İzmitli, “Ravzatü’t-Tevhîd” ve “Ser-güzeşt-i Hâcî Ahmed Efendi” İsimli Eserlerin Yazarı

İzmitli Hacı Ahmet Çelebi adıyla bilinen yazarın 1542 yılından sonra vefat ettiği, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde yaşadığı anlaşılmaktadır. XV. yüzyılda Anadolu’da etkin olan tarikatlardan Zeyniyye’ye mensuptur. Zeyni Şeyhlerinden meşhur Muallimzade’nin müritlerindendir. Hacı Ahmet Çelebi, Ser-güzeşt-i Hâcî Ahmed Efendi ve Ravzatü’t-Tevhîd isimli iki önemli eseri ile tanınmıştır.

Ravzatü’t-Tevhîd adlı eserini 1526-1537 yılları arasında kaleme almıştır. Tasavvuf konulu, sembolik anlatımlı manzum bir eser olan Ravzatü’t-Tevhîd, altı bini aşkın beyitle şekillenmiştir. Dili, kaleme alınış şekli ve muhteviyatı açısından edebiyat tarihimizde çok önemli bir yere sahiptir. Eserin dört yazma nüshası bulunmaktadır; biri Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kitaplığı’nda, ikisi Süleymaniye Kütüphanesi’nde, biri Millet Genel Kütüphanesi’ndedir.

1542 yılında tamamlanmış olan Ser-güzeşt-i Hâcî Ahmed Efendi isimli eser, edebiyat tarihimizde ilk defa bir yazarın kendi elinden çıkmış bir otobiyografidir. Yazarının manzum eseri Ravzatü’t-Tevhîd’i açıklayan bir nitelik taşımasıyla da edebiyat tarihimizin envanterinde bir ilktir. İzmitli Hacı Ahmet Çelebi bu otobiyografisinde yaşadığı dönemin tasavvuf hayatına, medrese eğitimine, manevî eğitim yolundaki arayışlarına, çağının öne çıkmış aydın kimliğine, bizzat görüştüğü şeyhler hakkında bilgilere yer vermiştir. Mensubu olduğu Zeynilik hakkında da geniş bilgiler bulunan bu eser, bu tarikatı ayrıntılı bir şekilde tanıtması açısından da eşsizdir. Eserin bugün için bilinen tek nüshası Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kitaplığı’nda bulunan Ravzatü’t-Tevhîd sonunda 166-182. yapraklar arasındadır. Ser-güzeşt-i Hâcî Ahmed Efendi, Prof. Dr. Mertol Tulum tarafından 2014 yılında yayımlanmıştır.

KAYNAKÇA

Tulum, Mertol, Sergüzeşt (16. Yüzyılda Bir Otobiyografi) ve Ravzatü’t-Tevhîd (Zeynîlik Tarihine Işık Tutan Sembolik Bir Eser)-Hacı Ahmed Efendi (ö. 1542’den sonra), İnceleme-Metin-Tıpkıbasım, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2014; Tulum, Mertol, “Sergüzeşt-İ Hacı Ahmed Efendi (İzmitli Hacı Ahmed Çelebi)”. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees. yesevi.edu.tr/madde-detay/serguzest-i-haci-ahmed-efendi-izmitli-haci-ahmed-celebi-tees-1838, [Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2022]; Tulum, Mertol, “Ravzatü’t-Tevhîd (İzmitli Hacı Ahmed Çelebi)”. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/ madde-detay/ravzatu-t-tevhid-izmitli-haci-ahmed-celebi, [Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2022].

Haluk SELVİ