İzmit Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi

Kocaeli halkının uzun süredir beklediği bir eğitim yapısı olan Erkek Sanat Enstitüsü, 1945 yılında geçici binasında (öncesinde tütün deposu olarak kullanılan Tekel Müdürlüğü karşısında, Gökseller Pasajı’nın bulunduğu yerde) büyük ve coşkulu bir törenle “Erkek Sanat Okulu” adıyla açılmıştır. Törende Vali Ziya Tekeli, Cumhuriyet hükümetinin teknik öğretime verdiği büyük önemi anlatmış ve bir endüstri şehri olan İzmit’te, bu okula duyulan ihtiyacı belirtmiştir. Fabrikaların en yoğun olacağı bu şehirde kalifiye işçinin yetişebilmesi ve böylece sanayinin en iyi şekilde gelişebilmesi için teknik eğitim verecek olan bu lise büyük bir önem taşımaktadır. Ziya Tekeli, Cumhuriyet hükümetinin sanat okulları için harcadığı milyonlardan ve okul müdürü Salim Güzer, sanat okullarının tarihçesinden ve Mithat Paşa’nın bu okulların kurucusu olduğundan bahsetmiştir. Cumhuriyet döneminde teknik eğitime verilen önem vurgulanmıştır. Cevdet Baykal, Türkyolu gazetesinde yazdığı “kazanılan davalarımız” adlı köşe yazısında, Erkek Sanat Enstitüsü’nün açılmasında gazetenin büyük katkı sağladığını, bu konuyu İzmit’in davası olarak gördüklerini ve yıllarca acı tatlı diller dökerek büyük mevkidekilerin dikkatini çekmeyi başardıklarını belirtmiştir. Büyük uğraşlar sonucu elde edilen bu projeyle İzmit, sanayi kenti olma adına önemli bir adım atabilmiştir. 1944–1945 öğretim yılında, geçici binada derslere başlayan öğrenciler, tesviyecilik, demircilik ve marangozluk şubelerinde eğitim görmektedir. 1947–1948 ders yılında okulun öğretim seviyesi sanat ortaokulundan enstitüye yükselmiştir.

1946 yılında Enstitü’ye ait yeni bir bina inşa edilmesine karar verilmiş ve eski milletvekillerinden Ragıp Akça’nın 31 dönümlük bostanı istimlâk edilerek sondajına başlanmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı mühendislerinden Altan Baltacıoğlu ve Bakanlık yüksek mimarlarından Şükufe Hanım (?) inşaat yapılacak alanı gezerek sondaj çalışmalarına katılmıştır. Yapılan sondajlarda alanda suyun fazla çıkması dikkat çekmiş ve sondaj çalışmalarının sonucuna göre inşaatın yapımına başlanacağı için çalışmanın sonlanması büyük bir merakla beklenmiştir. 27 Mart 1947 yılında temeli atılan Enstitü binasının plan ve projeleri Mesleki ve Teknik Öğretim Yapı İşleri Müdürlüğünce hazırlanmıştır. Hürriyet Caddesi, Leyla Atakan Caddesi, Halit Molla Sokak ve Bostanlar Sokağın çevrelediği arsada bulunan yapı, kabaca dikdörtgen bir plana sahiptir. Yapı formel anlamda incelendiğinde, dikdörtgen bir ana bloğa saplanan, dikdörtgen biçimindeki 4 atölye biriminden oluşmaktadır. Oya Şenyurt’un tespitine göre; Kayseri’de İzmit’tekine benzer bir başka Endüstri Meslek Lisesi binası olması nedeniyle yapı tip proje şeklinde üretilmektedir. Binanın yapılışını kontrol etmek için, Teknik Öğretim Yapı İşleri Müdürlüğünden bir yüksek mimar görevlendirilmiştir. Tamamı 1.200.000 liraya çıkacak yapının müteahhitliğini Feyzi Didinal ve Emin Özbekten üstlenmiştir. İnşaatın tamamlanmasıyla birlikte 1949–1950 ders yılına yeni binada başlanmıştır. Marangoz atölyesi kısmının yapılmamış olması, binaya olan memnuniyeti az da olsa gölgelemiştir. Bu atölye ile birlikte yerli sanatların iyileştirilmesi ve teknik hale gelmesine zemin hazırlanmış olacağından inşası zorunlu görülmektedir. Diğer taraftan okulda elektrik şubesinin açılması planlanan hedefler arasındadır. 1956 yılına gelindiğinde okul idare birliğinin yaptığı ve veliler ile idarecilerin katıldığı ilk toplantıda önemli kararlar alındığı görülmektedir. Bu kararlar doğrultusunda okulun eksik bölümlerinin özellikle marangoz ve makine atölyelerinin tamamlanması ve motorculuk şubesinin açılması gerektiği vurgulanmıştır. Ayrıca ışık ve hava almayan bodrum katında suni ışıkla uygulamalı dersleri yapmak zorunda kalan öğrencilerin bu durumu Vali Ekmel Çetiner tarafından dikkate alınmış ve bu sorunun çözülmesi işi programa dahil edilmiştir. Bu nedenle atölyeler, yemekhane, müzakere salonları gibi kısımların güneş ve hava alan diğer katlara ilave edilebilmesi için ihale kararı alınmıştır. İhaleyi İzmit’in tanınmış müteahhitlerinden İsmail Pekdemir almış ve 1958 yılında ilave inşaata başlanmıştır. Diğer yandan okul aile birliğinin okulun eksikleriyle ilgili yaptığı bilgilendirmeler sayesinde vali ve bakanlar inşaatla yakından ilgilenebilmiş ve süreci takip edebilmiştir. Örneğin okul kurulu hazırladığı raporla öğrencilerin ayaklarını betondan ayırmak için sıra altlarına basamak yapılmasını istemiş ve buna cevaben Demokrat Partili Kocaeli milletvekili Ömer Zihni Cebeci okula kereste tedarik etmiştir. Yapılan düzenlemelerin ve eklemelerin sonucunda okulun yapısında önemli değişikliklere gidilmiştir. 3 Kasım 1958’de Akşam Tekniker Okulu, Erkek Sanat Enstitüsünde resmen faaliyete geçmiştir. Makine, elektrik ve kâğıtçılık bölümlerine 220 öğrenci alınmıştır. Sonradan yapılan atölyeler, kendi yerleri yetersiz gelen marangozluk branşı öğrencilerine tahsis edilmiştir. Enstitü’nün diğer bir meselesi de kapalı spor salonu eksikliğidir. Bu eksikliğin giderilmesi için gazetelerden zaman zaman duyuru yapılmaktadır. 3 Ocak 1960 yılı Azim gazetesinde bütün spor faaliyetlerinin açık havada ya da başka bir salon kiralanarak yapıldığı, konferansların ise atölyelerde düzenlendiği yazmaktadır. Okulun bu gibi eksikliklerinin giderilmesi için Enstitü’nün her yıl belirli bir kısım inşaatının tamamlanması kararı alınmıştır.

