Sanayi Okulu Mezunu, İzmit’te İlk Özel Matbaa Sahibi

İzmit’te Cumhuriyet Dönemi’nin ilk özel matbaa sahibi Ahmet Fevzi Bey, 1308’de Selanik’te doğdu. Selanik eşrafından Mustafa Efendi ile Zehra Hanım’ın oğludur. Sanayi okulu mezunudur. Mübadelede ablası ve öğretmen eniştesi Abdülhalim Bey ile birlikte Selanik’ten Adapazarı’na gelmişlerdir. Ahmet Fevzi Bey’in eşi Fatma Hanımdır. Oğlu İhsan (Basım) 02.07.1928’de Adapazarı Tuzla Mahallesi’nde dünyaya geldi.

“Ahmet Fevzi Basımevi” unvanı ile 10.12.1932 tarihinde kendi ticarethanesini kurdu. Daha önce gayrimüslimlerde sonra da sadece Kocaeli Vilayeti’ne ait matbaa varken İzmit’te ilk özel matbaanın sahibi olan Ahmet Fevzi Bey, soyadını da işine uygun olarak seçti: “Basım”. İzmit’te Yukarıpazar semtinde kirada sonra da 1950’lerden itibaren İmaret Geçidi’nde Toptancı Apartmanı’nda oturdular.

İlin matbaa işleriyle birlikte Kocaeli, Genç Düşünceler, Hür Fikir ve Türk Yolu gazetelerinin basımını yapan Vilayet Matbaası tasarruf tedbirleri düşünülerek 1932 yılında kapatıldı. Vilayet gazetesi Kocaeli ve matbu evraklar, dışarıda yaptırılmak üzere ihale edilmeye başlandı. Bir süre sonra da Vali Faik Türel ve Kocaeli Vilayeti Umumi Meclisi kararıyla Vilayet Matbaası, İzmit Halkevi’nin malı oldu ve “Halkevi Matbaası” adıyla tekrar açıldı (1935). İstanbul Hapishane Matbaası’nda basılmakta olan haftalık Türk Yolu gazetesinin 09 Eylül 1935 günlü 442. sayısı ve sonraki üç sayı “Halkevi Matbaası”nda basıldı.

1935 yılında 57 x 82 boyutlarında, dört beygir kuvvetindeki Alman mamulatı motorlu Halkevi Matbaası, bütün teferruatıyla üç sene müddetle kiraya verilmek üzere ihale edildi. Halil Türkmen başkanlığında Kocaeli CHP İl Yönetim Kurulu ile İzmit Halkevi Yönetim Kurulu toplanarak Halkevi Matbaası’nı İhale Kanunu’na uygun olarak seneliği üç yüz yirmi liraya 03 Ekim 1935 tarihinde matbaacı Ahmet Fevzi’ye kiraya verdi. İzmit’te Saray içindeki eski Vilayet Matbaası, bu defa Ahmet Fevzi Basımevi olarak yeniden açıldı. Vilayet’in tüm baskı işlerini yapmaya devam etti.

Kiralandığı sırada gazete basabilen matbaada, tesisat ve yerleşme nedeniyle işler aksadı, ki Türk Yolu gazetesi baskı işini altı ay kadar İstanbul Hapishane Matbaası’na taşıdı. Matbaa düzene konduğunda Türk Yolu’nun 01 Nisan 1936 günlü, 469 numaralı sayısından başlayarak altı ay kadar Ahmet Fevzi Basımevi kaydı görülmektedir. Matbaacı Ahmet Fevzi ticaret ünvanı ile İzmit Ticaret ve Sanayi Odası’nın sicil kayıt ilanı Ahmet Fevzi Matbaası’nda basılan 13 Mayıs 1936 günlü Türk Yolu gazetesinde yer aldı. Rifat Yüce, Türk Yolu Matbaası’nı kurana kadar bu kısa dönem dışında Ahmet Fevzi Bey’e baskı işi vermedi.

