İzmit’te Yerel Bir Tiyatro

Türk yazar, şair ve yönetmen, öğretim üyesi olan Kadir Yüksel, 1969 yılında İzmit’te doğru. İlk ve orta öğretimini İzmit’te tamamladıktan sonra Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’ nden 1990 yılında mezun oldu. Öğrencilik yıllarında Kadıköy Halk Eğitim ve Ortaköy Kültür Merkezi’nde oyunculuk eğitimi, yazarlık atölyesi ve oyun inceleme dersleri aldı. 90’lı yılların sonlarına doğru İzmit’e döndüğünde Kocaeli Bölge Tiyatrosu (Genç Sahne) ekip arkadaşları ile kurdu, oyunlar yazdı ve yönetti.

2002 yılında Halk Eğitim deneme sahnesini kuran Yüksel, amatör tiyatroyu düzenli perdelerini açan, repertuarı olan bir tiyatro hâline getirdi. Bu dönemlerde, tiyatronun yanı sıra kendi kurduğu edebiyat dergisi olan Fayton dergisinde yazılar yazmaya başladı. Ulusal çapta ses getiren bu dergi aynı zamanda kısacık ömründe ses getiren İzmit Fayton oyuncularının isim babası oldu. Bu ismi ortaya atan, Fayton oyuncularının bir diğer kurucusu ise, kendisi gibi yazar, yönetmen olan Türk tiyatrosuna katkı sağlamış, eserleri Mitos Boyut tarafından basılan ödüllü bir yazar Taner Büyükarman’dı. Belirli sebeplerden ayrılmak zorunda oldukları Halk Eğitim deneme sahnesinde ilk tohumları atılan İzmit Fayton Oyuncuları, İzmit’in bilindik pasajlarındaki fareli depolarında tüm olanaksızlıklara rağmen filizlenmeye çalıştı ve 2004 yılında ilk oyunları, Aslı Öngören tarafından yazılan “Yel Mi? Değirmen Mi?” eseri oldu.

Sahnelenen Oyunlar

Fayton Oyuncuları İzmit’te perdelerini açmak adına derinlemesine bir tiyatro metni arayışındaydılar. Kurucularından Kadir Yüksel bu konuda, “İzmit’te oynanmamış, çağdaş ve Türk tiyatrosuna katkı sağlamış yeni, bilinmeyen eserler ile sahne almak istedik. Bu sebeple Mitos Boyut tarafından basılan tiyatro eserlerini incelemeye aldık. Yeni bir tiyatro olduğumuz için henüz felsefi anlamda tiyatromuz adına belirli bir üslup düşünmemiştik. Bizim için önemli olan hiç oynanmamış, yeni bir tiyatro eseriydi,” demiştir.

Türk tiyatrona katkı sağlamış önemli yazarlardan Vasıf Öngören’in kızı olan Aslı Öngören’in eseriyle karşılaşmıştır Fayton Oyuncuları. Oyuncu, yazar Aslı Öngören’in Özel İsviçre Hastanesi, oyun yazma yarışması birincisi, 2003 yılında Mitos Boyut tarafından basılan “Yel Mi? Değirmen Mi?” oyunuyla perdelerini açacak olan Fayton Oyuncuları böylelikle kurucularından Kadir Yüksel yönetmenliğinde prova sürecine başlamıştır.

2004-2005-2006 yıllarında iki sezon oynayan “Yel Mi? Değirmen Mi?” oyunu Kocaeli Şehir Tiyatroları genel sanat yönetmeni Yücel Erten tarafından destekleniş ve şehir tiyatrolarının aylık oyun repertuarına girmiştir. Neredeyse kapalı gişe oynanan bu oyun, yerel ve ulusal basında yazar, çevirmen, edebiyatçı Ataol Behramoğlu, sinema eleştirmeni ve yazar Rekin Teksoy’un köşe yazılarına haber olmuştur. Daha sonra yönetmen ve oyuncu olan Işıl Kasapoğlu’nun Semaver Kumpanya-Çevre Tiyatrosu’nda yarım sezon sahne alma fırsatını yakalamıştır. Oyunu izleyen Aslı Öngören, sahneleme biçimi ve oyunculukları çok beğenmiş, Fayton Oyuncuları ile bir oyunda çalışmak istemiştir. Bu sebeple Macar yazar İstvan Örkeny’in “Totlar” eserinin provaları, Öngören yönetmenliğinde başlamıştır. Uzun süren prova sürecinin ardından belli sebeplerden ötürü Fayton Oyuncuları dağılmış ve tiyatro kapanmak zorunda kalmıştır. Tiyatroya kısa bir süre ara veren Kadir Yüksel, 2008 yılında İzmit’in ilk doğaçlama tiyatro ekibi olan Oyun İstasyonu’na katılmış, Oyun İstasyonu ekibi yazılı tiyatro eserlerini Kadir Yüksel’in yönettiği oyunlar ile sahneleme fırsatı bulmuştur. Yüksel’in, Oyun İstasyonu’nda yönettiği başlıca oyunlar:

 

 

Yazar	Eser	Tarih
Sadık Şendil	Kanlı Nigar	2009
Kadir Yüksel	Sırra Kadem	2010
Haşmet Zeybek	Düğün ya da Davul	2012
Haldun Taner	Keşanlı Ali Destanı	2013
Ray Cooney	Komik Para	2014
Turgut Özakman	Bir Şehnaz Oyun	2015
Sadık Şendil	Yedi Kocalı Hürmüz	2017

Taner Büyükarman, uzunca bir süre tiyatro yapmak istememiş, bol bol tiyatro eseri ve radyo oyunu yazmıştır. Birçok oyunu ödül almanın yanı sıra profesyonel, amatör ve kurumsal tiyatrolarda sergilendi. Taner Büyükarman’ın yazdığı başlıca eserler Huzursuzlar Evi, Asla Bilemezsin, Geriye Kalan, Yunus Benem, Mansur’un Küpesi, Soğan Gibi, Deprem, Ahiler Zamanı, Karagöz’ün Dedektifliği.

