FEYZULLAH İZMİDÎ

Madde no:472

Doktor

Feyzullah İzmidi,1842 yılında İzmit’in Alaca Mescit Mahallesi Veli Hoca Sokağı 65 nolu evde doğmuştur. Babası yeniçeri ağalarından Karakollukçu Feyzullah Ağa’nın oğlu İzmitli Çıkrıkçı Hasan Usta, annesi Zeliha Şerife Hanım’dı. Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin beşinci sınıfında (1864) İzmit’in Topçular ailesinden Saniye Hanım’la ilk evliliğini yaptı. Eşinin ölümü üzerine 1881 yılında Samiye Hanım’la evlendi. Her iki evliliğinden altı çocuk sahibi oldu.

İlk ve orta öğrenimini İzmit’te, lise tahsilini İstanbul, Şehzadebaşı’nda tamamladı. 1860 yılında Halıcıoğlu’nda bulunan Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye’ye girdi ve 27 Haziran 1871’de birincilikle, tabip yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. 29 Temmuz 1871 tarihinde Haydarpaşa Askeri Hastanesi’ne tatbikat ve ameliyat deneyimi kazanmak üzere muavin tabip olarak atandı. Burada gösterdiği başarılar nedeniyle Avrupa’ya tahsile gitmesi önerildi ve 28 Aralık 1872 tarihinde yurt dışına gönderileceklerin katıldığı sınavı birincilikle kazandı. 3 Şubat 1873’te iç hastalıkları (emraz-ı dahiliye) ihtisası yapmak üzere Paris’e gönderildi. Paris Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde öğrenimi sırasında gösterdiği başarılarından dolayı 1873’te Sol Kolağası, 1875’te Sağ Kolağası rütbelerini aldı. Hocası Prof. Dr. Behier ve diğer Paris Tıp Fakültesi hocalarının karşısında ihtisas sınavını üstün bir başarıyla verdikten sonra, klinik muallimliği yapmaya hak kazandı. İstanbul’a döndükten hemen sonra Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye’de emraz-ı dahiliye (iç hastalıkları) muallimliğine getirildi. 24 Ocak 1877’de binbaşılığa terfi eden Dr. Feyzi, (1880) Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’de seririyat-ı dahiliye (dahiliye kliniği) muallim muavini (doçent), bir sene sonra da muallimi (profesör) olarak terfi aldı. 1877’den itibaren iç hastalıkları ve nöroloji hocalığının dışında teşhis-i marazi ve hıfzıssıhha (halk sağlığı) muallimliğine başladı. 1878 yılında İstanbul’da göçler sonucu ortaya çıkan tifüs salgınında Gülhane Hastanesinde ve Kadın Muhacir Hastanesinde görevlendirildi. Bütün görevlerinde gösterdiği üstün gayretlerinden dolayı 16 kez çeşitli terfi ve madalyalarla ödüllendirildi. 5 Ekim 1903 (22 Eylül 1319)’de Şam Tıp Mektebinin açılışına da büyük katkı sağlamış olan Feyzi Paşa, bütün bu görevleri yanı sıra tıp eğitiminin iyileştirilmesi ve Türkçeleştirilmesi için de çaba göstermiş ve Avrupa’da tıp eğitiminde etkin olan kitapları Türkçeye çevirerek Türkçe tıp eğitiminin mümkün olabildiğini göstermişti.

1888 yılında İstanbul’da Mahmud Bey Matbaasında basılmış olan 1088 sayfalık Usul-i Teşhis-i Marazi eserin ön kapağında; kitabın yazarının Paris hastaneleri etibbasından ve Darülfünunu Tıbbiye’de muallim muavini Doktor Rakel olduğu ve Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniye üyesi, Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane’de emraz-ı dahiliye, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i Şahane’de seririyat-ı dahiliye muallimi, dördüncü mecidiye nişanına ve sanayi madalyasına sahip Doktor Miralay Feyzullah İzmidi tarafından çevrildiği yazmaktadır.

