Gebze’de birçok türbe ve yatır bulunmaktadır. Molla Fenari köyünde bulunan Ebu Sufyan Türbesi, Denizli köyünde bulunan Akçet Dede Türbesi, Horasanlı Şeyh Kudbeddin Çelebi Türbesi, Kadı Fazlullah Bey Türbesi bunlar arasındadır.

Horasanlı Şeyh Kudbettin Çelebi Türbesi, çarşı içerisinde bulunmaktadır. Kudbettin Bey Gebze kadısı Feyzullahzade Kemalettin Bey’in oğludur. Türbenin ne zaman ve kim tarafından yaptırıldığı bilinmemekle beraber, Şeyh Kudbettin Bey’in, Timur’un ordularıyla birlikte Anadolu’ya geldiği ve Gebze’de öldüğü söylenmektedir. Selçuklu türbeleri üslubundaki türbenin XIV-XV. yüzyıllarda yapıldığı tahmin edilmektedir.

Çok bilinen Çoban Mustafa Paşa Külliyesi içerisinde de Çoban Mustafa Paşa Türbesi bulunmaktadır. Türbede sadece Çoban Mustafa Paşa’nın mezarı bulunmaktadır. Külliye 1523-1524 tarihleri arasında yapılmıştır. Çoban Mustafa Paşa 1579 tarihinde, Viyana seferi sırasında ölmüş, Gebze’de ölümünden önce yapılan türbesine gömülmüştür. Türbe, Klasik Osmanlı türbe mimarisinin tipik örneklerinden biridir.

Gebze’nin güneyinde, belediyenin arkasında bulunan Malkoçoğlu Mehmet Bey Türbesi günümüze ulaşamamıştır. Eski İstanbul yolunun Gebze’ye giriş yolu üzerindeki mezarlığın yaklaşık otuz yıl önce ortadan kaldırılmasıyla birlikte bu türbe de yıkılmıştır ancak mezarın yeri bilinmektedir. Türbenin ortasındaki iki sandukadan biri 1385’te ölen Malkoçoğlu Mehmet Bey’indir, diğerinin ise kime ait olduğu bilinmemektedir. Türbeyi Mehmet Bey’in babası Malkoçoğlu yaptırmıştır.

Menzilhane Mahallesi’nde İlyas Çelebi Camii’nin avlusunda yer alan İlyas Bey Türbesi, XIV. yüzyılın ilk yarısında yaptırılmıştır. Uzun süre içinde pek çok onarıma uğrayan türbe, orijinal yapısını kaybetmiştir. Türbe içerisindeki bir kitabeden İlyas Çelebi’nin torunlarından şıkk-ı evvel defterdar Hasan Bey’in cami ile birlikte türbeyi de 1776’da onardığı tespit edilmektedir.

Somuncu Baba Türbesi, Karadede Türbesi de Gebze’de bulunmaktadır. Tavşanlı köyünde Emir Dede ve Demir Ahmet yatırları bulunmaktadır. İbrahim Dede Yatırı, Kabakulak Yatırı da bunların arasında sayılmaktadır. Gebze’nin merkezinde, sahibi hakkında net bir bilgiye ulaşılamayan Zincirkıran mezarı yer almaktadır. Kabakulak Dedesi ise ismi bir tarlaya verilmiş diğer bir yatırdır.

KAYNAKÇA

Cengiz, Tülin B. Kıtaları Buluşturan Tarihsel Geçiş Hattı Üzerinde Bir Kent: Gebze. İstanbul: Gebze Belediyesi, 2018; Güven, Veli. “Gebze Özelinde Türklerde Türbe Geleneği ve Bu Geleneğin Halk İnanışına Etkileri”, Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempzyumu-IV Bildirileri, (Editörler: Haluk Selvi vd.), Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, Kocaeli, 2018.

İsmail KAHRAMAN