Senatör, Ziraat Yüksek Mühendisi
1334 (1918) yılında Yanya’da doğdu. Babası Hüseyin Hüsnü Bey, annesi Raziye Hanım’dır. Ailesi ile birlikte küçük yaşlarda İstanbul’a gelen Hikmet İşmen, erken yaşlarda annesini kaybetti ve babası tarafından büyütüldü. İlk ve orta öğrenimini tamamladıktan sonra 1933’te İstanbul İstiklal Lisesi›nde eğitimine devam etti. Yükseköğrenimini Ankara’da tamamlayan İşmen, 1937 senesinde Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden mezun oldu. Tarım Bakanlığı’na bağlı fitopatoloji laboratuvarlarında uzun bir süre görev yaptı. Hikmet İşmen, fakülteden mezun olduğu 1937 yılında, İzmir Zirai Mücadele istasyonunda stajyer olarak çalışmaya başladı. 1939 yılında aynı kuruma asistan olarak ataması yapıldı. Bir yıl sonra Ankara Merkez Mücadele Enstitüsü başasistanlığına getirildi. 1945’te Adana Zirai Mücadele İstasyonunda başasistan olarak çalışmasının ardından, 1946 senesinde Gümrük Tekel Bakanlığı Enstitüler Müdürlüğü’nde, mühendis olarak görev yapmaya başladı. Hikmet İşmen’in çalışmaları sırası ile 1951 yılında İstanbul Paşabahçe İspirto Fabrikasında, 1953 yılında ise Adapazarı Zirai Mücadele Enstitüsünde devam etti.
Hikmet İşmen, uzman olarak çalışmaya devam ettiği sırada, 1955 yılının Ekim ayında İngiliz Kültür Heyeti bursu ile on aylık bir süre için İngiltere’ye gitti. “Rothamsted Experimental Station” araştırma merkezinde bitki virüs hastalıkları laboratuvarlarında çalıştı. İngiltere’den sonra çalışmalarına Kanada’da devam etti. Kanada Milli Araştırma Konseyi fonundan yararlanarak Toronto Üniversitesi Ziraat Fakültesi fitopatoloji bölümünde araştırmalar yaptı. İşmen, araştırmaları neticesinde “bitki virüs hastalıkları uzmanı” olarak master derecesi ile 1959 yılı Şubat ayında yurda döndü ve İstanbul Göztepe Zirai Araştırmalar Enstitüsü laboratuvar şefliğine getirildi.
1964 yılından itibaren Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) çalışmalarına destek vermeye başlayan yüksek mühendis Fatma Hikmet İşmen, başarılı bir meslek hayatının ardından, senato üye seçimlerine katılma kararı aldı. Bu amaçla 31 Mayıs 1966’da görevinden istifa etti. Cumhuriyet senatosu üçte bir yenileme seçiminde TİP listesinden Kocaeli bağımsız adayı olarak, 5 Haziran 1966 seçimlerine katıldı. 7 Haziran’da mazbatasını alan İşmen’in, 14 Haziran 1966 tarihinde TİP’e kayıt yaptırdığına dair TİP genel sekreteri ve meclis grup başkan vekili İzmir milletvekili Cemal Hakkı’nın tezkeresi senatoda okundu. Fatma Hikmet İşmen, Cumhuriyet senatosunda tarım, bayındırlık, ulaştırma, imar-iskân ve sosyal işler komisyonlarında üye olarak çalıştı. Senatör olmadan önce meslek hayatında göstermiş olduğu dinamizmi senatoya da taşıyan İşmen, çok farklı konularda ve yasal düzenleme süreçlerinde söz alarak görüş bildirdi. Bunun yanı sıra verdiği soru önergeleri aracılığı ile de eleştirilerini ortaya koymaktan çekinmedi.
19-24 Eylül 1967 tarihinde Yugoslavya parlamento başkanının davetlisi olarak parlamento heyetinde yer aldı. 20 Temmuz 1971’de TİP’in kapatılması üzerine faaliyetlerini bağımsız olarak sürdüren İşmen, senatörlüğü esnasında genel kurulda 100’den fazla kez söz aldı ve çok sayıda soru önergesi verdi. Siyasette oldukça aktif bir profil çizen İşmen’in senatörlüğü 1975 yılına kadar devam etti. Sosyalizme gönül vermiş olan Fatma Hikmet İşmen, sonraki yıllarda da politikanın içinde oldu. Sosyalist Birlik Partisi ile Özgürlük ve Dayanışma Partisi’nin kurucuları arasında yer aldı. Bekâr olan İşmen, İngilizce, Almanca ve orta düzeyde Fransızca biliyordu. Çok sayıda bilimsel çalışmaya imza attığı gibi İ.Ü. Fen Fakültesi Mecmuası, Tomurcuk ve Ziraat dergilerinde ihtisas alanı olan bitki hastalıkları ile ilgili çok sayıda yazısı bulunmaktaydı. Türkiye’nin ilk kadın ziraat mühendislerinden olan Fatma Hikmet İşmen, 9 Mayıs 2006’da İstanbul’da vefat etti.
Eserleri: Fatma Hikmet İşmen, Parlamento’da Dokuz Yıl: TİP Senatörü Olarak 1966-1975 Dönemi Parlamento Çalışmaları, Ankara,1976.
KAYNAKÇA
Cumhuriyet Senatosu Üyelerine Mahsus Hal Tercümesi Kağıdı, Sicil No: 254; Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, C. 36, B. 77, 14.06.1966, s. 10.; Eminalp Malkoç, “Kocaeli Üyelerinin Cumhuriyet Senatosundaki Çalışmaları”, Milli Mücadele’de Servetiye Cephesi ve Kocaeli Tarihi ve Kültürü Sempozyumu VI, c. 3, Kocaeli, 2020, s. 1210-1212; Türk Parlamento Tarihinde Kadın Parlamenterler (1935-2009), (Haz. Semra Gökçimen vd.), Ankara, 2009, s. 235236; Fahri Çoker, Türk Parlamento Tarihi, c. II, Ankara, 1999, s. 77-78; Zeynep Suda, “Bir Bilim Kadını ve TİP’li Senatör: Fatma Hikmet İşmen”, Madde, Diyalektik ve Toplum, c. 4, S. 1 Şubat, 2021, s. 35-37.
Sedef BULUT