Kültür Yayınları No :6; G. Köksal, Gölcük Mimari Miras, Gölcük Vizyon 2023, Kocaeli, 2012 Kültür Vizyon Serisi 3.

Emre KİSHALİ