Gazi Akça Koca, XIV. yüzyılda Kocaeli üzerine fetihlerde bulunmuş ilk Osmanlı devlet adamlarındandır. Osman Gazi’nin silah arkadaşlarından olan Gazi Akça Koca’nın torunu Gebze kadısı Fazlullah’ın Ekim 1434 tarihli vakfiyesine göre babasının adı Abdülmelik b. Abdülfettâh’tır. Ailesi Anadolu Selçukluları döneminde uç bölgelere yerleştirilmiş bir Türkmen boyuna mensup olan Gazi Akça Koca’nın da aşiret beyi olduğu ve Ertuğrul Gazi’ye bağlı bulunduğu sanılmaktadır. Osman Gazi tarafından Orhan Gazi’nin emrinde Konuralp, Gazi Rahman ve Köse Mihal gibi meşhur beylerle Sakarya ve İzmit yöresine akınlar yapmakla görevlendirildi. Bu bölgedeki bazı kaleleri ele geçirdi ve Sapanca Gölü’nün batı tarafındaki bir hisarı kendisine karargâh yaparak İzmit bölgesine akınlarda bulundu. 1326’ya doğru Kandıra’yı ve civarını zaptetti, ayrıca Konuralp ve Gazi Abdurrahman ile birlikte Kartal civarındaki Aydos’u, ardından da kuzeyindeki Samandıra hisarını aldı. Bunun üzerine Samandıra bölgesi kendisine mülk olarak verildi. Buradan, birkaç yıl daha İzmit-Üsküdar arasındaki yerlere akınlarda bulunan Gazi Akça Koca, İzmit’in fethinden az önce, 1328’de Kandıra yakınlarındaki bir tepede öldü ve buraya gömüldü. Mezarı Kandıra’daki Babadağ mevkiindedir. Gazi Akça Koca Anı Evi, Kocaeli’ne adını veren Gazi Akça Koca’yı tanıtmak için kurulmuş bir anı evidir. 2014 yılında SEKA kültür alanı içinde yer alan lojmanlardan biri onarılarak Gazi Akça Koca Anı Evi’ne dönüştürülmüştür. Kurucu beyleri genç nesillere tanıtmak ve Kocaeli’nin bilinmeyenlerini ortaya çıkararak yapılacak projelere kaynak olan Kocaeli tarihi sempozyumlarının ilki 02-04 Mayıs 2014 tarihlerinde Kocaeli’ne adını veren Gazi Akça Koca adına yapıldı. Bu sempozyum çerçevesinde Gazi Akça Koca Anı Evi hazırlandı. Tarih danışmanlığını Prof. Dr. Haluk Selvi ve Doç. Dr. Muhammed Bilal Çelik’in yaptığı bu mekânın açılışı “Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi sempozyumu”nun son günü olan 4 Mayıs 2014 tarihinde, Sempozyumun kapanış programının ardından geniş bir katılım ile cumhurbaşkanı genel sekreteri Prof. Dr. Mustafa İsen’in de katılımı ile gerçekleştirildi.
Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 2000’li yıllara kadar Kocaeli bölgesinin geçmişi ile ilgili önemli sergilemelerin yer aldığı bu anı evi büyük ilgi görmektedir. Sekapark kültür alanı içerisinde bulunan ve Kocaeli’nin tarihine ışık tutan Gazi Akça Koca Anı Evi üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm olan Osmanlı Bölümü’nde, Gazi Akça Koca’nın yaşamı, ailesi ile ilgili bilgilerin yanı sıra Osman Gazi ve Orhan Gazi dönemleri ile Kara Mürsel Alp, Konur Alp, Abdurrahman Gazi hakkında bilgiler, yazılı ve görsel kaynaklar aracılığıyla aktarılmaktadır. Osmanlı fermanlarında Kocaeli, Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Kocaeli başlıkları da bu bölümde sergilenmiştir. İkinci bölümde milli mücadele dönemi Kocaeli cephesinde yaşananları anlatan dönemin resim ve gazeteleri bulunmaktadır. Bu bölümdeki resim ve gazeteler orijinalinden aktarılıp pek çoğu ilk defa burada sergilenmiştir. Yahya Kaptan, Kara Fatma, İpsiz Recep gibi milli mücadele kahramanlarının hayat hikâyeleri de resimleriyle birlikte bu bölümde aktarılmaktadır. Üçüncü ve son bölümde ise “Kocaeli’nin Sembolleri ve Günümüzde Kocaeli” yer almaktadır. Bu bölümde Kasr-ı Hümayun, Demiryolu, SEKA, Atatürk Heykeli, İzmit Tersanesi, İzmit Saat Kulesi ve Yavuz Zırhlısı gibi Kocaeli’nin sembolleri sergilenmektedir. Yine bu bölümde yeni şehircilikte Kocaeli, sanayide öncü Kocaeli, gelişen ve değişen Kocaeli, ulaşımda köprü kent Kocaeli, bilim, kültür ve sanat şehri Kocaeli başlıkları altında şehir ile ilgili önemli bilgilere yer verilmiştir.
Kocaeli’nin hafızasında önemli bir yere sahip olan ve bu kente çok şey katan Seka Kâğıt Fabrikası kapandıktan sonra şehre kültür mekânı olarak hizmet vermektedir. Bu mekânlardan biri de Gazi Akça Koca Anı Evi’dir.
KAYNAKÇA
Ali Yeşildal, Medeniyet Hamurundan Kültür Merkezine: Bir Endüstriyel Dönüğüm Merkezi Olarak SEKA, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-III, Kocaeli, 2017; Enver Konukçu, Akça Koca ve Kocaili, Kocaeli, 2016; Feridun Emecen, “Akça Koca”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt: 2, İstanbul, 1989, s. 224; Gazi Akça Koca Anı Evi El Broşürü, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları; https://www.kocaeli.bel.tr/tr/main/news/haberler/3/gazi-akca-koca-ani-evi-acildi/21829 (04.07.2021)
Resül NARİN