Donanma Komutanlığı Harp Silah ve Araçları Müzesi

Donanma Komutanlığı bünyesinde Gölcük’te deniz müzesi kurulması fikri, 4 Nisan 1953 tarihinde Çanakkale Boğazı’nın Nara mevkiinde Dumlupınar denizaltısının, Norveç bandıralı Naboland yük gemisiyle çarpışıp batması ve 81 denizcimizin şehit olmasından sonra gündeme getirilmiştir. Bu deniz kazasından hemen sonra şehit aileleri için toplanan paralardan artan 12.000 liralık kısım ile 1962 tarihinde Denizaltı Şehitleri Anıtı yapılması düşünülmüş, Güzel Sanatlar Akademisi heykel bölümü mezunu Lale Erler’e bir anıt çizimi yaptırılmıştır. Hazırlanan anıt çiziminin teknik hesapları Gölcük İnşaat Grubu yüksek mühendislerine yaptırılarak, donanma komutanının onayına sunulmuştur. Alınan onayın ardından inşaata girişilmiş, bir süre sonra Deniz Kuvvetleri Komutanlığı anıtın sadece denizaltı şehitleri için değil, tüm deniz şehitleri için olması emrini vererek 1966 yılında gerekli ödenek de çıkarılmıştır. 1966 yılında çıkarılan bu emre istinaden, anıtın etrafına bir tören alanı ile bir deniz müzesi eklenmiştir. Ayrıca tören alanının çevresinin denizcilikle ilgili silah ve teçhizattan top, torpido, mayın vb. unsurlarla süslenmesi istenmiştir. Daha sonra deniz müzesi yapımı ertelenmiş; Gölcük Deniz Şehitleri Abidesi 9 Mart 1967 tarihinde törenle açılmıştır.

Planlanan Gölcük Deniz Müzesi’nin yapımı epey geciktikten sonra, 12 Mart 1976’da yapılabilmiştir. Açılan müzenin amacı; Türk deniz tarihini pano, maket, harita, replika, sancak, küçük obje ve fotoğraflar ile müzeye gelen ziyaretçileri bilgilendirmekti.

Müze içinde ayrıca müze gemiler bölümü de hizmet vermektedir. İzmit Müze Gemiler Müdürlüğünün açılmasının maksadı Türkiye Cumhuriyeti Deniz Kuvvetleri’nde görev alan ve daha sonra hizmet dışı kalan müze gemi olarak hizmet veren harp gemilerinin görev alanları ve yaşam şartlarını, gemilerde mevcut orijinal silah araç ve gereçleri, manken, şilt ve büst gibi objelerle yerlerinde ziyaretçilere yansıtmak ve ziyarete gelen kamuoyunda Türk deniz tarihi bilincini oluşturmak olarak belirtilmiştir. Müze Gemiler Müdürlüğü, Türk donanmasının halka tanıtılması, genç kuşakların denizciliği sevip benimsemesi ve denizciliğin teşvik edilmesi için kültür ve sanat etkinliklerine de katkıda bulunmak amacıyla 20 Ağustos 1997 tarihinde kurulmuştur. Bu anlayışa hizmet vermesi için de 20 Ağustos 1997’de TCG Gayret (D-352) muhribi ve 29 Ekim 2004 tarihinde de TCG Hızırreis (S-342) denizaltı gemisi Gölcük’te müze sahasına yakın iskeleye çekilip gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra dönemin Kocaeli valisi Erdal Ata, donanma komutanı oramiral Yener Karahanoğlu ve belediye başkanı İbrahim Karaosmanoğlu tarafından açılışı yapılıp müze gemi olarak hizmet vermeye başlamıştır.

Gölcük Deniz Müzesi, 3 Mayıs 2002 tarihinde konsept değişikliği yapılması maksadıyla geçici olarak ziyarete kapatıldı. Ardından müze, Gölcük Tersanesi Komutanlığı, Seymen Malzeme Depo Komutanlığı ve muhtelif birliklerden temin edilen teknik malzemelerin yerleştirilmesiyle, 16 Mayıs 2003 tarihinde “Donanma Komutanlığı Harp Silah ve Araçları Müzesi” adıyla donanma komutanı oramiral Özden Örnek tarafından tekrar açıldı.

9 Aralık 2005 tarih 26018 sayılı Resmî Gazete’de Gölcük’te denizcilikle ilgili müzelerin birinci sınıf müze sayılması kararının çıkmasından sonra müzeye denizcilikle ilgili malzemeler de eklenmeye başlamıştır. Bu arada Yavuz muharebe gemisine ait taret parçaları, Kudret gemisine ait makine parçaları, Hamidiye kruvazörüne ait birtakım parçalar da müzeye getirilerek sergilenmeye başlanmıştır.

Kocaeli bölgesinde tertiplenen muhtelif kültürel içerikli (fotoğraf, kitap, resim, vitray ve eski eserler) etkinliklerin bir kısmının Donanma Komutanlığı Müzesinde gerçekleştirilmesi yönünde İl Kültür Müdürlüğüyle de bir protokol yapılarak belirli zamanlarda bu tarz etkinlikler gerçekleştirilmiştir.

Gölcük’teki Donanma Komutanlığına ait bu müze alanı konusunda, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından 5 Ağustos 2011 tarihinde kadro ve kuruluş değişikliğine gidilerek İzmit’te Müze Gemiler Müdürlüğü ile Gölcük Ana Üs Komutanlığı sorumluluk sahasında bulunan Arşiv Kısmı kadroya dahil edilerek “Gölcük Deniz Müzesi Komutanlığı” adıyla yeniden teşkilatlandırılıp hizmet vermeye başlamıştır. Günümüzde de (2021) aynı adla hizmet vermeye devam etmektedir.

KAYNAKÇA

Figen Atabey, Cumhuriyet Dönemi Türk Deniz Kuvvetleri, Ankara Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yay., 2002. Donanma Komutanlığı Tarihçesi, Donanma Komutanlığı Matbaası, Gölcük 1995. Gölcük Tersane Komutanlığı Tarihçesi, 1926-1999, Donanma Komutanlığı Yay., Kocaeli 1999. Ferdi Uyanıker, “Gölcük Deniz Ana Üs Komutanlığının Tarihi Gelişimi (1921-2016)”, Savunma ve Savaş Araştırmaları Dergisi, Haziran 2021, c. 31, sy. 1, Ankara, Kara Harp Okulu Matbaası, 2021, s. 79-116.

Zekeriya TÜRKMEN