Ticaret Erbabı, Siyasetçi
Esat Demirsoy, 1895 yılında İzmit’te doğdu. Babası Mustafa Bey, Annesi Adliye Hanım’dır. Demirsoy, Birinci Dünya Savaşı’nda askerliğini tamamladıktan sonra Duyun-i Umumiye’de memur olarak çalışmaya başladı. İzmit’te ailesi ile birlikte Arnavut Paşa’nın Konağı’nda ikamet eden Demirsoy, 1920’lerde Duyun-ı Umumiye müdürünün kızı Ferika Hanım ile evlendi. Aynı dönemde Kartal’a tayini çıktıysa da kayınpederinin rızası olmayınca memuriyetten ayrıldı. Bu evliliğinden Türkan, Aydoğan ve Erdoğan adlarında üç çocuğu oldu. Demirsoy, nalburculuk yapan dayısı Süleyman Bey ile ortak oldu. Böylece ticaret hayatına atılmış oldu. 1925’te, Esat Demirsoy ve Halefleri Kolektif Şirketi’ni kurarak kereste ve demir ticaretine başladı. 1924-1925 yılına ait ticari yıllıkta “Kereste ve Demir-Hırdavat Ticarethanesi” adı altında Ankara Caddesi’nde “Ümran Ticarethanesi, Süleyman Esad Biraderler” şeklinde kaydı vardır. 1930 yılında aynı mevkide Rumlardan kalan tarihi bir binayı satın alarak ikinci dükkânını açtı. İzmit ve çevresinde yaşayanlar, döşemelik tahtalarını ve inşaat demiri ihtiyaçlarını Es at Demirsoy’dan karşıladı.
Esat Demirsoy, Cumhuriyet Halk Fırkası’nın İzmit’te örgütlenmesinde rol aldı. Atatürk, 16-17 Ocak 1923 tarihlerinde İzmit’te yaptığı basın toplantısından sonra, 19 Ocak 1923’te ise İzmit Halk Sineması’nda halk ile görüşerek sorularını cevapladı. Bu dönemde Duyun-ı Umumiye memurluğu yapan Demirsoy, Atatürk’ten Halk Fırkası hakkında izahat istedi, kendisi ile karşılıklı görüştü. Böylece siyasete atılan Demirsoy, CHP’nin İzmit teşkilatının kurucuları arasında yer aldı. Ayrıca bir dönem partinin il başkanlığını ve il encümenliği başkanlığını yaptı. Partinin İzmit teşkilatının girişimi ile 1927 yılında Kocaeli Halk Bankası kuruldu. Demirsoy, İzmitli tüccar ve çiftçilerin ortaklığında kurulan bu bankanın kurucularından ve ilk denetçilerinden biriydi. 1942 yılında bankanın İdare Meclisi’nin ikinci reisliğini yaptı. Kocaeli Halk Bankası, 1980 yılında Garanti Bankası yönetimine girdi, 1982’de ise Türk Ekonomi Bankası adını aldı. 1945 yılında İzmit Ticaret Odası üyesi olan Demirsoy’un oğlu Aydoğan da ticarete atıldı, 1952 yılında Gölcük yolu kenarında tuğla imalathanesi kurdu. Demirsoylar, 1956 yılında Mannesman Boru Fabrikası’nın ana bayiliğini aldılar. Marmara Bölgesi’ndeki diğer illere yan bayilikleri kendi şirketi üzerinden verdiler. Siyaset ve ticaret alanında İzmit tarihi içinde yer alan Esat Demirsoy, 1960 yılında vefat etti. Ticari işleri oğlu Aydoğan Demirsoy tarafından yürütüldü. 1965 yılından sonra kontraplak, kiremit, kaynak eloktrodları, profil, saç ve köşebent satmaya başladılar. ECA vanalarının İzmit Bayiliğini yaptı. Esat Demirsoy tarafından kurulan Demirsoylar Kollektif Şirketi, Kocaeli’nin önemli sanayi kuruluşları arasında bulunan Goodyear, Pirelli, Koruma Fabrikası, Ansa İlaç, Mahle Piston ve Fürsan fabrikalarının malzeme ihtiyaçlarında ana tedarikçileri arasında yer aldı. Yıllarca bu işletmelere mal sattı. İşletme Esat Demirsoy’un torunu Yalçın Demirsoy tarafından sürdürülmektedir.
KAYNAKÇA
A. Muhtar Kumral, Atatürk Diktatör müdür? Güven Yay., İstanbul, 1949, s. 68; CHP Dördüncü Büyük Kurultayı (1935) Görüşmeleri Tutulgası, s. 12; https://psi520.cankaya edu.tr; Cumhuriyet’in 50. Yılında Kocaeli 1973 Yıllığı, Kocaeli, 1973, s. 25; F. Yavuz Ulugün, “Kocaeli Halk Bankası”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu II, 3-5 Nisan 2015, Bildiriler, s. 767-815; İsmail Arar, Atatürk’ün İzmit Basın Toplantısı, Yenigün Haber Ajansı Yay., Ankara, 1997, s. 65-66; Hüseyin Erol, İzmit Esnaf ve Ticaret Tarihi, ed. F. Yavuz Ulugün, İzmit Rotary Kulübü Kültür Yayınları, İzmit, 2013, s. 233, 234; Mete Tuncay, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 1999, s. 44, 94-95; H. Mustafa Eravcı, “Ticaret Salnamelerine Göre Kocaeliİzmit Şehrinde Ticari Faaliyetler”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu, III, 25-27 Mart 2016, Bildiriler, s. 1747-1759; Müzeyyen Ünal, “İkinci Dünya Savaşı’nda İzmit’te Ticari Hayatı”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu II, 3-5 Nisan 2015, Bildiriler, s. 1001-1068; Nihat Durak, “İzmit’in Yakın Tarihi’ndeki Ünlü Kişiler”, KDM., Bülten, Nisan 1998, Sayı: 12, s. 1-4; Rıfat Yüce, Kocaeli Tarih ve Kent Rehberi, haz. Atilla Oral, Demkar Yay., 2007,s. 78-81; 458; https://www.teb.com.tr/yatirimci/interaktif_2011/pdf/tr1-5.pdf; https://www.teb.com.tr/Document/teb_hakkinda/ana_sozlesme/ana_sozlesme.pdf; https://www.ozgurkocaeli.com.tr/ haber/5087741/bir-donusum-hikayesi-ankara-caddesi.
Ayşegül YILMAZ