Nekropol Alanı, I. Derece Arkeolojik Sit Alanı, Yenidoğan/Gültepe, günümüz İzmit, Antik dönem Nikomedia kentinin kuzey kesiminde yer alan Roma ve Bizans izleri barındıran mezarlık alanı

1991 yılında gerçekleştirilen İstanbul-Ankara otobanı karayolları çalışmaları sırasında tesadüfen bulunmuştur. İzmit merkeze 3 km uzaklıkta yer alan nekropol alanı, 1991 ve 1992 yıllarında İzmit Müze Müdürlüğü (Kocaeli Müzesi Müdürlüğü) tarafından gerçekleştirilen kazılarda çıkan buluntu ve kalıntılar nedeniyle I. ve III. derece arkeolojik sit alanlarından oluşmaktadır. Nekropol alanı, otoyolun güneyinde bulunan Gültepe park alanının doğusunda yer almaktadır. Alan park alanına göre yüksek bir kotta bulunmaktadır. Bu alan Helenistik dönemden itibaren geç Bizans dönemine dek sürekli olarak nekropol ve anıtsal kutsal bir yapı ile birlikte kullanılmıştır. Alanda yapılan ilk kazı faaliyetlerinde freskli bir mezar odası bulunmuş, ardından ise bu odaya geçiş sağlayan 5 mezar odası ortaya çıkarılmıştır. Kurtarma kazılarının devamında ise alanda 12 mezar odası ve 7 ayrı mezar daha gün yüzüne çıkarılmıştır. Bu çalışmaların tümüne bakıldığında freskli oda harici diğer odaların duvar yapılarında bezeme ve benzeri bir unsura rastlanmamıştır. Mezarlar genelinde Bizans dönemi özelliklerine sahip tuğla örgü düzeni gözlemlenmiştir. Çalışmalar sonucunda fresk bulunan odaya gömü yapılmadığı tahmin edilmektedir. Bu odaya gömü yapılmamış olması ve fresk bulunan odaya gömü yapılmış odalardan geçiliyor olması, freskli mezar odasının tapınma alanı olarak kullanılmış olma ihtimalini düşündürmektedir. Kazı alanının dışında lahit ve stel parçaları gözlemlenmiştir. Alanda elde edilen buluntular ışığında Bizans dönemi ön planda olsa da alanın Helenistik ve Roma dönemlerinde de aktif kullanıldığı görülmüştür. Alanda tespiti gerçekleştirilen ve Bizans dönemine tarihlendirilmiş bir kutsal yapıya ait olduğu tahmin edilen kalıntılar da yer almaktadır. Kalıntılardan elde edilen bilgiler ışığında yapının, MS IV. ya da V. yüzyıllar arasında kilise veya bazilika olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Yapının sahip olduğu kalıntıların büyük bir çoğunluğu otoyol çalışmaları sırasında hafriyat ile beraber başka bir alana taşınmış olduğu, bunların dışında alanda sütun ve sütun başlıklarına ayrıca alçak kabartma tekniği uygulanmış haç kabartmalı bir levhanın bulunduğu belirlenmiştir. 1991 yılında yol çalışmaları ile yapılmış kazının ardından 1992 yılında yine İzmit Müzesi tarafından gerçekleştirilen kurtarma kazılarında daha önceden haç plana sahip olduğu belirlenen kilise yapısı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Kalıntıların ortaya çıkması ve çalışmaların bu alanda yoğunlaşmasının ardından aslında bu yapı ve çevresinde bulunan kalıntıların şehitlik (martyrion) olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

KAYNAKÇA

Zeynep Demir, “Kınalı-Sakarya Otoyolu 88. Km İzmit Kesimi Gültepe Park Alanı Nekropolü Kurtarma Kazısı”, III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 3., Ankara 1993, s. 229-249; Zeynep Demir, “Kınalı-Sakarya Otoyolu 88. Km İzmit Kesimi Gültepe Park Alanı Nekropolü 1992 Yılı Kurtarma Kazısı”, IV. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 4., Ankara 1993, s. 357-375; Taner Aksoy, Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Kültür Yayınları, Kocaeli 2011, s. 43; Tulu Gökkadar Çiftçi, İzmit (Nikomedia) Kültür Varlıkları ve Arkeolojik Turizm, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2018, s. 125-127.

Serkan GEDÜK