Bir Donkişot Hikâyesi “Yel mi? Değirmen mi?”

Cervantes’in hapishanedeyken yazdığı “Don Kişot” 1605 ve 1615’te iki bölüm hâlinde yayımlanmıştır. 17. yüzyıl romantizmiyle yazılan bu eser, hayalperest ve tutkuları olan Don Kişot’un hazin öyküsünü anlatmaktadır. Karakterin başkaldırı biçimi romantizmle değerlendirilse de eser tragedya niteliklerini barındırmaktadır. Aslı Öngören Don Kişot eserinden ilham alarak “Yel Mi? Değirmen Mi?” eserinin dramatik yapısını Türk toplumuna uyarlayarak altı farklı bölümde yazmıştır. Bu bölümleri sırasıyla tiyatro akımları üzerinden incelediğimizde, klasik tiyatro, romantizm, vodvil, absürt, epik, geleneksel Türk tiyatrosu göstergelerini görürüz. Aslı Öngören’in farklı akımlar ile ele aldığı eser, üslup bakımından bağlantısız görünse de dramatik çatının altında ikinci bir anlatı katmanı olduğu göz ardı edilemez. Bu katman, dönemin Türkiye’sinin çok yönlülüğü, karmaşıklığı ve politik nedenlerden ötürü tutarsız ve düzensiz toplumların ayrışmasının bir aynasıdır aslında.

Teknik Sanat Ekibi

 

No	Görevli	Görevi
1	Ersin Çakmak	Reji Asistanı
2	Rona H. Topçuoğlu	Sahne Düzenlemesi
3	Kemal Yiğitcan	Işık Tasarımı
4	İlker Sevüker	Efekt
5	Sevim Işık	Giysi Düzenleme
6	Sündüz Haşar	Dramaturg
7	Hanife Arı	Kondüvit
8	Zeynep Asever	Aksesuar
9	Aydın Ketenağ	TV Çekimleri

 

 

 

Oyuncular

 

No	Oyuncu	Karakter
1	Taner Büyükarman	Doğan Kürşat
2	Nuri Karadeniz	Sabri Pençe
3	Işık Kıvılcım	Münevver Hanım
4	Salih Mat	Hamal
5	Gökhan Çolak	Dilber Hatun, Yabancı
6	Fatma Yılmaz	Harika
7	Sevim Işık	Prenses
8	Kadir Yüksel	1.Polis, Cavit Bey
9	Bülent Kavas	2.Polis, Şef
10	Güldeniz Köse	İffet

Sadece iki sezon ayakta kalabilen İzmit Fayton Oyuncuları İzmit kentinde neredeyse kapalı gişe olarak perdelerini açan ve Kocaeli Şehir Tiyatroları oyun repertuarına giren ilk amatör tiyatro olarak anılmaktadır. Ne yazık ki belli olanaksızlar ve talihsizlikler yüzünden kapanan bu tiyatro 2000’li yılların başında İzmit’e yeni bir soluk getirmiştir. Fayton Oyuncuları’na dair daha önce akademik bir çalışma yapılmadığından bu inceleme yazısında kesin sonuçlara varmak mümkün değildir. Fakat Fayton Oyuncuları’nın kurucularının bireysel ya da farklı tiyatro ekipleri ile yaptığı çalışmalar, sahneledikleri ve iptal olan oyunlar bütününe bakacak olursak bu tiyatronun, Türk tiyatrosuna yazınsal ve sahneleme açısından ileriki yıllarda katkısı olabilecek, tiyatro üslubu ve felsefesi açısından toplumsal gerçekçi ve gerçeküstü eleştirel ideolojide ilerleyeceği kanısına varabiliriz. Kadir Yüksel’in yönettiği oyunların geleneksel Türk tiyatrosuna dayanan sahneleme biçimi, Kocaeli Üniversitesi Sahne Sanatları Bölümü’nde verdiği Türk tiyatro tarihi dersi, Taner Büyükarman’ın yazdığı eserleri bu düşünceyi destekler niteliktedir. Karanlık bodrumlarda filizlenen bu tiyatronun, güneşten mahrum bırakılan çelimsiz bir ağaç hâlinde iki sezon dayanması bile İzmit kenti adına büyük bir başarıdır.

KAYNAKÇA

İzmit Fayton Oyuncuları Kurucusu: Kadir Yüksel, Taner Büyükarman; İzmit Fayton Oyuncularından: Nuri Karadeniz; Oyun İstasyonu Genel Sanat Yönetmeni: Gülabi Turan; Aslı Öngören: “Yel Mi? Değirmen Mi?”; Cumhuriyet gazetesi Kültür Sanat Eki, 19 Aralık 2004; Özgür Pazar gazetesi, Köşe Yazısı, 4 Nisan 2004

 Ali İhsan ENGÜR