Dr. Hasan Ömer Erim’in Marmara gazetesi, 07.12.1938 günlü yedinci sayıdan itibaren kendi basımevlerini açana kadar Ahmet Fevzi Matbaası’nda basıldı. Gazete ilanında “Ahmet Fevzi Basımevi bilumum tabı ve cild işlerinde en titiz müşterileri bile memnun bırakacak yegane müessesedir. Her türlü evrakı matbua, mecmua, broşür, kitap, defter, büyük duvar afişleri, el ilanları, zarf ve kağıt başlıkları, kartvizit ve nefis renkli tabı ve cetvel işlerinizi bu müesseseye yaptırınız. Çünkü hem ucuz hem temiz hem çabuk yapan bir basımevidir.” denilmekteydi.

1943 yılında yayın hayatına giren Hakkı Gündüz ve Cevdet Yakup Baykal’ın Yeşil İzmit gazetesi de Ahmet Fevzi Matbaası’nda basıldı. 1950’den sonra durum değişti. Önce Hükümet Bahçesi’nde matbaa makinalarının bulunduğu Özel İdare’ye ait binanın yer darlığı yüzünden tahliyesi istendi. 1950 seçimleri ertesinde eski Belediye Başkanı Kemal Öz, gazete çıkarmak üzere Ahmet Fevzi’nin kullanımındaki matbaa alet ve makinalarını satın almak üzere girişimde bulundu. Ancak 1951’de çıkan, Halk Partisi ve Halkevleri Menkul ve Gayri Menkullerinin Eski Sahiplerine İadesi Hakkındaki Kanun’un yürürlüğe girmesiyle Halk Partisi Matbaası, Hazine’ye geçti.

Ahmet Fevzi Bey’in kira süresi sona eren Saray içi ya da Hükumet Bahçesi denilen yerdeki basımevini; Ankara Caddesi’nde Eski Halkevi yanına (97 numara) nakletmesi 1953 yılbaşını buldu. Demokrat Kocaeli ve Saim Aşkın’ın Bizim Şehir, İrfan Balkı’nın 27 Mayıs gazetelerinin ilk zamanlarındaki baskılarını yaptı. Ahmet Fevzi Bey’in en büyük yardımcıları erken yaşlarda matbaada çalışarak ustalaşan oğlu İhsan ve kızı Türkan’dı. Necatibey İlkokulu’na giderken tatillerde ve okuldan sonra babasının matbaasında bir işçi gibi çalışan, harf dizen İzmit’in ilk kadın matbaacısı Türkan Basım’dı.

İhsan Basım, 1950’lerin çok partili ortamında 18 Ağustos 1955 günü “Hedef” adını verdiği bir gazete çıkardı. Pazartesi dışında günlük çıkan gazetenin künyesine göre, “Sahibi ve yazıişlerini fiilen idare eden İhsan Basım. Tertip: İhsan Basım Mürettiphanesi. Baskı: Ahmet Fevzi Matbaası. Adres: Ankara Caddesi, No 97”dir.

İhsan Basım’ın “Hedef” gazetesini (25 Aralık 1961), Ankara Caddesi’nden Latif Bey Geçidi’ndeki bir mağazaya taşımasından yedi yıl yıl sonra, Ahmet Fevzi Matbaası Latif Bey Geçidi’ne nakledilmiştir.

Son zamanlarına kadar matbaasının başında olan Ahmet Fevzi Bey, 30 Aralık 1970’te vefat ettiğinde Fevziye Camii’nde kılınan namazdan sonra askeri törenle Bağçeşme Mezarlığı’na defnedildi. Oğlu İhsan Basım, 2004 yılına kadar matbaa işlerini devam ettirdi.

KAYNAKÇA

Bizimşehir, 27 Şubat 1953; Cumhuriyet, 31.08.1934, Kocaeli Vilayeti’nden ilan; Hürsöz, 14 Ağustos 1951 günlü 292 numaralı nüsha; Kocaeli Vilayeti 1938 Senesi Bütçesi, Ahmet Fevzi Basımevi, İzmit; Hürsöz, Ahmet Fevzi Basım’ı kaybettik, 01 Ocak 1971; Marmara, 22 Nisan 1939; Naci Girginsoy, “Bir Ölüm”, Sesim Dergisi, 05 Temmuz 1973; Türk Yolu, 09 Ekim 1935; 10 Haziran 1936, s. 4; Türkiye Ticaret Sicil gazetesi, 03 Ocak 1962; 23 Mart 1971, No.4402.  

Müzeyyen ÜNAL