Akşam Tekniker Okulu’nun açılmasıyla birlikte bina, açılan yeni şubelere yetersiz gelmeye başlamıştır.

Son olarak 1962 yılında Akşam Tekniker Okulu’na inşaat şubesi açılması kararı ile Enstitü binasına ilave inşaat yapılması kesinleşmiştir. 1970’lere kadar binaya motor, kimya, elektronik, radyo bölümlerinin açılması için ödeneklerin ayrıldığı ve ek inşaatların yapıldığı görülmektedir. İzmit Erkek Sanat Enstitüsü’nün inşası tamamlandıktan hemen sonra projenin yetersiz oluşu söylemi yetkililer tarafından her daim yinelenmiştir. Bu nedenle her yıl mevcut binaya eklemeler yapılarak yeni atölyeler, yemekhane, kapalı spor salonu, müzakere salonları inşa edilmiş, noksan yerler tamamlanmaya çalışılmış ve bu yolla yapının kentin eğitimine daha fazla katkı sağlamasına çabalanmıştır. Fonksiyonu tümden “olumlu” hale getirme çabaları arasında aslolan projenin değişimi gibi mimari bir kaygıya rastlanmamaktadır.

2011 yılı verilerine bakıldığında; toplam 40 dönüm üzerine kurulu, 11 bin metrekare zemin alanı olan İzmit Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi inşa edildiği ilk yıllardan itibaren yapısal olarak sürekli genişlemiş ve bulunduğu alana yayılmıştır. Yaklaşık 300 personelle eğitim verilen bu kurum aynı zamanda devlet bütçesine ve öğrencilere maddi destek sağlamak amacıyla üretim yapmaktadır. Örneğin 1975 yılından itibaren okul sırası imalatı yapılmaktadır. Ayrıca mevcuttaki örgün eğitimin yanında İŞKUR, KSO ve Kocaeli Milli Eğitim Müdürlüğü’nün desteği ile istihdam garantili kurslar verilmektedir. Yerel gazete haberleri takip edildiğinde 2000’li yıllarda okulun birtakım tadilat ve ek inşa işlerine rastlanmaktadır. Son olarak 2012 yılında mevcut kantin biriminin yetersiz olması gerekçesiyle bahçesinde yeni bir kantin yapısı inşa edildiği görülmektedir. Okulun kendi imkânları ile yaptığı kantin, öğrencilerin ders saatleri haricinde kitap okuyup TV izleyebilecekleri bir mekân haline getirilmiştir. Toplam 200 metrekare alana sahip yapı tamamen çelik konstrüksiyon ile yapılmıştır. Fakat bugün İzmit Belediyesi tarafından geliştirilen eğitim kampüsü projesi kapsamında şehir içindeki okulların şehir dışına taşınması söz konusudur. Bu öneri dahilinde Sanat Enstitüsü›nün tescilli olan blokları dışında sonradan inşa edilen tüm ek yapılarının yıkılması söz konusudur.

KAYNAKÇA

Azim gazetesi; Bizimşehir gazetesi; Hürsöz gazetesi; Kocaeli gazetesi; Özden Senem Binici, İzmit’te 19361966 Yılları Arasındaki Yapı Üretiminin Kentin Gelişimine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli, 2012; Erkek Sanat Enstitüsü, Milli Eğitim Bülteni, 2(20), Kocaeli Basımevi, İzmit, 9, 1972; Özgür Kocaeli gazetesi; Oya Şenyurt, 1923-1960/İzmit Cumhuriyet’in Tanıkları Binalar ve Kentten Haberler, TMMOB Mimarlar Odası Kocaeli Şubesi, İstanbul, 2010; Türkyolu gazetesi; Türkyolu-Bizimşehir gazetesi.

Özden Senem EROL