Geçmişten Gelen Türk Süsleme Sanatlarını Geleceğe Taşıyacak Nesillerin Yetiştirildiği Eğitim Kurumu
Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan köklü Türk tarihinin kültürel değerleri içinde yer alan, Türk süsleme sanatları, mimarideki süslemeler (taş oymacılığı, ahşap işlemeciliği, çinicilik, seramik vb.), çadır süslemeciliği, maden süslemeciliği, kitap sanatları (hat, tezhip, ciltçilik vb.), halıcılık, kumaşçılık, cam işlemeciliği, minyatür, ebru ve daha birçok örnekten oluşmaktadır.
Geleneksel Türk süsleme sanatları denildiğinde minyatür, hat, tezhip, ebru, katı’ sanatlarını sayabilmekteyiz. Bu sanat dallarının bugün yaşatılabilmesi ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için eğitim kurumlarının varlığı kuşkusuz çok önemlidir. Bu doğrultuda ülkemizde birçok şehirde açılan eğitim merkezlerinde konunun uzmanları tarafından verilen kurslar ile bu geleneksel sanatlarımız yaşatılmaya çalışılmaktadır. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi de, geçmişten günümüze ulaşan sanat değerlerini kent halkına tanıtmak ve yaşatmak için 2014 yılında, Sekapark Kültür Evleri alanında, Geleneksel Türk Süsleme Sanatları Eğitim Merkezi’ni açmıştır.
Merkezde, uygulamalı verilen eğitim sonucu hat, çini, ebru, tezhip, minyatür ve katı’ gibi süsleme sanatlarını öğrenip geleceğe taşıyacak sanatçılar yetiştirilmesi hedeflenmektedir. Burada eğitim gören öğrenciler, her yıl ağustos ayında konservatuvar yetenek sınavı ile seçilmektedir. Sınavda başarılı olanlar, 3 yıl boyunca Geleneksel Türk Süsleme Sanatları eğitimi almaktadırlar. Öğrenciler yıl boyunca ürettikleri eserleri, yılsonu düzenlenen sergide ziyaretçilerin beğenisine sunmaktadır. Eğitim merkezinde deneyimli ve konunun uzmanı olan eğitimcilerden ders alan gençler, kültürel mirasımızın yaşatılması ve geleceğe taşınmasına katkı sağlama hususunda önemli bir görev üstlendikleri bilinci ile eğitim hayatlarını tamamlama gayreti taşımaktadırlar. Minyatür ve katı’ öğretimi Deniz Gülsüm Sarıbay tarafından yürütülmektedir. Uygurların, 11. yüzyılda Türk kültürüne dahil ettikleri, daha sonra Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde geliştirilen zengin bir sanat olan minyatür eğitimine öncelikle çini desenleri ile başlanmakta, Topkapı Sarayı çinilerinin minyatür çalışmaları yapılmaktadır. Bunun yanı sıra Kuran-ı Kerim kapaklarında yer alan şemsi desenleri üzerine eğitilen öğrenciler, Nakkaş Osman ve Nevni gibi ustaların eserlerini de üretmeleri için ders almaktadırlar. Bir desenin veya yazı istifinin kâğıt ya da deri gibi tabakalardan oyulması ile icra edilen süsleme sanatı katı’ eğitiminde, Sarıbay tarafından verilen derslerde çiçek boyama ve çiçek süsleme olarak da katı’ eserler yapılmaktadır. Eğitim merkezinde, ebru öğretimi Gülseher Kahraman tarafından yürütülmektedir. Bilindiği üzere, tezhip ve hat ile birlikte kitap sayfalarında, murakka kenarlarında, ciltlerde, yazı boşluklarında kullanılan ebru, günümüzde başlı başına bir sanat olarak dikkat çekmektedir. Kahraman tarafından verilen derslerle, öğrenciler bu sanatın inceliklerini öğrenmekte, sadece bir eser ortaya koyarken ruh dünyalarının huzura kavuşmasının dinginliğini de hissetmektedirler. Öğrencilerin aldıkları eğitim sonucu yaptıkları ebru örnekleri gerek Kocaeli’de gerekse il dışında çeşitli sergilerde yer almaktadır. Eğitim merkezinde, hat ve tezhip sanatlarının öğretiminde iki önemli eğitimci dikkat çekmektedir. Meşakkatli ve öğrenme süreci uzun olan hat sanatı derslerini Mahmut Şahin yürütmektedir. Ünlü hattatlar Hüseyin Kutlu ve Ali Alparslan’dan icazetli olan Şahin, ülkemizde hat konusunda sayılı uzmanlardan ve eğitmenlerden birisidir. Hat eğitimi alan öğrenciler önce sülüs yazı ile başlamakta, nesih Kuran-ı Kerim yazısına, ardından talik yazısına geçen öğrenciler 4 yıllık bir eğitim ile iyi bir hattat olma yolunda ilerleme kaydetmektedirler. Hat yazılarının etrafına yapılan geleneksel süsleme sanatı tezhip eğitimi de Abdullah Aydemir tarafından verilmektedir. Tezhip ustası yetiştirmek için verilen eğitim 3 yıl sürmektedir. Aydemir tarafından motifler, desen tasarımı gibi konular işlenmekte, 16. yüzyıldan bu yana devam eden tezhip sanatı uygulamaları öğretilmektedir. Ayet ve hadislerin etrafını süsleme sanatı olan tezhip derslerinin ilk aşamasında motif bilgisi ve kompozisyon bilgisi almaktadırlar. Formlar ve bu formları boyama eğitiminde fırça ile boyama tekniklerini öğrenerek iyi birer müzehhip olma yolunda ilerlemektedirler.
KAYNAKÇA
Ali Osman Uysal, “Ana Hatlarıyla Türklerde Sanat”, Türk Kültürü El Kitabı, (ed. İhsan Çapacıoğlu, Hayati Beşirli), Grafiker Yayınları, Ankara 2015, ss. 421-544; Mustafa Talas, Numan Durak Aksoy, “Osmanlı Süsleme Sanatlarının Türk Kültür Tarihi Ekseninde Değerlendirilmesi”, Türklük Bilimi Araştırmaları, (2006): 457-470 https:// dergipark.org.tr/en/pub/tubar/issue/16960/177112 (Erişim Tarihi: 10.08.2021); https://www.bizimyaka.com/haber/3298837/buyuksehir-konservatuvarinda-ebru-ogreniyorlar?r=cbae1b26562da9cce1ede555098f08ae (Erişim Tarihi: 11.08.2021); https://kocaeli. bel.tr/tr/main/birimler/kultur-sanat-ve-konservatuar-sube-mudurlugu/52/22174 (Erişim Tarihi: 10.08.2021); https://www.kocaeli.bel.tr/tr/main/news/haberler/3/minyatur-ve-kati-susleme-sanatlarini-ogreniyo/35735 (Erişim Tarihi: 11.08.2021); https://www. kocaeli.bel.tr/tr/main/news/haberler/3/geleneksel-turk-susleme-sanatlari-ogreniyorla/35149 (Erişim Tarihi: 11.08.2021).
Sema ORSOY