İlm-i Emraz-ı Dahiliye, 1. Cilt, 1889 yılında İstanbul, Mahmud Bey Matbaasında basılmış, 1030 sayfalık eserin ilk cildinin ön kapağında kitabın yazarının Leipzig Darulfünu-u Seririyat Nazırı ve muallimi Doktor Adolf Strumpel olduğu ve Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniye üyesi, Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane’de emraz-ı dahiliye, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i Şahane’de seririyat-ı dahiliye muallimi üçüncü rütbe mecidiye nişanına ve sanayi madalyasına sahip Doktor Miralay Feyzullah İzmidi tarafından çevrildiği belirtilmektedir. 1899 yılında da aynı eserin ikinci cildini Türkçe ‘ye çevirmiştir.

Bunlardan başka Maraz-ı Mergazi (Sıtma) isimli eseri 1914 yılında İstanbul, Tanin matbaasında basılmış, ön kapağında “Osmanlı Tıp Fakültesi birinci seririyat-ı dahiliye muallimi Feyzi Paşa hazretlerinin seririyat derslerinden, seririyat asistanı Doktor Asım Bey tarafından toplanmıştır” yazmaktadır.

18 Mayıs 1910 tarihinde yaşının ilerlemesini gerekçe göstererek askeriyeden emekli olan Dr. Feyzi Paşa, 24 Ekim 1923 tarihinde İstanbul-Şehzadebaşı, Fevziye Caddesi’ndeki evinde üremiden yaşamını yitirmişti. Cenazesi öğrencilerinin omuzlarında Karacaahmet Mezarlığı’na kadar taşınmış, Karacaahmet Türbesi’nin yanına defnedilmiştir.

KAYNAKÇA

Nermin Ersoy, İzmitli Bir Tıbbiye Hocası: Feyzullah İzmidi, İstanbul 1995; Aykut Kazancıgil, Tıp Fakültesi Tarihçesi (Mırat-ı Mekteb-i Tıbbiye), C. I, İstanbul 1991; Neşet Ömer, “Doktor Feyzi Paşa (1261-1243)”, Darülfünun Tıp Fakültesi Mecmuası, 5/7 (Eylül 1339),s. 509-510, 511; Ekrem Kadri Unat, “Muallim Doktor Feyzi Paşa (1845-1923)”, Tıp Tarihi Araştırmaları, Sayı: 4, İstanbul 1990, s. 127133; Rıza Tahsin, Mırat-ı Mekteb-i Tıbbiye, Birinci Kitap, Dersaadet 1328, Doktor Besim Ömer, “Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i Şahane”, Nevsali Afiyet (Salname-i Tıp), İkinci sene, Alem Matbaası-Ahmed İhsan ve Şürekası, İstanbul, 1316,s. 28-38; Muallim Feyzi Paşa, Maraz-ı Mergazi (Sıtma), Derleyen: Dr. Asım Bey. Tanin Matbaası, İstanbul, 1329; Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, Taltifat İradeleri. 11, 10.R.1332; 43, 13.Z.1318; 41, 20.ZA.1313; Doktor Besim Ömer, “Efkar-ı Batıla”, Nevsali Afiyet (Salname-i Tıp), Dördüncü Kitap, Matbaa-ı Ahmed İhsan, İstanbul 1322; Rakel. Usul-u Teşhis-i Marazi (Çeviren: Doktor Miralay Feyzullah İzmidi). Mahmud Bey Matbaası, Dersaadet 1304; Adolf Strumpel, İlm-i Emraz-ı Dahiliye (Çeviren: Doktor Miralay Feyzullah İzmidi). Cild-i evvel, Mahmud Bey Matbaası, Dersaadet 1305; Adolf Strumpel. İlm-i Emraz-ı Dahiliye (Çeviren: Doktor Miralay Feyzullah İzmidi). Cild sani. Mahmud Bey Matbaası, Dersaadet 1306.

Nermin ERSOY